Σάββατο 23.11.2024 ΚΕΡΚΥΡΑ

Πάντα φιλοσοφικά

Κώστας Σπίγγος
01 Nov 2016 / 13:45
Κώστας Σπίγγος

Γράφει ο Κώστας Σπίγγος, Ιατρός Νευρολόγος

Με τόση πανουργία που μας περιρρέει ως η καταρχήν γονιδιακή κληρονομιά μας, όπως σημειώνεται στην προηγούμενη δημοσίευσή μου, η ηθική πολύ συχνά γίνεται απλώς μια ιδέα που λειτουργεί ενωτικά. Ως ένα όπλο που αλλάζει τις ισορροπίες, δεν είναι τίποτα περισσότερο από την εξιδανίκευση, μέσα από ένα υψηλής στόχευσης περιεχόμενο, της αλληλεγγύης των μετριοπαθών ή/και των αδύναμων έναντι των - πάντα δεινότερων - ατομιστών. 
Από όλα όμως τα υψηλής στόχευσης περιεχόμενα που μπορεί να τεθούν προς φιλοσοφική συζήτηση, το «μην προκαλείς τον πόνο που δεν θέλεις να σου προκαλούν», η «αρχή της ανταπόδοσης», μοιάζει με την ανένδοτη οροφή της ανθρώπινης ηθικής.
 
Οι δικαιολογίες 
 
Κάποιοι έχουν κάνει την υπόθεση ότι μερικοί, αν και στην πράξη απατεώνες, είναι γεννημένοι με μειωμένη αντίληψη του πόνου, του δικού τους και του άλλου. Κάτι σαν ανάπηροι. Υπό αυτή την έννοια ο απατεώνας θεωρείται ασθενής και όχι άξιος τιμωρίας, ούτε καν νουθεσίας. Κάτι τέτοιο, όμως, σίγουρα δεν ισχύει στις έξυπνες απάτες. 
Αν μπορώ να σε εξαπατήσω έξυπνα έχω πρώτα δει τον κόσμο με τα μάτια σου. Ξέρω πού ρίχνεις την προσοχή σου ώστε να σε κλέψω καθώς κυττάζεις αλλού. Άρα, αφού όντως μπορώ να δω τον κόσμο με τα μάτια σου μπορώ να ξέρω και πώς θα νιώσεις μόλις συνειδητοποιήσεις την απώλειά σου και πώς θα ζεις μετά με τις συνέπειες αυτής. Κι αν σε περίπτωση που με πιάσεις, προσπαθώ να αποφύγω την τιμωρία ή τη νουθεσία, αυτό σημαίνει ότι νιώθω τον πόνο, αφού τον αποφεύγω. Αν από την άλλη δέχομαι μόνο τη νουθεσία, αυτό σημαίνει πως αμφιβάλλω. Επέλεξα λοιπόν να σε πονέσω, έστω και με κάποια αμφιβολία, δεν σε πόνεσα από πλήρη άγνοια του πόνου, αλλά αποδεχόμενος τον κίνδυνο να πονέσεις. Μικρή η διαφορά στην πλάτη του πονεμένου.
 
Το επιχείρημα της νέας δικαιοσύνης 
 
Καμία δικαιολογία λοιπόν για την απάτη; Κάποιοι πιστεύουν ότι μόνο επιχειρήματα περί της δικαιοσύνης μπορεί ενδεχομένως να ευσταθούν στην απολογία για μια έξυπνη απάτη: «εσύ έχεις κάτι κι εγώ όχι κι αυτό το θεωρώ εξαρχής άδικο και δρω ώστε οι πράξεις μου να ακυρώνουν την αδικία που γίνεται σε βάρος μου και που εσύ, ως λήπτης του ευεργετήματος, την αποδέχεσαι». Εδώ, ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. 
Και πάμε… Στο όνομα μιας καλύτερης ελευθερίας ας χειροτερεύσουμε σκόπιμα την ελευθερία, ενδεχομένως σας εξαναγκάζουμε με τη βία να ελευθερωθείτε. Στο όνομα μιας καλύτερης δικαιοσύνης ας χειροτερεύσουμε σκόπιμα τη δικαιοσύνη, σας αδικούμε προσωρινά για να σας δικαιώσουμε αργότερα. Στο όνομα μιας καλύτερης ενημέρωσης, ας χειροτερεύσουμε σκόπιμα την ενημέρωση, ενδεχομένως σας συσκοτίζουμε προσωρινά προς τον απώτερο διαφωτισμό σας. Σας τρομοκρατούμε στο όνομα της ασφάλειας. Σας φαρμακώνουμε στο όνομα της υγείας σας. Βιαιοπραγούμε πάνω σας στο όνομα της ομόνοιας. Κι αν όλα αυτά μάς φαίνονται εξωφρενικά ή ακραία, ορίστε κι ένα πιο αθώο: Στο όνομα ενός καλύτερου μέλλοντος χειροτερεύουμε το παρόν σας. Κι ένα κυνικό, πιθηκίσιο: στο όνομα της επιβίωσής μας επιδιώκουμε το θάνατό σας.
 
