Παρασκευή 22.11.2024 ΚΕΡΚΥΡΑ

Ο  JF Nash, ο Σολομώντας και ο πυρηνικός πόλεμος

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΤΙ ΕΙΝΑΙ
15 Ιουνίου 2024 / 18:48
ΚΩΣΤΑΣ ΣΠΙΓΓΟΣ

Το δίλημμα της ειρήνης ή του πολέμου ανάμεσα σε δύο κράτη αντίπαλα για τον ίδιο ζωτικό πόρο ίσως και να είναι παράδειγμα καλύτερο από το κλασικό δίλημμα του φυλακισμένου, για την κατανόηση του κρίσιμου αυτού σημείου της θεωρίας παιγνίων.

Σύμφωνα με τη θεωρία παιγνίων, όταν η αντιπαλότητα ως προς την αποκομιδή του μέγιστου θεωρητικού κέρδους γίνει τέτοιας φύσης ώστε να αναλώνει το αρχικό επίδικο, τότε μπορεί να υπάρχει ένα σημείο ισορροπίας, όπου η εκ των προτέρων μοιρασιά αποβαίνει ρεαλιστικά επικερδέστερη.

Το επιχείρημα αφορά τα αποκαλούμενα «παιχνίδια μηδενικού αθροίσματος», δηλαδή αυτά όπου το κέρδος του ενός είναι η απώλεια του άλλου και έτσι η συνεργασία δεν είναι μια προφανής επιλογή, σε αντίθεση με τα παιχνίδια όπου η συνεργασία σαφώς εξασφαλίζει μεγαλύτερο κέρδος και για τους δύο. 

Το κρίσιμο σημείο είναι ότι τα «μέγιστο κέρδος» κατόπιν μιας τέτοιας σύγκρουσης σπάνια ή και ποτέ δεν είναι το θεωρητικό (ολοκληρωτική επικράτηση επί του αντιπάλου χωρίς κόστος) αλλά ό, τι θα απομείνει. Στην περίπτωση αυτή, οι δύο αντίπαλοι έχουν την ικανότητα να σκεφτούν λογικά, ότι πέρα από ένα κρίσιμο όριο ανάλωσης του αρχικού επιδίκου, τους συμφέρει να αποδεχτούν ένα κλάσμα του, εφόσον το κλάσμα αυτό θα είναι προφανώς μικρότερο του μέγιστου θεωρητικού, αλλά σαφώς ανώτερο του κατά πολύ πιο συρρικνωμένου μετά από μια σύγκρουσή τους.

Η πρόταση του Σολομώντα, να κόψει στα δύο το παιδί που διεκδικούσαν οι δύο εμφανιζόμενες ως μητέρες του, κάλλιστα θα μπορούσε να είχε το παραπάνω σκεπτικό, ώστε να τις εκβιάσει σε συνεργασία, εφόσον βέβαια η αγάπη ήταν το κίνητρό τους άσχετα με το ποια ήταν η βιολογική μητέρα, κάτι που δεν ήταν τότε δυνατό να εξακριβωθεί.

Αλλά και ο πυρηνικός πόλεμος μπορεί να θεωρηθεί ως άγνοια της θεωρίας παιγνίων. Η πυρηνική αποτροπή περιστρέφεται γύρω από την έννοια της αμοιβαία εξασφαλισμένης καταστροφής (MAD), που διασφαλίζει ότι κανένας λογικός αντίπαλος δεν θα ξεκινήσει μια πυρηνική επίθεση εναντίον αντιπάλου που διαθέτει πυρηνικά.

Η περίπτωση μοιάζει με το δίλημμα του φυλακισμένου: εάν και τα δύο κράτη εξοπλιστούν με πυρηνικά, τελικά οδηγούνται στη μορφή ειρήνης που είναι γνωστή ως ισορροπία του τρόμου, ενώ εάν το ένα μόνο κράτος αφοπλιστεί γίνεται ευάλωτο σε επίθεση και οι πιθανότητες πολέμου αυξάνονται. Από τη στιγμή που δεν υπάρχει η εμπιστοσύνη προς αμφοτερόπλευρο αφοπλισμό (όπου βέβαια οι συμβατικοί πόλεμοι εξακολουθούν να είναι πιθανοί και ας αναλογιστούμε ότι ο Β´ΠΠ ήταν απλώς ένας συμβατικός πόλεμος), η επόμενη κατά JF Nash* ισορροπία στο παιχνίδι της ειρήνης εμφανίζεται όταν και τα δύο κράτη εξοπλίζονται ισότιμα με πυρηνικά.

Το δίλημμα της ειρήνης ή του πολέμου ανάμεσα σε δύο κράτη αντίπαλα για τον ίδιο ζωτικό πόρο ίσως και να είναι παράδειγμα καλύτερο από το κλασικό δίλημμα του φυλακισμένου, για την κατανόηση του κρίσιμου αυτού σημείου της θεωρίας παιγνίων.

