Το ξυράφι του Όκκαμ ως η αισθητική της λογικής
15543753321594802812.jpg?crop=800,480)
Όταν οι λύσεις είναι σχετικές, θα έμοιαζε γενικά αυτονόητο, αυτή που είναι έστω και λίγο χειρότερη να απορρίπτεται άμεσα και πλήρως έναντι της αμέσως καλύτερης.
Μια θεωρία ιδανικά αναμένεται να παρέχει απαντήσεις διχωτικού χαρακτήρα, τύπου «σωστό ή λάθος», αλλά στα πολυπαραγοντικά ζητήματα, η εμπειρική ορθότητα μιας ανθρώπινης λύσης -απάντησης σε ένα ερώτημα δεν είναι απόλυτη. Τότε, μια σχετικής ορθότητας λύση ποσοτικοποιείται, λαμβάνοντας τη μορφή πιθανοτήτων, οι οποίες αναλύονται με βάση το μαθηματικό τομέα της Στατιστικής. Μια λύση θεωρητικά διατυπωμένη μπορεί π.χ. να λύνει ένα πρόβλημα στο 80% των εμπειρικών εμφανίσεων του, ενώ στο 20% να μην το λύνει.
Όταν οι λύσεις είναι σχετικές, θα έμοιαζε γενικά αυτονόητο, αυτή που είναι έστω και λίγο χειρότερη να απορρίπτεται άμεσα και πλήρως έναντι της αμέσως καλύτερης. Αυτό όμως δεν συμβαίνει συνήθως, γιατί οι λύσεις διαφορετικής αποτελεσματικότητας συγκρίνονται μεταξύ τους με παρονομαστή και το πόσα νέα προβλήματα (ή ερωτήματα) προκαλούν. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στον τομέα της θεραπευτικής ιατρικής, που εξετάζει εκτός της δράσης και τις παρενέργειες. Η συμπερίληψη των παρενεργειών μπορεί έτσι να κρατά στο προσκήνιο λύσεις ακόμη και πολύ μειωμένης εμπειρικής αποτελεσματικότητας. Θεμελιώδης δέσμευση, άλλωστε, του Ιατρικού Όρκου του Ιπποκράτη είναι και το «να οφελείς ή έστω να μη βλάπτεις».
Στο πεδίο της φιλοσοφίας και των θεωρητικών και μη εφαρμοσμένων γνώσεων, από την άλλη, το παραπάνω ζήτημα είναι μάλλον κρυμμένο. Μάλιστα, πολλές φορές, το να ανοίγει μια απάντηση πολλά καινούργια ερωτήματα θεωρείται και προτέρημά της. Μια τάξη σε αυτό το ζήτημα προσπαθεί να βάλει ο λεγόμενος «νόμος του ξυραφιού του Όκκαμ», ο οποίος κρίνει μια λύση ή μια θεωρία όχι μόνο ανάλογα με το εάν απαντά επιτυχημένα, αλλά και με το αν προαπαιτεί τις ελάχιστες δυνατές απαντήσεις σε πρόσθετα ερωτήματα (που συνήθως τις ονομάζουμε νόμους, αρχές και αξιώματα) σε σύγκριση με άλλες λύσεις η απαντήσεις για το ίδιο ερώτημα.
Για τον ίδιο λόγο, ο μεσαιωνικός φιλόσοφος Γουλιέλμος του Όκκαμ θεωρούσε ότι μια έννοια θα πρέπει να σχηματίζεται μόνο από προϋπάρχουσες έννοιες, οι οποίες με τη σειρά τους τελικά θα στηρίζονται σε υπαρκτά και όχι θεωρητικά επινοούμενα αντικείμενα του κόσμου, ώστε η ανθρώπινη κατανόηση να μην αυτοϋπονομεύεται από αχρείαστες περιπλοκές. Το ξυράφι του Όκκαμ λειτουργεί ως «αισθητική της λογικής», που αν τον εφαρμόζαμε σε μια μηχανή, θα είχε να κάνει με τη μέτρηση του ωφέλιμου έργου και της ενεργειακής απόδοσης και όχι με τη μέτρηση της ισχύος ή της ταχύτητας. Δεν θα ήταν δηλαδή συνάρτηση του χρόνου, αλλά κάτι πολύ πιο κομψό!
