Πότε τσακώθηκε ο ανθρωπισμός με το ρεαλισμό;

Η επίλυση του προσφυγικού προβλήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση απαιτεί την ισορροπημένη προσέγγιση μεταξύ ανθρωπισμού και ρεαλισμού που ως τώρα δεν γίνεται. Η ελληνική κοινωνία θα πρέπει να αποφασίσει αν θα χτίζει τείχη, αν θα παίζει βιολιά υποδοχής ή αν θα πενθεί και θα οδύρεται. Ή εάν τελικά θα μετατρέψει σε πολιτική τη μόνη μη σουρεαλιστική στάση, δηλαδή την πανευρωπαϊκοποίηση του προβλήματος. Το τελευταίο θα μπορούσε να αποτελεί βασικό ζήτημα προς συζήτηση στο πλαίσιο μιας προεκλογικής περιόδου όπου τα debate δεν αναβάλλονται ακριβώς όταν το θέμα τους θα ήταν η καυτή πατάτα.

Μερικές προτάσεις και σκέψεις:

α) Η ενίσχυση του συστήματος ασύλου της ΕΕ είναι ζωτικής σημασίας. Περιλαμβάνει τη διασφάλιση δίκαιης και αποτελεσματικής διεκπεραίωσης των αιτήσεων ασύλου, τη θέσπιση κοινών προτύπων για τις συνθήκες υποδοχής και τη βελτίωση της κατανομής των προσφύγων μεταξύ των κρατών μελών μέσω ενός πιο δίκαιου μηχανισμού επιμερισμού των βαρών. Η πρόσφατη αρχική συμφωνία του συμβουλίου υπουργών εσωτερικών της ΕΕ είναι στη σωστή κατεύθυνση αλλά όλοι γνωρίζουμε ότι στην πράξη μπορεί να μην εφαρμοστεί ή να υπονομευθεί ή να γίνει αντικείμενο δόλιας εκμετάλλευσης .

β) Οι εγκαταστάσεις υποδοχής είναι βασικές όχι απλά για τη διασφάλιση της αξιοπρέπειας των προσφύγων, με στέγη, υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση και γλωσσική κατάρτιση, αλλά και για την ίδια την έναρξη της κοινωνικής τους ένταξης ή απλά, για τη δημιουργία αυτοδιαχειριζόμενων κοινοτήτων που ελαχιστοποιούν τα κόστη.

γ): Η υποστήριξη πρωτοβουλιών επαγγελματικής κατάρτισης, επιχειρηματικότητας και ένταξης στην αγορά εργασίας με ίσους όρους που δεν ανταγωνίζονται τους ντόπιους εργαζόμενους

δ) Η ενεργός μέριμνα για έγκυρες πληροφορίες προς τους πολίτες, με προώθηση της ενσυναίσθησης, της ανεκτικότητας και της κατανόησης και πάνω από όλα, έμπρακτη στήριξη του αισθήματος ασφάλειάς τους (π.χ. η αποστολή ΜΑΤ όπως έγινε στη Χίο, δεν αποτελεί θεμιτή πρακτική).

ε) Η αντιμετώπιση των υποκείμενων αιτιών της προσφυγιάς είναι μακροπρόθεσμα ζωτικής σημασίας, καθώς ο αριθμός των προσφύγων υπερβαίνει κάθε διαχειριστική λογική και αντίστοιχη οικονομία. Η ΕΕ θα πρέπει να θέσει ως μείζων προτεραιότητά της τη συμμετοχή σε μακροπρόθεσμα αναπτυξιακά προγράμματα και σε προσπάθειες επίλυσης συγκρούσεων για την αντιμετώπιση της φτώχειας, της ανισότητας και της πολιτικής αστάθειας στις χώρες προέλευσης. Στο πλαίσιο αυτό απαιτείται διεθνής συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ και με χώρες εκτός ΕΕ.

στ) Η έμφαση στη δημιουργία ασφαλών ζωνών ή κέντρων προσφύγων κοντά στις περιοχές συγκρούσεων, μαζί με συντονισμένη ανθρωπιστική βοήθεια.

Από την άλλη, η κατασκευή και η συντήρηση τειχών, πέραν της αντίφασης με τις βασικές αρχές του ανθρωπισμού, απαιτεί σημαντικούς πόρους, παρουσιάζει υλικοτεχνικές προκλήσεις, μπορεί να μην είναι εφικτή σε όλες τις τοποθεσίες και πάνω από όλα, τα τείχη από μόνα τους δεν επαρκούν και δεν αντιμετωπίζουν τις βαθύτερες αιτίες της προσφυγιάς. Ως προς το επιχείρημα του «ασύμμετρου πολέμου» του 2020, μια απλή απάντηση είναι ότι τέτοιος πόλεμος έκτοτε δεν υφίσταται, ωστόσο οι πρακτικές μας δεν άλλαξαν.

Οι άνθρωποι που επιθυμούν απεγνωσμένα ασφάλεια ή καλύτερες ευκαιρίες μπορεί να βρουν εναλλακτικές διαδρομές ή μεθόδους για να παρακάμψουν τα εμπόδια, όπως να βασίζονται σε λαθραίους διακινητές ή να κάνουν επικίνδυνα και ακριβότερα ταξίδια. Το δουλεμπόριο είναι όμως μόνο μία από τις παραμέτρους του προβλήματος. Αν το θεωρήσουμε ως αποκλειστική αιτία, θα μοιάζει σαν να λέμε ότι π.χ. το μόνο ζήτημα που έχουμε να λύσουμε με τα παράνομα εξαρτησιογόνα είναι οι έμποροι.

Από την άλλη, τα τείχη σαφώς μπορούν ανά πάσα στιγμή να επηρεάσουν αρνητικά τη διεθνή φήμη και τις σχέσεις μιας χώρας, η οποία ως τουριστική στηρίζεται ακριβώς στην «πώληση» πρότυπου ζωής και πολιτισμού.