Τρίτη 19.03.2024 ΚΕΡΚΥΡΑ

Η επιδημία των επιδημιών

Κώστας Σπίγγος
07 Nov 2020 / 18:55

Σε μια πανδημία, τα αίτια είναι πολυπαραγοντικά, όπως και στον καρκίνο, την κατάθλιψη και τα περισσότερα νοσήματα. Ο απλοϊκός τρόπος σκέψης, που αναζητά το υποτιθέμενο ένα και μοναδικό αίτιο, καθιστά αδύνατη τόσο την αντιμετώπιση όσο και την πρόληψή τους.

Τα μεταδοτικά νοσήματα εμφανίζονται αρκετά όψιμα, τις τελευταίες δέκα από τις εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια εξελικτικής πορείας του «σοφού ανθρώπου». Μέχρι τότε, κανείς δεν αρρώσταινε από ιλαρά, ευλογιά, γρίπη ή κοινό κρυολόγημα. Η εμφάνισή τους συμπίπτει με την πρώτη μεγάλη πολιτισμική επανάσταση, τη γεωργική. Ο άνθρωπος εξημερώνει ζώα ως οικόσιτα και τα εκμεταλλεύεται προς την τροφή του και την παραγωγή μυικού έργου, κάτι που σημαίνει, ότι ζει στους ίδιους χώρους με αυτά. Η εξημέρωση των βοοειδών οδήγησε στην εμφάνιση της ιλαράς, της καμήλας στην ευλογιά, των χοίρων στον κοκκύτη, των αλόγων στη γρίπη Α.
Πολύ αργότερα, η βιομηχανική επανάσταση έρχεται να προσθέσει τα νοσήματα του πολιτισμού: παχυσαρκία, υπέρταση, διαβήτης. Αν και κατά τη δεκαετία του 1960 οι γιατροί είχαν κηρύξει το τέλος της λοιμωξιολογίας (κάτι που θυμίζει ευθέως το «τέλος της Ιστορίας» του '90), νέα νοσήματα όπως το AIDS, το SARS, οι αιμορραγικοί πυρετοί, η γρίπη των πτηνών και πλέον ο κορωνοϊός, την… ανασταίνουν, ως τη βασική επιστήμη της δεκαετίας και μάλλον όχι μόνο.
Από τη δεκαετία του 1970, η βιομηχανοποιημένη εκτροφή των πουλερικών οδήγησε στη γρίπη των πτηνών, το κυνήγι πιθήκων της ζούγκλας οδήγησε στην ηπατίδα Β, το AIDS και τους αιμορραγικούς πυρετούς, ενώ η επικρατούσα θεωρία προέλευσης του κορωνοϊού του 2019 είναι ότι προήλθε από τις νυχτερίδες. Αυτό από μόνο του δεν λέει απολύτως τίποτα, ενώ λέει τα πάντα όταν το δούμε υπό το πρίσμα όχι της αναζήτησης εξωτικών εμπειριών διατροφής από τους τουρίστες στην Κίνα, ανάμεσα στις οποίες είναι και οι νυχτερίδες, αλλά υπό το ότι ο πιο διαδεδομένος λόγος κατανάλωσης νυχτερίδων από ανθρώπους στον πλανήτη είναι η φτώχεια! Τα 167 είδη νυχτερίδας που θηρεύονται είναι επιθυμητά για το κρέας τους ως πηγή πρωτεΐνης.
Όλοι αυτοί οι ιοί και μικρόβια αποτελούν προϊόντα μεταλλάξεων από τους αντίστοιχους μακρινούς ζωικούς προγόνους τους. Όταν οι αρχικοί ιοί πιεστούν εξελικτικά αρχίζουν να προσαρμόζονται. Η διαδικασία των μεταλλάξεών τους ουσιαστικά προσομοιάζει με τη διαδικασία της σκέψης. Ο μικροσκοπικός ιός δεν σκέφτεται, το ευρύ είδος είναι που "σκέφτεται" και διά του θανάτου της προηγούμενης γενιάς αφού αναπαραχθεί, κάθε επόμενη γενιά είναι προϊόν της παλιάς "γνώσης" και των νέων τυχαίων "ιδεών", όπως ακριβώς κάθε σκέψη μας είναι προϊόν κατάργησης των παλιών και δημιουργίας νέων νευρωνικών συνάψεων.
Κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει τις λαμπρές τεχνολογικές προόδους, που πλέον ως ψηφιακή επανάσταση ζητούν να υποκαταστήσουν τη σκέψη μας, αλλά ένας συνδυασμός ανεξέλεγκτης παγκοσμιοποίησης, βιομηχανικής εκτροφής των ζώων, απότομης επέκτασης των πόλεων εντός των φυσικών ενδιαιτημάτων και αφύσικης πυκνότητας του ανθρώπινου πληθυσμού κατά την αστική διαβίωση και τις μετακινήσεις του, σε συνδυασμό με την αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης δυσανάλογα με την ποιότητα υγείας των ηλικιωμένων, φαίνεται πως ευθύνεται για αυτό που βιώνουμε. Πρόκειται για την εποχή όχι μίας επιδημίας, αλλά μιας επιδημίας επιδημιών!
Η επιστήμη φυσικά δεν πολιτικολογεί. Ασχέτως των πολιτικών διαφωνιών που υπάρχουν ως προς την αντιμετώπιση, οι ειδικοί συμφωνούν ότι οι διαρκώς αυξανόμενες πιθανότητες, οι μηχανισμοί και οι συνέπειες μιας καταστροφικής πανδημίας είχαν προβλεφτεί και οι εισηγήσεις προς τις κυβερνήσεις είχαν γίνει. Πολύ πριν από το Φεβρουάριο του 2020, αλλά και μετά την πρώτη φάση των προληπτικών εγκλεισμών.
Κρίμα για όσους κοπιάζουν να συλλέξουν τόση γνώση, ντροπή για όσους την κλωτσάνε κάτω από το χαλί. Φαίνεται όμως ότι μετά από τουλάχιστον πέντε δεκαετίες απρονοησίας, έχει έρθει η εποχή κατά την οποία η ανθρωπότητα θα πληρώσει τοκισμένο το κόστος του "παραδείσου". Άλλωστε, όπως λένε, η πιο ευτυχισμένη μέρα του αρνιού είναι τις παραμονές του Πάσχα, τη στιγμή που η εμπιστοσύνη του στη διαδικασία της ζωής ως παραδεισένιας κατάστασης όπου τρως χωρίς να κουράζεσαι, χτυπά το μέγιστο.