Το τέλος της αφθονίας

ΚΕΡΚΥΡΑ. Δεν κρύβεται ο ενθουσιασμός όλων των εμπλεκόμενων για την φετινή εξαιρετική πορεία του τουρισμού στην χώρα μας. Μία περισσότερο προσεκτική ματιά όμως μπορεί να αναγνωρίσει τα αδιέξοδα που υπάρχουν στην ακολουθούμενη τουριστική πολιτική. Οι υποδομές στενάζουν από το τουριστικό ρεύμα, τα προβλήματα  ύδρευσης και  αποχέτευσης, η συσσώρευση σκουπιδιών, είναι ζητήματα παλιά που επανέρχονται με νέα ένταση και εύλογα προκαλούν το ερώτημα αν έχουμε υπερβεί την τουριστική φέρουσα ικανότητα.

Δηλαδή έχει ξεπεραστεί εκείνος ο αριθμός ατόμων που μπορούν να επισκεφθούν ταυτόχρονα έναν προορισμό χωρίς να προκληθεί μόνιμη καταστροφή του φυσικού, οικονομικού, κοινωνικό-πολιτιστικού   περιβάλλοντος, συνεπώς και μείωση της ποιότητας των παρεχόμενων τουριστικών υπηρεσιών. Η Κέρκυρα και άλλοι εγχώριοι προορισμούς έχουν καιρό πριν  υπερβεί το όριο πέραν του οποίου οι τουριστικές υπηρεσίες αρχίζουν να υποβαθμίζονται  και οι συνθήκες ζωής των ντόπιων γίνονται δύσκολες.

 Χαρακτηριστικό παράδειγμα η πόλη της Κέρκυρας, όπου από την μία το airbnb και από την άλλη ο μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων εστίασης και άλλων τουριστικού χαρακτήρα, ουσιαστικά διώχνουν όσους μένουν στο κέντρο. Ιδιαίτερα τα λαϊκά στρώματα της πόλης βιώνουν καθημερινά την επιδείνωση των συνθηκών ζωής τους και τον αποκλεισμό τους από παραδοσιακές μορφές διασκέδασης και ξεκούρασης όπως είναι τα μπάνια, αφού τα ιστορικά  λουτρά της πόλης έχουν γίνει επιχειρήσεις εστίασης κατά κύριο λόγο και ελάχιστα έως καθόλου λουτρά.

Στην εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» στις 21 Αυγούστου 2022,  κεντρικό θέμα αποτελεί η ακολουθούμενη τουριστική πολιτική και «η βιωσιμότητα του μοντέλου». Φαίνεται ότι κορυφαίοι παράγοντες ασχολούμενοι με τον τουρισμό προβληματίζονται για το μέλλον του σημερινού  μαζικού τουρισμού. Κερδίζει έδαφος η άποψη πως τον μαζικό «φτωχοτουρισμό» πρέπει να τον αντικαταστήσει ένας μικρότερος σε μέγεθος αλλά υψηλών εισοδημάτων τουρισμός που θα φέρνει τα ίδια ή και μεγαλύτερα κέρδη και το κυριότερο, θα επιβαρύνει λιγότερο το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον. Για την Κέρκυρα μία τέτοια εξέλιξη θα αποτελούσε ανάσα ζωής.

‘Όμως   κοινωνικά   κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι ένα σημαντικό κομμάτι των μεσαίων στρωμάτων που δημιούργησε ο μαζικός τουρισμός  θα βρισκόταν εκτός της μοιρασιάς της τουριστικής πίτας. Συγκεντροποίηση κεφαλαίου λέγεται η διαδικασία  και είναι καπιταλιστική λειτουργία  που η έκταση εφαρμογής της εξαρτάται από τους ταξικούς συσχετισμούς.

Η στροφή σε έναν «ποιοτικό» και υψηλών εισοδημάτων τουρισμό διευκολύνεται από τις   αλλαγές στις κοινωνικές τάξεις των ανεπτυγμένων χωρών.  Η τριπλή κρίση μειώνει δραματικά το εισόδημα μεσαίων στρωμάτων και ανώτερων τμημάτων της εργατικής τάξης. Ένα κεκτημένο αυτών των κοινωνικών ομάδων, δηλαδή οι ολιγοήμερες διακοπές σε δημοφιλείς προορισμούς γίνονται απαγορευτικές. Διευκολύνεται έτσι η αλλαγή τουριστικού παραδείγματος που η σημερινές συνθήκες συσσώρευσης επιβάλουν. Ειδικά στην Ελλάδα, που έχει προηγηθεί η δεκαετής περιπέτεια των μνημονίων, οι μισοί Έλληνες εργαζόμενοι δεν μπορούν να κάνουν διακοπές φέτος το καλοκαίρι και παρακολουθούν απλώς το ξεφάντωμα στους τουριστικούς προορισμούς.

Είναι αναπόφευκτο πως η φτωχοποίηση των εργαζομένων προκαλεί απογοήτευση και θυμό. Η κοινωνική αγανάκτηση αρχίζει και παρουσιάζεται. Στην Αγγλία, που το εργατικό κίνημα το τσάκισε για δεκαετίες η Θάτσερ και οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές, ξεσπούν μεγάλες απεργίες. Είναι θέμα χρόνου η κοινωνική αναταραχή να έλθει και στην Ελλάδα.

Η ταινίας « Τζόκερ» με τον Χοακίν  Φίνιξ , τελειώνει με μία τυφλή και βίαιη  κοινωνική εξέγερση. Παρότι τα γεγονότα της ταινίας τυπικά εξελίσσονται το 1981, στην πραγματικότητα περιγράφουν το μέλλον. Ο σεναριογράφος της ταινίας  προβλέπει  τον ερχομό μίας εποχής, που οι κοινωνικές συγκρούσεις θα είναι απελπισμένες και ασύντακτες. Η ταινία πρωτοπαίχτηκε το 2019 και σημείωσε τεράστια επιτυχία, ίσως γιατί μπόρεσε να συλλάβει το υπόγειο κοινωνικό βουητό που όλο ένα δυναμώνει.

Νομίζω πως κάθε σοβαρός αναλυτής, από όποια πλευρά και να περιγράφει την κατάσταση, βλέπει  την επερχόμενη κοινωνική αναστάτωση. Αυτή θεωρείται δεδομένη. Το κρίσιμο είναι όμως τι χαρακτηριστικά θα έχει. Αν είναι μία εξέγερση απελπισμένων και θυμωμένων ανθρώπων χωρίς σχέδιο και αφήγημα, τότε απλά δεν θα έχει καμία τύχη.

Αν υπάρχει(;)  το πολιτικό υποκείμενο που θα διεκδικεί να συνενώσει  όλες τις  υποτελείς  τάξεις και ομάδες σε ένα  σχέδιο για το παρόν και το μέλλον  που θα δίνει ή θα αναζητά απαντήσεις για όλα τα μεγάλα ζητήματα, τότε ίσως υπάρχει διέξοδος υπέρ των συμφερόντων της μεγάλης εργαζόμενης πλειοψηφίας. Για την ώρα το τοπίο είναι θολό, αλλά η ελπίδα πεθαίνει τελευταία.

[1] Ο Τίτλος του άρθρου είναι όρος που χρησιμοποίησε ο Μακρόν προκειμένου να περιγράψει το νέο περιβάλλον που οι πολλαπλές κρίσεις (οικονομική, ενεργειακή, περιβαλλοντική) δημιουργούν.