Επιπρόσθετα όμως, προς τη συνεργασία μου ως παίκτης, είναι απολύτως αναγκαίο, να έχω εμπιστοσύνη και σε δύο εσωτερικές καταστάσεις του άλλου παίκτη: η πρώτη, ότι τη σκέψη προς συνεργασία θα την κάνει και αυτός, διότι είναι παρομοίως λογικός. Αν κατανοήσω ότι δεν είναι, η συνεργασία μας καταρρέει. Η δεύτερη, ότι στο ερώτημα περί της δικής μου λογικής, ο άλλος θα απαντήσει θετικά. Αν κατανοήσω ότι ο άλλος δεν με θεωρεί λογικό, ακόμη και αν εγώ ξέρω πως είμαι, η συνεργασία μας και πάλι καταρρέει. Ο φόβος του άλλου είναι μια αυτοτροφοδοτούμενη κατάσταση, όπου ακόμη και αν καταρχάς δεν φοβάμαι, θα πρέπει να αρχίσω να φοβάμαι αν καταλάβω ότι ο άλλος φοβάται εμένα.

Έτσι, η συνεργασία περιλαμβάνει όχι ένα αλλά τρία σημαντικά προαπαιτούμενα πριν την εφαρμογή της: τη λογική αποδοχή εκ μέρους μου του μικρότερου κέρδους, την εμπιστοσύνη στη λογική του άλλου και την εμπιστοσύνη στην ικανότητα του άλλου να με θεωρήσει λογικό άρα συνεργάσιμο.

*Αμερικανός μαθηματικός (1928-2015), ο δημοφιλέστερος θεωρητικός της θεωρίας των παιγνίων και βραβευμένος με το βραβείο Nobel.

ΦΩΤΟ ΑΡΧΕΙΟΥ

ΚΩΣΤΑΣ ΣΠΙΓΓΟΣ

Ο Κωνσταντίνος Χρ. Σπίγγος γεννήθηκε το 1971 στον Πειραιά και αποφοίτησε από το 3ο Λύκειο Χαϊδαρίου. Είναι νευρολόγος, απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Παν/μίου Αθηνών και ειδικευθείς στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, στο Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Γ. Γεννηματάς» και στο Ινστιτούτο Νευρολογίας του Λονδίνου το 1999, όπου του απονεμήθηκε το Δίπλωμα Κλινικής Νευρολογίας από το πανεπιστήμιο UCL. Είναι μέλος της Ελληνικής Νευρολογικής Εταιρίας και της Ελληνικής Εταιρίας Κεφαλαλγίας από το 2004. Στα πλαίσια της κλινικής του δραστηριότητας, ως ειδικός νευρολόγος, έχει διατελέσει επιστημονικός συνεργάτης του Γ. Ν. Α. «Γ. Γεννηματάς», του ιδιωτικού θεραπευτηρίου «Υγεία», καθώς και επιμελητής του Γενικού Νομαρχιακού Νοσοκομείου Κέρκυρας. Έχει δεκάδες διεθνείς και ελληνικές δημοσιεύσεις και συμμετοχές σε επιστημονικά συνέδρια. Από το 2003 ζει και εργάζεται ως ιδιώτης γιατρός στην Κέρκυρα. Εκ παραλλήλου, ασκεί δραστηριότητες επιστημονικού συγγραφέα με εξειδίκευση στη Νευρολογία και στην Ψυχιατρική, δραστηριότητες ενημέρωσης και επιμόρφωσης στον τομέα της Νευρολογίας και της Ψυχιατρικής και στον ευρύτερο τομέα των σχέσεων ιατρού - ασθενούς, δραστηριότητες επιστημονικού συμβούλου και εκπαιδευτή για λογαριασμό εταιριών του φαρμακευτικού τομέα, καθώς και πολυετή δραστηριότητα στον τομέα της μετάφρασης και επιμέλειας κειμένων και βιβλίων ιατρικού και ευρύτερου ιατρο-κοινωνικού ενδιαφέροντος. Έχει διατελέσει εκλεγμένο μέλος ΔΣ της Ελληνικής Εταιρίας Κεφαλαλγίας και του Ιατρικού Συλλόγου Κέρκυρας. Από το 2003 έως το 2009 υπήρξε επιστημονικός διευθυντής και τακτικός αρθρογράφος του περιοδικού εκλαϊκευμένης ιατρικής «Popular Medicine», μηνιαίου ένθετου της εφημερίδας «Καθημερινή». Σήμερα αρθρογραφεί στην εβδομαδιαία στήλη «Με κρότους και ψίθυρους» της κερκυραϊκής εφημερίδας «Καθημερινή Ενημέρωση» και είναι παραγωγός του ραδιοφωνικού ενθέτου «Επισυνάψεις» στον Κύμα FM 90,3. Έχει συγγράψει το βιβλίο εκλαϊκευμένης νευροεπιστήμης «Γνωστικός και ψυχικός εγκέφαλος» (2014), τη συλλογή έμμετρου και πεζού λόγου «Χρήζεις προστασίας» (2018), τη συλλογή φιλοσοφικού χαρακτήρα δοκιμίων «Επισυνάψεις» (2019) και την ποιητική συλλογή «Καλούπια αναπνοών» το 2021. Συμμετέχει στο καθημερινό κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι με συχνές διαλέξεις, παρουσιάσεις, εισηγήσεις, άρθρα γνώμης, δημόσιες παρεμβάσεις και πολιτική δράση.