Το -καθόλου απλό- ζήτημα της αιτίας
15543753321594802812.jpg?crop=800,480)
"Όταν επιχειρούμε να προσδιορίσουμε αν κάτι είναι αιτία ή αποτέλεσμα, θα πρέπει σίγουρα να συμπεριλάβουμε ένα χρονικό κριτήριο (η αιτία προηγείται). Σίγουρα, τίποτα το μελλοντικό δεν μπορεί να προκαλέσει αποτελέσματα στο παρελθόν, όμως πολλά από όσα προηγούνται δεν είναι αίτια όσων έπονται."
Η διαίρεση του κόσμου σε αιτίες και αποτελέσματα μάς μοιάζει στους ανθρώπους τόσο αυτονόητη, ώστε ουσιαστικά θεμελιώνει και την κεντρική και περιλάλητη αναζήτησή μας, αυτή «του νοήματος της ζωής», αφού πρακτικά, όταν αναφερόμαστε σε αυτό, εννοούμε συνήθως τον προσδιορισμό των αποτελεσμάτων εκείνων για τα οποία η ζωή μας αξίζει να γίνει… αίτιο.
Όταν επιχειρούμε να προσδιορίσουμε αν κάτι είναι αιτία ή αποτέλεσμα, θα πρέπει σίγουρα να συμπεριλάβουμε ένα χρονικό κριτήριο (η αιτία προηγείται). Σίγουρα, τίποτα το μελλοντικό δεν μπορεί να προκαλέσει αποτελέσματα στο παρελθόν, όμως πολλά από όσα προηγούνται δεν είναι αίτια όσων έπονται.
Ένα άλλο πιθανό κριτήριο είναι η συνεπαγωγή, δηλαδή το ότι για να είναι κάτι αίτιο ενός αποτελέσματος θα πρέπει να είναι παρόν όταν είναι παρόν και το αποτέλεσμα. Και εδώ, όμως, συμβαίνει να υπάρχουν αίτια που δρουν σε χρονικά πολύ απομακρυσμένη φάση, ώστε να μην είναι πλέον παρόντα όταν επέλθει το αποτέλεσμα, ενώ -το σημαντικότερο- υπάρχουν πάντα και τα κρυφά αίτια. Αν και είμαστε σίγουροι πως ό, τι βλέπουμε είναι παρόν, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για το αντίθετο, με άλλα λόγια, το να μην φαίνεται κάτι δεν κρίνει και το αν είναι ή αν ήταν παρόν. Η σκέψη μας των σύγχρονων ανθρώπων είναι άλλωστε επίσης μπολιασμένη, αν όχι αυτοματοποιημένη, ως προς την υποψία της ύπαρξης κρυφών και αόρατων αιτίων.
Πόση χρονική απόσταση μπορεί όμως να έχει ένα αίτιο από το αποτέλεσμα ώστε να εξακολουθεί να θεωρείται αίτιο; Η χρονική απόσταση αφήνει όλο και μεγαλύτερο χώρο, ώστε να παρεισφρήσουν και άλλα πιθανά αίτια, ώστε το αρχικό να θεωρείται πλέον αμελητέο. Στο διάσημο παράδειγμα περί του χάους, πώς είναι δυνατόν ποτέ, για μια οποιαδήποτε «καταιγίδα στη Νέα Υόρκη» να μπορούμε πράγματι με λογικά κριτήρια να συμπεράνουμε ότι «έφταιξε αυτή η πεταλούδα που πέταξε στο Πεκίνο»;
Κάθε εξήγηση που αναζητούμε εισάγει αναπόσπαστα στην αναζήτησή μας την έννοια της αιτιότητας, ωστόσο, για τους παραπάνω απλούς λόγους, μεταξύ δύο ξεχωριστών συμβάντων, τα κριτήρια διάκρισης μεταξύ του ρόλου του ποιο παίζει το ρόλο της αιτίας και ποιο το ρόλο του αποτελέσματος, δεν είναι επαρκή και ξεκάθαρα.