Το χάσμα 
 
Το να καθαγιάζουν οι σκοποί τα μέσα είναι μια ευρέως διαδεδομένη πρακτική. Όχι στα ανθρώπινα πράγματα καλέ, αλλά στις ζούγκλες της Αφρικής, εκεί, ανάμεσα στους σφιγκτήρες, τις νυφίτσες και τους αίλουρους. Στηρίζεται όμως σε ένα αβυσσαλέο φιλοσοφικό χάσμα. Αλλιώς, αν δεν υπήρχε το χάσμα, δεν θα χρειαζόταν κάποιος σκοπός να αγιάσει κάποιο μέσο. Κάποια στιγμή θα πρέπει να υπερπηδήσω την άβυσσο. Και τότε ουπς!...
Δεν γνωρίζω σκοπό στην Ιστορία που να έχει συμπεριλάβει ποτέ και τον τρόπο υπερπήδησης αυτού του χάσματος. Έτσι, στην πράξη, τα μέσα δεν αγιάζονται, αλλά πάντα δηλητηριάζουν το σκοπό. Θανάσιμα…
Κι αν τώρα εσύ μια μέρα έρθεις και συμφωνήσεις, πάντα φιλοσοφικά, ότι κανένας σκοπός δεν θα αγιάσει ποτέ κανένα μέσο, το επόμενο βήμα είναι ακόμη δυσκολότερο: καλείσαι να μην απαντάς ποτέ στην απάτη του αντιπάλου σου στο ίδιο επίπεδο με αυτόν. Διότι έτσι, κινούμενος στο ίδιο επίπεδο, νομιμοποιείς τα μέσα του, άρα και το σκοπό του.
 
Κώστας Σπίγγος

Ο Κωνσταντίνος Χρ. Σπίγγος γεννήθηκε το 1971 στον Πειραιά και αποφοίτησε από το 3ο Λύκειο Χαϊδαρίου. Είναι νευρολόγος, απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Παν/μίου Αθηνών και ειδικευθείς στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, στο Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Γ. Γεννηματάς» και στο Ινστιτούτο Νευρολογίας του Λονδίνου το 1999, όπου του απονεμήθηκε το Δίπλωμα Κλινικής Νευρολογίας από το πανεπιστήμιο UCL. Είναι μέλος της Ελληνικής Νευρολογικής Εταιρίας και της Ελληνικής Εταιρίας Κεφαλαλγίας από το 2004. Στα πλαίσια της κλινικής του δραστηριότητας, ως ειδικός νευρολόγος, έχει διατελέσει επιστημονικός συνεργάτης του Γ. Ν. Α. «Γ. Γεννηματάς», του ιδιωτικού θεραπευτηρίου «Υγεία», καθώς και επιμελητής του Γενικού Νομαρχιακού Νοσοκομείου Κέρκυρας. Έχει δεκάδες διεθνείς και ελληνικές δημοσιεύσεις και συμμετοχές σε επιστημονικά συνέδρια. Από το 2003 ζει και εργάζεται ως ιδιώτης γιατρός στην Κέρκυρα. Εκ παραλλήλου, ασκεί δραστηριότητες επιστημονικού συγγραφέα με εξειδίκευση στη Νευρολογία και στην Ψυχιατρική, δραστηριότητες ενημέρωσης και επιμόρφωσης στον τομέα της Νευρολογίας και της Ψυχιατρικής και στον ευρύτερο τομέα των σχέσεων ιατρού - ασθενούς, δραστηριότητες επιστημονικού συμβούλου και εκπαιδευτή για λογαριασμό εταιριών του φαρμακευτικού τομέα, καθώς και πολυετή δραστηριότητα στον τομέα της μετάφρασης και επιμέλειας κειμένων και βιβλίων ιατρικού και ευρύτερου ιατρο-κοινωνικού ενδιαφέροντος. Έχει διατελέσει εκλεγμένο μέλος ΔΣ της Ελληνικής Εταιρίας Κεφαλαλγίας και του Ιατρικού Συλλόγου Κέρκυρας. Από το 2003 έως το 2009 υπήρξε επιστημονικός διευθυντής και τακτικός αρθρογράφος του περιοδικού εκλαϊκευμένης ιατρικής «Popular Medicine», μηνιαίου ένθετου της εφημερίδας «Καθημερινή». Σήμερα αρθρογραφεί στην εβδομαδιαία στήλη «Με κρότους και ψίθυρους» της κερκυραϊκής εφημερίδας «Καθημερινή Ενημέρωση» και είναι παραγωγός του ραδιοφωνικού ενθέτου «Επισυνάψεις» στον Κύμα FM 90,3. Έχει συγγράψει το βιβλίο εκλαϊκευμένης νευροεπιστήμης «Γνωστικός και ψυχικός εγκέφαλος» (2014), τη συλλογή έμμετρου και πεζού λόγου «Χρήζεις προστασίας» (2018), τη συλλογή φιλοσοφικού χαρακτήρα δοκιμίων «Επισυνάψεις» (2019) και την ποιητική συλλογή «Καλούπια αναπνοών» το 2021. Συμμετέχει στο καθημερινό κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι με συχνές διαλέξεις, παρουσιάσεις, εισηγήσεις, άρθρα γνώμης, δημόσιες παρεμβάσεις και πολιτική δράση.