Κορωνοϊός και οικονομία

Παρέμειναν πολλές φούσκες, με άλλα λόγια πλασματικό κεφάλαιο, το οποίο αδυνατούσε να πραγματώσει την προσδοκία για μελλοντικά κέρδη. Η κατάρρευση των διεθνών χρηματιστηρίων δείχνει ότι αυτές οι φούσκες  τώρα σπάζουν.  

Επιβεβαίωση της εκτίμησης, ότι η κρίση του 2008 δεν ξεπεράστηκε ποτέ,  αποτελούν οι αναιμικοί ρυθμοί ανάπτυξης των ανεπτυγμένων χωρών σε όλη την προηγούμενη δεκαετία. Ουσιαστικά την παγκόσμια οικονομία έσωσαν  οι χώρες της ΝΑ Ασίας (και κυρίως η Κίνα), με τους εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης για πολλά χρόνια, οι οποίες όμως βρίσκονται και αυτές πλέον σε φθίνοντες ρυθμούς. Φαίνεται ότι η σημερινή κρίση  επωάζονταν αρκετά χρόνια πριν και έρχεται σαν συνέχεια της κρίσης του 2008. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος  που οι ηγεμονικές δυνάμεις διχάζονται ως προς το βασικό δόγμα του πολιτικού και οικονομικού τους σχεδιασμού. Έτσι από την από κοινού υπεράσπιση  της παγκοσμιοποίησης ( «Το οικονομικό ισοδύναμο μιας δύναμης της φύσης, όπως είναι ο αέρας ή  το νερό», περιέγραφε την παγκοσμιοποίηση ο Κλίντον)  ο Άγγλο-Αμερικάνικος  άξονας επιλέγει τώρα την αποχώρηση από τις υπερεθνικές ολοκληρώσεις, την επιστροφή στον προστατευτισμό  και τους εμπορικούς πολέμους.

Παράλληλα  βρίσκεται σε εξέλιξη μία κλίμακας καταστροφή κεφαλαίου, που προκαλούν τα μέτρα για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού. Ιστορικά, στις μεγάλες οικονομικές κρίσεις την καταστροφή αυτή την προκαλούσε ο πόλεμος. Τώρα πραγματοποιείται από έναν παγκόσμιο «υγειονομικό πόλεμο», με πιθανά λιγότερα θύματα. Έτσι  το οικονομικό έδαφος καθαρίζεται από τα «ξερά κλαδιά», δηλαδή τα λιγότερο ανταγωνιστικά κεφάλαια και δημιουργούνται οι προϋποθέσεις επανεκκίνησης της  οικονομίας από χαμηλότερη και «υγιέστερη» βάση (είναι αυτό που ο Γ. Σουμπέτερ αποκαλούσε δημιουργική καταστροφή). Όμως ο πυροκροτητής αυτής της διαδικασίας, ο κορωνοϊός,  αυτονομείται και διαμορφώνει την δικιά του ανεξάρτητη δυναμική, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε σοβαρή κοινωνική και πολιτική αστάθεια. Οι ανακοινώσεις ή τα διαγγέλματα σε μορφή πολεμικών ανακοινωθέντων, τα αλλεπάλληλα πρωτοφανή μέτρα, δημιουργούν  βαθειά φοβικά σύνδρομα στον πληθυσμό. Αυτό σε συνδυασμό την πολλή πιθανή κατάρρευση του Δημόσιου Συστήματος Υγείας με αποτέλεσμα άνθρωποι να πεθαίνουν μαζικά αβοήθητοι, μπορεί να μετατρέψει τον φόβο σε θυμό και αυτός με τη σειρά του να οδηγήσει σε απρόβλεπτες κοινωνικές αντιδράσεις. Αυτός ο κίνδυνος είναι πιθανά άλλος ένας λόγος που δεν επικράτησαν στα εθνικά και υπερεθνικά πολιτικά επιτελεία οι αρχικές απόψεις του Τραμπ και του Τζόνσον, για τον τρόπο αντιμετώπισης της επιδημίας, δηλαδή να μην σταματήσει η οικονομική δραστηριότητα και όσοι είναι να αρρωστήσουν ας αρρωστήσουν. Αυτές οι ακραίες θέσεις παραπέμπουν στις απόψεις του αιδεσιμότατου Τόμας Μάλθους, του πλέον αντιδραστικού των κλασικών οικονομολόγων του 19ου αιώνα . Σύμφωνα με τον Μάλθους ο πληθυσμός αυξάνει πολύ πιο γρήγορα από την παραγωγή τροφίμων που χρειάζεται για να τραφεί, γι΄αυτό οι επιδημίες και οι ασθένειες είναι χρήσιμες γιατί ξεκαθαρίζουν τις κοινωνίες από τους ευάλωτους ή  τους άτυχους, συντείνοντας στην επιβίωση την υπολοίπων.

Ο πλέον ευφάνταστος, πριν λίγους μήνες,  δεν θα μπορούσε να σκεφτεί πως θα πάγωνε η παραγωγική δραστηριότητα πολλών χωρών,με αποφάσεις των κυβερνήσεων και για πολλές εβδομάδες, προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος από μία φονική επιδημία. Ακόμη και ο Μαρξ, ο εμβριθέστερος αναλυτής του καπιταλιστικού συστήματος, ίσως έμενε έκπληκτος μιας και είχε γράψει ότι: «Κάθε παιδί γνωρίζει όταν ένα έθνος πάψει να εργάζεται, δεν θα πω για ένα χρόνο, αλλά ακόμη και για μερικές εβδομάδες, θα χαθεί». Τελικά αν η ανάλυση που έχει προηγηθεί ακουμπάει σε πτυχές της πραγματικότητας, γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε πως πλέουμε  σε αχαρτογράφητα νερά, τότε πρέπει να διαπιστώσουμε την ευρηματικότητα του καπιταλιστικού συστήματος να αξιοποιεί για την επιβίωση του ακόμη και εξωοικονομικούς απρόβλεπτους παράγοντες. Είναι προφανές πως ο συλλογικός διανοούμενος που  εκφράζει τα συμφέροντα της εργασίας, την οποία θα πλήξει βαριά η σε εξέλιξη κρίση, οφείλει να είναι τουλάχιστον εξίσου έξυπνος. Όμως αυτό δεν είναι δεδομένο, κατακτάται.