Κυριακή 08.12.2024 ΚΕΡΚΥΡΑ

Η σκέψη μας ως ένας χάρτης

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΤΙ ΕΙΝΑΙ
23 Nov 2024 / 16:48
ΚΩΣΤΑΣ ΣΠΙΓΓΟΣ

Κάθε νέα αίσθηση ερμηνεύεται ταυτόχρονα τουλάχιστον από 5 εγκεφαλικές προτεραιότητες: κάτι να προσέξω, κάτι να αναγνωρίσω, κάτι να πράξω, κάτι να αναβάλλω, κάτι να περιγράψω

Η εγκεφαλική λειτουργία ξεκινά από την αίσθηση και τελειώνει στην πράξη, που διαμεσολαβείται από το κομμάτι του μυαλού μας που θα ονομάζαμε δράστη και στην περιγραφή της που διαμεσολαβείται από το κομμάτι που θα ονομάζαμε παρατηρητή. Όσα μεσολαβούν ανάμεσα στην αίσθηση και στην κινητική ανταπόκριση ενός μυός μας είναι, υπό την ευρεία έννοια της, η ανθρώπινη σκέψη.

Κάθε νέα αίσθηση ερμηνεύεται ταυτόχρονα τουλάχιστον από 5 εγκεφαλικές προτεραιότητες: κάτι να προσέξω, κάτι να αναγνωρίσω, κάτι να πράξω, κάτι να αναβάλλω, κάτι να περιγράψω. Αν αυτό που ερεθίζει τα αισθητήρια είναι η πραγματικότητα, τότε η ανθρώπινη σκέψη αποτελεί ένα χάρτη της πραγματικότητας που την αντανακλά, επικαιροποιούμενο διαρκώς.

Οι βασικές ερωτήσεις προς την επικαιροποίηση αυτού του χάρτη είναι οι εξής:

Σε ποια θέση του χάρτη μου και ως τι μπορεί να τοποθετηθεί αυτό που βλέπω; Αυτό είναι η αντίληψη. Αξίζει να το δω καλύτερα; Αυτό είναι η προσοχή. Το έχω ξαναδεί; Αυτό είναι η αναγνώριση. Τι δεν είναι; Αυτό είναι η ομαδοποίηση μαζί με άλλα που έχω δει. Τι πρέπει να κάνω τώρα που το βλέπω; Αυτό είναι η παρορμητική δράση. Τι μπορώ να κάνω; Αυτό είναι η σχεδιασμένη δράση. Πώς ονομάζεται; Αυτό είναι η περιγραφή. Πώς μπορούν να βιωθούν, δηλαδή να μετατραπούν σε αίσθηση, οι λέξεις μέσα μου; Αυτό είναι η κατανόηση.

Απαντώντας σε αυτές τις ερωτήσεις, ο χάρτης μας θα περιέχει πράξεις, αναβολές και αποτελέσματα, όπως ένας κανονικός χάρτης περιέχει πόλεις, βουνά, θάλασσες και χωριά, που συνδέονται μεταξύ τους, όντας κοντά η μακριά.

Ο χάρτης της σκέψης μπορεί να σχεδιαστεί με ποικίλες μεθόδους, που χρησιμοποιούνται μεμονωμένα ή και σε συνδυασμούς. Μία είναι να τον φτιάξω έχοντας περπατήσει ο ίδιος σε κάθε δρόμο. Αυτή είναι η εμπειρική μέθοδος. Μία άλλη, αντιγράφοντας τους χάρτες κάποιων άλλων, ακόμη και για τα σημεία όπου έχω περπατήσει. Αυτή είναι η μέθοδος της πίστης. Μία τρίτη, να τον φτιάξω περπατώντας ο ίδιος ή αντιγράφοντας τους χάρτες άλλων μόνο για συγκεκριμένα μέρη και συνάγοντας, με βάση τη αυτούς, πώς θα είναι ο χάρτης και σε άλλα μέρη, όπου κανείς δεν έχει πάει ή κανείς δεν έχει φτιάξει καλό χάρτη. Αν μπορώ να εξηγήσω σε άλλον πώς έκανα αυτή την αναγωγή, πρόκειται για τη μέθοδο της λογικής, αν όχι, πρόκειται για τη μέθοδο της διαίσθησης. Μια πέμπτη μέθοδος είναι να φτιάξω το χάρτη μου συγκεντρώνοντας όσες πληροφορίες μπορώ να έχω για τις πορείες που ακολούθησαν οι άλλοι, παρόλο που αυτοί δεν έχουν φτιάξει ή δεν μου έχουν δώσει κάποιο χάρτη. Αυτή είναι η μέθοδος της ενσυναίσθησης. Μια έκτη μέθοδος, είναι να φτιάξω το χάρτη μου μόνο με βάση τα ταξίδια των άλλων, όπως αυτοί μού τα αφηγούνται με λέξεις. Αυτή είναι μάλιστα ακριβώς και η περίπτωση του πώς φτιάχνει το χάρτη της για τον κόσμο η μηχανή συνομιλίας GPT τουλάχιστον επί του παρόντος.