ΚΩΣΤΑΣ ΣΠΙΓΓΟΣ
Ο Κωνσταντίνος Χρ. Σπίγγος γεννήθηκε το 1971 στον Πειραιά και αποφοίτησε από το 3ο Λύκειο Χαϊδαρίου. Είναι νευρολόγος, απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Παν/μίου Αθηνών και ειδικευθείς στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, στο Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Γ. Γεννηματάς» και στο Ινστιτούτο Νευρολογίας του Λονδίνου το 1999, όπου του απονεμήθηκε το Δίπλωμα Κλινικής Νευρολογίας από το πανεπιστήμιο UCL. Είναι μέλος της Ελληνικής Νευρολογικής Εταιρίας και της Ελληνικής Εταιρίας Κεφαλαλγίας από το 2004. Στα πλαίσια της κλινικής του δραστηριότητας, ως ειδικός νευρολόγος, έχει διατελέσει επιστημονικός συνεργάτης του Γ. Ν. Α. «Γ. Γεννηματάς», του ιδιωτικού θεραπευτηρίου «Υγεία», καθώς και επιμελητής του Γενικού Νομαρχιακού Νοσοκομείου Κέρκυρας. Έχει δεκάδες διεθνείς και ελληνικές δημοσιεύσεις και συμμετοχές σε επιστημονικά συνέδρια. Από το 2003 ζει και εργάζεται ως ιδιώτης γιατρός στην Κέρκυρα. Εκ παραλλήλου, ασκεί δραστηριότητες επιστημονικού συγγραφέα με εξειδίκευση στη Νευρολογία και στην Ψυχιατρική, δραστηριότητες ενημέρωσης και επιμόρφωσης στον τομέα της Νευρολογίας και της Ψυχιατρικής και στον ευρύτερο τομέα των σχέσεων ιατρού - ασθενούς, δραστηριότητες επιστημονικού συμβούλου και εκπαιδευτή για λογαριασμό εταιριών του φαρμακευτικού τομέα, καθώς και πολυετή δραστηριότητα στον τομέα της μετάφρασης και επιμέλειας κειμένων και βιβλίων ιατρικού και ευρύτερου ιατρο-κοινωνικού ενδιαφέροντος. Έχει διατελέσει εκλεγμένο μέλος ΔΣ της Ελληνικής Εταιρίας Κεφαλαλγίας και του Ιατρικού Συλλόγου Κέρκυρας. Από το 2003 έως το 2009 υπήρξε επιστημονικός διευθυντής και τακτικός αρθρογράφος του περιοδικού εκλαϊκευμένης ιατρικής «Popular Medicine», μηνιαίου ένθετου της εφημερίδας «Καθημερινή». Σήμερα αρθρογραφεί στην εβδομαδιαία στήλη «Με κρότους και ψίθυρους» της κερκυραϊκής εφημερίδας «Καθημερινή Ενημέρωση» και είναι παραγωγός του ραδιοφωνικού ενθέτου «Επισυνάψεις» στον Κύμα FM 90,3. Έχει συγγράψει το βιβλίο εκλαϊκευμένης νευροεπιστήμης «Γνωστικός και ψυχικός εγκέφαλος» (2014), τη συλλογή έμμετρου και πεζού λόγου «Χρήζεις προστασίας» (2018), τη συλλογή φιλοσοφικού χαρακτήρα δοκιμίων «Επισυνάψεις» (2019) και την ποιητική συλλογή «Καλούπια αναπνοών» το 2021. Συμμετέχει στο καθημερινό κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι με συχνές διαλέξεις, παρουσιάσεις, εισηγήσεις, άρθρα γνώμης, δημόσιες παρεμβάσεις και πολιτική δράση.
15543753321594802812.jpg?crop=300,180)
