Το ψεύδος είναι το γήρας της αληθείας;*
Η προγονοπληξία δεν έχει σε τίποτα να κάνει με την προέλευση και την ιστορικότητα. Πρόκειται μάλλον για υπεραναπλήρωση σημερινών αδυναμιών δια της εμμονικής αναφοράς σε περασμένα μεγαλεία, των οποίων η δυναμική αναφέρεται αειφόρος και μάλλον αιωνία.
Αναλόγως και στις επετείους, φαίνεται εάν έχεις σκοπό να κοιτάξεις μπροστά ή να επικαλεστείς το ένδοξο παρελθόν, καταλήγοντας συνήθως σε μια δοξολογία υπέρ αναπαύσεως των ψυχών των κεκοιμημένων δούλων σου. Σε μόλις δυο χρόνια από σήμερα, οι Έλληνες θα γιορτάσουν την συμπλήρωση 200 χρόνων από την έκρηξη της ελληνικής επανάστασης που οδήγησε στην εθνογένεσή τους. Ας είναι αυτή μια ευκαιρία για διάβασμα και ιστορικό αναστοχασμό, εξαιρετικά παιδαγωγικό σε μια φάση που εκδηλώνονται σφοδρές αναθεωρητικές προσδοκίες στην ευρύτερη περιοχή, συνεπεία των μεγάλων και οικουμενικών αλλαγών στην οικονομία και την πολιτική. Στα καθ' ημάς, η έργω απαλλαγή από το εθνικό αφήγημα της μεγάλης Ελλάδας (1870) που κόστισε τη μικρασιατική καταστροφή και με τη μεταφορά πληθυσμών αποκαθιστώντας ένα σχεδόν αμιγές θρησκευτικά και γλωσσικά, εθνικό κράτος, του προσέδωσε άλλη φυσιογνωμία. Η τελευταία πράξη του δράματος εκείνης της αφήγησης, το πραξικόπημα κατά της ηγεσίας της Κύπρου, που λειτούργησε αντικειμενικά προβοκατόρικα, ανοίγοντας τον δρόμο στην κατάληψη ενός τμήματος της νήσου, κατά σκόπιμη παράφραση των δικαιωμάτων της εγγυήτριας δύναμης. Έκτοτε, η όχι και τόσο πτωχή πλέον αλλά πάντως τιμία Ελλάς, όποιος και να στέκεται στο γκουβέρνο, δεν παραλείπει να τονίζει ότι δεν διεκδικεί τίποτα και από κανέναν! Αυτό το δόγμα, για το οποίο και πάνω στο οποίο εδραιώθηκε η 3η ελληνική Δημοκρατία, είχε ως συνέπεια τη μη συμπερίληψη του ελληνικού εθνικού χώρου στις αναθεωρητικές καταστάσεις για τις οποίες ήρξαντο χειρών αδίκων οι Αγγλοσάξονες/Αμερικάνοι. Αυτή η κατάσταση τροφοδοτεί και το διπλωματικό τεκμήριο για τη Χώρα, νησίδα ειρήνης άρα και σταθερό σημείο σε μια περιοχή που αλλάζει. Όμως δεν είναι δυνατόν να παραμείνει ανεπηρέαστη από τις συνθήκες της νέας γεωγραφίας είτε αυτές είναι απότοκες των πολεμικών επιχειρήσεων (προσφυγιά, μετανάστευση, το τέλος του αμιγούς) είτε ως αποτέλεσμα της κομβικής θέσης στον χώρο των ενεργειακών και εμπορικών δρόμων και επιδιώξεων. Έτσι που τροποποιείται ο εν γένει προσανατολισμός και η οικονομική της υπόσταση. Μπαίνει δηλ. με άλλον ρόλο στα καινούρια πράματα. Αυτός είναι κυρίως ο λόγος, που η επέτειος των 200 χρόνων αποτελεί μια καλή αφορμή για βαθιά συζήτηση αυτογνωσίας, σε αντίθεση και σε βάρος επικών αναπαραστάσεων του οπωσδήποτε ένδοξου παρελθόντος, που παραπέμπουν στην αισθητική της χούντας για την αρετή των Ελλήνων.
* Κωνσταντίνου Καβάφη