Χάριν πληρότητας, ας μην ξεχάσουμε άλλες δυο μεθόδους, που μάλλον όμως είναι… μη μέθοδοι. Να φτιάξω ένα χάρτη που ευχαριστεί τους άλλους επειδή τον κοιτάζουν, αλλά δεν έχει καμία πιστότητα άρα και χρησιμότητα για την πλοήγηση κάποιου σε υπαρκτό τόπο, ακόμη και αν ο χάρτης εμπνεύστηκε από έναν τέτοιο τόπο. Αυτή είναι περίπτωση της τέχνης. Η άλλη μέθοδος είναι να κάνω κουβέντα ή ατομική περισυλλογή περί του αν χρειαζόμαστε χάρτες, αν μπορούμε και χωρίς αυτούς και περί του πώς είναι σωστό να σχεδιάζουμε τους χάρτες μας. Αυτή είναι η περίπτωση της φιλοσοφίας.

ΦΩΤΟ ΑΡΧΕΙΟΥ

ΚΩΣΤΑΣ ΣΠΙΓΓΟΣ

Ο Κωνσταντίνος Χρ. Σπίγγος γεννήθηκε το 1971 στον Πειραιά και αποφοίτησε από το 3ο Λύκειο Χαϊδαρίου. Είναι νευρολόγος, απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Παν/μίου Αθηνών και ειδικευθείς στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, στο Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Γ. Γεννηματάς» και στο Ινστιτούτο Νευρολογίας του Λονδίνου το 1999, όπου του απονεμήθηκε το Δίπλωμα Κλινικής Νευρολογίας από το πανεπιστήμιο UCL. Είναι μέλος της Ελληνικής Νευρολογικής Εταιρίας και της Ελληνικής Εταιρίας Κεφαλαλγίας από το 2004. Στα πλαίσια της κλινικής του δραστηριότητας, ως ειδικός νευρολόγος, έχει διατελέσει επιστημονικός συνεργάτης του Γ. Ν. Α. «Γ. Γεννηματάς», του ιδιωτικού θεραπευτηρίου «Υγεία», καθώς και επιμελητής του Γενικού Νομαρχιακού Νοσοκομείου Κέρκυρας. Έχει δεκάδες διεθνείς και ελληνικές δημοσιεύσεις και συμμετοχές σε επιστημονικά συνέδρια. Από το 2003 ζει και εργάζεται ως ιδιώτης γιατρός στην Κέρκυρα. Εκ παραλλήλου, ασκεί δραστηριότητες επιστημονικού συγγραφέα με εξειδίκευση στη Νευρολογία και στην Ψυχιατρική, δραστηριότητες ενημέρωσης και επιμόρφωσης στον τομέα της Νευρολογίας και της Ψυχιατρικής και στον ευρύτερο τομέα των σχέσεων ιατρού - ασθενούς, δραστηριότητες επιστημονικού συμβούλου και εκπαιδευτή για λογαριασμό εταιριών του φαρμακευτικού τομέα, καθώς και πολυετή δραστηριότητα στον τομέα της μετάφρασης και επιμέλειας κειμένων και βιβλίων ιατρικού και ευρύτερου ιατρο-κοινωνικού ενδιαφέροντος. Έχει διατελέσει εκλεγμένο μέλος ΔΣ της Ελληνικής Εταιρίας Κεφαλαλγίας και του Ιατρικού Συλλόγου Κέρκυρας. Από το 2003 έως το 2009 υπήρξε επιστημονικός διευθυντής και τακτικός αρθρογράφος του περιοδικού εκλαϊκευμένης ιατρικής «Popular Medicine», μηνιαίου ένθετου της εφημερίδας «Καθημερινή». Σήμερα αρθρογραφεί στην εβδομαδιαία στήλη «Με κρότους και ψίθυρους» της κερκυραϊκής εφημερίδας «Καθημερινή Ενημέρωση» και είναι παραγωγός του ραδιοφωνικού ενθέτου «Επισυνάψεις» στον Κύμα FM 90,3. Έχει συγγράψει το βιβλίο εκλαϊκευμένης νευροεπιστήμης «Γνωστικός και ψυχικός εγκέφαλος» (2014), τη συλλογή έμμετρου και πεζού λόγου «Χρήζεις προστασίας» (2018), τη συλλογή φιλοσοφικού χαρακτήρα δοκιμίων «Επισυνάψεις» (2019) και την ποιητική συλλογή «Καλούπια αναπνοών» το 2021. Συμμετέχει στο καθημερινό κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι με συχνές διαλέξεις, παρουσιάσεις, εισηγήσεις, άρθρα γνώμης, δημόσιες παρεμβάσεις και πολιτική δράση.