ΦΩΤΟ ΑΡΧΕΙΟΥ
ΚΩΣΤΑΣ ΣΠΙΓΓΟΣ
Ο Κωνσταντίνος Χρ. Σπίγγος γεννήθηκε το 1971 στον Πειραιά και αποφοίτησε από το 3ο Λύκειο Χαϊδαρίου. Είναι νευρολόγος, απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Παν/μίου Αθηνών και ειδικευθείς στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, στο Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Γ. Γεννηματάς» και στο Ινστιτούτο Νευρολογίας του Λονδίνου το 1999, όπου του απονεμήθηκε το Δίπλωμα Κλινικής Νευρολογίας από το πανεπιστήμιο UCL. Είναι μέλος της Ελληνικής Νευρολογικής Εταιρίας και της Ελληνικής Εταιρίας Κεφαλαλγίας από το 2004. Στα πλαίσια της κλινικής του δραστηριότητας, ως ειδικός νευρολόγος, έχει διατελέσει επιστημονικός συνεργάτης του Γ. Ν. Α. «Γ. Γεννηματάς», του ιδιωτικού θεραπευτηρίου «Υγεία», καθώς και επιμελητής του Γενικού Νομαρχιακού Νοσοκομείου Κέρκυρας. Έχει δεκάδες διεθνείς και ελληνικές δημοσιεύσεις και συμμετοχές σε επιστημονικά συνέδρια. Από το 2003 ζει και εργάζεται ως ιδιώτης γιατρός στην Κέρκυρα. Εκ παραλλήλου, ασκεί δραστηριότητες επιστημονικού συγγραφέα με εξειδίκευση στη Νευρολογία και στην Ψυχιατρική, δραστηριότητες ενημέρωσης και επιμόρφωσης στον τομέα της Νευρολογίας και της Ψυχιατρικής και στον ευρύτερο τομέα των σχέσεων ιατρού - ασθενούς, δραστηριότητες επιστημονικού συμβούλου και εκπαιδευτή για λογαριασμό εταιριών του φαρμακευτικού τομέα, καθώς και πολυετή δραστηριότητα στον τομέα της μετάφρασης και επιμέλειας κειμένων και βιβλίων ιατρικού και ευρύτερου ιατρο-κοινωνικού ενδιαφέροντος. Έχει διατελέσει εκλεγμένο μέλος ΔΣ της Ελληνικής Εταιρίας Κεφαλαλγίας και του Ιατρικού Συλλόγου Κέρκυρας. Από το 2003 έως το 2009 υπήρξε επιστημονικός διευθυντής και τακτικός αρθρογράφος του περιοδικού εκλαϊκευμένης ιατρικής «Popular Medicine», μηνιαίου ένθετου της εφημερίδας «Καθημερινή». Σήμερα αρθρογραφεί στην εβδομαδιαία στήλη «Με κρότους και ψίθυρους» της κερκυραϊκής εφημερίδας «Καθημερινή Ενημέρωση» και είναι παραγωγός του ραδιοφωνικού ενθέτου «Επισυνάψεις» στον Κύμα FM 90,3. Έχει συγγράψει το βιβλίο εκλαϊκευμένης νευροεπιστήμης «Γνωστικός και ψυχικός εγκέφαλος» (2014), τη συλλογή έμμετρου και πεζού λόγου «Χρήζεις προστασίας» (2018), τη συλλογή φιλοσοφικού χαρακτήρα δοκιμίων «Επισυνάψεις» (2019) και την ποιητική συλλογή «Καλούπια αναπνοών» το 2021. Συμμετέχει στο καθημερινό κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι με συχνές διαλέξεις, παρουσιάσεις, εισηγήσεις, άρθρα γνώμης, δημόσιες παρεμβάσεις και πολιτική δράση.
15543753321594802812.jpg?crop=300,180)
