Το ελβετικό ρολόι και η γκαζοτανάλια

Θα πολεμήσουμε, λέει, τους σκοταδιστές, τους φονταμενταλιστές και τους θρησκομανείς και θα επιβάλλουμε, λέει, τον πολιτισμό και τις Δυτικές αξίες! 

Τι μας λέτε; Και ποιο ακριβώς είπαμε πως είναι, από τα δεδομένα του κόσμου στον οποίο ζούμε, αυτό που επαληθεύει ότι πρόκειται όντως για αξίες; 

Μα ποτέ άλλοτε, λέει, δεν ήταν ο άνθρωπος τόσο χορτάτος! 

Α, μπα; Μα το ίδιο δεν ισχύει και για τα σκουλήκια μέσα σε ένα πτώμα; Ή και για τις γαλοπούλες την παραμονή των Χριστουγέννων;

...Μα ποτέ άλλοτε, λέει, ο κόσμος δεν διέθετε τόση γνώση! 

Κι εγώ θα ρωτήσω πόση από τη γνώση αυτή έχει χρησιμοποιηθεί για να φτιαχτεί κάτι που θα αξίζει να το έχεις πέντε λεπτά πριν πεθάνεις, πάνω στο κρεβάτι του πόνου σου.

…Και ποτέ άλλοτε, λέει, δεν είχαμε τόση επικοινωνία μεταξύ μας! 

Επίσης θέλω να ρωτήσω, πότε ήταν η τελευταία φορά, φίλε μου, που χόρτασες επικοινωνία με κάποιον άλλο;

…Μα και ποτέ άλλοτε, λέει, ο κόσμος δεν ήταν τόσο ελεύθερος όσο είναι σήμερα! 

Αλήθεια, ξαναρωτάω, θυμάσαι φίλε μου πότε ήταν, ειλικρινά, η τελευταία φορά που αφέθηκες, που φέρθηκες αγρίως ελεύθερα; 

 

Ο πηγαιμός προς την Ιθάκη…

 

Κάτι που δεν πρέπει να ξεχνούμε είναι ότι στις κρίσεις μας περί της ζωής, στην ακόμη πενθούσα Ελλάδα του 2017, έχουμε την τάση να βλέπουμε τα αρνητικά μέσα από ένα τεράστιο παράθυρο, ενώ αλλού - στο Δυτικό κόσμο - μπορεί απλώς να αχνοφαίνονται μόνο μέσα από τις γρίλιες. Αλλά ίσως όλοι μπορούμε με εντιμότητα να θυμηθούμε ότι και το 2008 μας διακατείχε μια έλλειψη νοήματος από τον κόσμο όπως τον προσλαμβάναμε, χωρίς τότε να έχουμε βιώσει όλα όσα βιώνουμε. Ο υπαινιγμός είναι ότι η έλλειψη συναισθηματικών δεσμών έτσι όπως οι Μεσόγειοι πολύ ευαίσθητα ανιχνεύουμε, είναι αδύνατο να αντισταθμιστεί από οποιαδήποτε τεχνολογικά επιτεύγματα.

Μια διαπίστωση που μπορεί να σταθεί είναι ότι μέσω της τεχνολογίας, ποτέ άλλοτε οι βασικές για την επιβίωσή μας διαδικασίες δεν ήταν τόσο εύκολες, σε βαθμό τέτοιο που σχεδόν να ξεχνάμε πως υπάρχουν, ενώ οι περισσότεροι δεν είμαστε σε θέση καν να τις φανταστούμε και πολύ περισσότερο να τις ασκήσουμε. Η καθημερινότητα μετατρέπεται όλο και περισσότερο σε ένα άθροισμα συμβολικών κινήσεων και πράξεων που διαφέρουν σημαντικά από τις εξελικτικά-βιολογικά προγραμματισμένες. 

Η συζήτηση περί του πόσο η ανθρώπινη ευ-κολία οδηγεί και στην ανθρώπινη ευ-τυχία είναι βέβαια μεγάλη, φιλοσοφική και διαχρονική. Κάποιος θα σχολίαζε πικρόχολα ότι η συνουσία της ζωής έχει μετατραπεί σε αυνανισμό! Ο γνωστικός εγκέφαλος του ανθρώπου ανέκαθεν παλεύει να παρακάμψει τα δύσβατα μονοπάτια προς την κορυφή, μονοπάτια όμως που το συναίσθημα έχει την τάση να επενδύει με νόημα. Η σκοτεινή πίσω πλευρά της ευκολίας είναι η ανία, καθώς το κάθε τέτοιο κεκτημένο γρήγορα μετατρέπεται από θρίαμβος σε τέλμα. Και τότε, με επικό τρόπο, οι επιστήμονες του κόσμου παλεύουν να λύσουν τον επόμενο Γόρδιο Δεσμό, ξεχνώντας να αναρωτηθούν τι να είναι άραγε αυτά που ο δεσμός κρατούσε δεμένα (ορισμένοι, άγαρμποι, τον κόβουν κιόλας). 

 

Ένας κόσμος χωρίς συναισθήματα 

 

Ωστόσο, καμία κατάκτηση καμιάς κορυφής δεν διατηρεί την αξία της αν φτάσεις εκεί με το ελικόπτερό σου. «Η δυσκολία νοηματοδοτεί το στόχο» μοιάζουν να μας λένε τα άτιμα τα γονίδια μας. Ακόμα κι αν η διαδικασία δεν οδηγήσει στο στόχο που θέσαμε, μάς έχει εντωμεταξύ συμβεί κάτι που ονομάζεται ζωή. Οι διαδικασίες επιδιώκουμε να οδηγούν σε αποτελέσματα, αλλά αν δεν οδηγήσουν, πώς καταφέραμε να χάνεται ο κόσμος κάτω από τα πόδια μας;

Η ατζέντα του εξοβελισμού της δυσκολίας από τη ζωή μοιάζει να αποτελεί κεντρικό κινητήρα του τεχνολογικού πολιτισμού, που έχει παγιδευτεί στο δίλημμα «δυσκολία ή ευτυχία». Το ίδιο το κέρδος, που θεωρείται ο κινητήρας της καπιταλιστικής οικονομίας, δεν είναι παρά η εύκολη παράκαμψη της θεμελίωσης μιας ανθρωπιστικής κοινωνίας ώστε να σκεδαστεί η μελλοντική ανημπόρια και ανυπαρξία. 

Αλλά οι παρεμβάσεις μας πάνω στο θαύμα του ανθρώπου ισοδυναμούν με την επισκευή ελβετικών ρολογιών με γκαζοτανάλια. Όπως ο Ζ. Λακάν το διατυπώνει, το εγώ νοηματοδοτείται μόνο μέσα από τον άλλο (και το εύκολο μέσα από το δύσκολο και ο Παναθηναϊκός μέσα από τον Ολυμπιακό). Οι εξοβελισμοί είναι ακρωτηριαστικές πράξεις και υπό το φως τους, το γεγονός ότι ο συναισθηματικός κόσμος του ανθρώπου υπάρχει ακόμα μοιάζει με μια ατέλεια, μια εκκρεμότητα, που η τεχνολογία και η ιδιωτεία παλεύουν επισταμένως και σε αγαστή συνεργασία να διορθώσουν, το συντομότερων. Και τότε πια, ο ακρωτηριασμένος δεν θα είναι άλλος από εσένα, στον καθρέφτη σου.

Σε μια τέτοια προγραμματική, το λογικό επόμενο βήμα είναι να ζητηθεί από τους νέους γονείς να σκληραγωγούν τα νήπιά τους με το να μην τους δείχνουν ίχνος αγάπης, έτσι ώστε στο μέλλον αυτά να μην την αποζητούν και να δυστυχήσουν λιγότερο (για τους υπόλοιπους είναι ήδη πολύ αργά). Πάντα στο πλαίσιο ενός σταθμισμένου μεταβατικού μνημονίου, μέχρι τα παιδιά να επωάζονται σε δοκιμαστικό σωλήνα ή, αν και αυτό ο αλγόριθμος το κρίνει δαπανηρό, μέχρι να πάψουν οριστικά να γεννιούνται.

Κι αν αυτά που γράφω σας κάνουν και ανησυχείτε, μια μικρή ατέλεια είναι μάλλον και αυτή, που ελπίζω μέχρι αύριο να έχω κι εγώ διορθώσει…