Οι πλωτές πόλεις της κρουαζιέρας

Καθώς περνούσα μπροστά απ’ το νέο λιμάνι, το βλέμμα μου παγιδεύτηκε σ’ ένα κρουαζιερόπλοιο που αναπαυόταν στην προβλήτα του. Τεράστιο, σα σιδερένιο βουνό γεμάτο σπηλιές. Και πίσω του το αληθινό βουνό, που η απόσταση δημιουργούσε την ψευδαίσθηση ότι ήταν λίγο μόλις ψηλότερο. Το φυσικό πρωτότυπο κι η τεχνητή απομίμησή του, με το φουγάρο να προεξέχει, ακριβώς όπως η κορφή του Παντοκράτορα.

Εδώ και δυο βδομάδες περίπου, ήρθε στο νησί το πρώτο κρουαζιερόπλοιο της φετινής σεζόν, σε μια δύσκολη περίοδο για τον τουρισμό, αφού η επιδημία δε λέει να μας εγκαταλείψει. Τα πρώτα γκρουπ εμφανίστηκαν στην Πόλη σα σμήνη από αποδημητικά πουλιά. Όμως φέτος, κάτι στη συμπεριφορά τους είναι διαφορετικό. Οι επισκέπτες σα να έχουν γύρω τους ένα αόρατο πλεξιγκλάς, μια φούσκα, που δεν τους επιτρέπει ελεύθερες επαφές με τον τόπο και τους ντόπιους, παρά μόνο τις προγραμματισμένες κι οργανωμένες. Safe bubble το λένε οι εταιρείες κρουαζιέρας!  Έρχονται, βλέπουν και απέρχονται. Μάταια περιμένει η τοπική αγορά. Τα υγειονομικά πρωτόκολλα είναι ακόμα αυστηρά.

Ωστόσο, το σιδερένιο κήτος εκπνέει κι αφοδεύει στο λιμάνι, με την υπεροψία κι αδιαφορία που του δίνει ο όγκος του κι ο όγκος των συμφερόντων που εξυπηρετεί. Η πλωτή πόλη ζει για λίγο δίπλα στην κανονική Πόλη και φορτώνει την ατμόσφαιρα και το περιβάλλον της, κρυφά και φανερά, με τις εκπομπές της και τους ρύπους της.
Για να καταλάβουμε το πρόβλημα, αρκεί να διαβάσουμε μερικά σχετικά δημοσιεύματα των τελευταίων ετών:

«Τα…νερά της κρουαζιέρας έρχεται να ταράξει έρευνα της Transport & Environment, σύμφωνα με την οποία τα πολυτελή κρουαζιερόπλοια βλάπτουν σοβαρά τον πλανήτη επιβαρύνοντας τον με ατμοσφαιρικούς ρύπους.

Η Carnival Corporation, ο μεγαλύτερος διαχειριστής κρουαζιέρας πολυτελείας, ρύπανε 10 φορές περισσότερο με οξείδιο του θείου (SOX) τις ευρωπαϊκές ακτές, από ότι τα 260 εκατομμύρια ευρωπαϊκά αυτοκίνητα το 2017, αποκαλύπτει η έρευνα.

Η Royal Caribbean Cruises, που βρίσκεται στην δεύτερη όσον αφορά την ατμοσφαιρική ρύπανση είναι τέσσερις φορές χειρότερη από τον ευρωπαϊκό στόλο αυτοκινήτων.

Οι εκπομπές SOX σχηματίζουν αερολύματα θειικού (SO4) που αυξάνουν τους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία και συμβάλλουν στην οξύνιση σε χερσαία και υδάτινα περιβάλλοντα. Η Ισπανία, η Ιταλία και η Ελλάδα, ακολουθούμενες στενά από τη Γαλλία και τη Νορβηγία, είναι οι ευρωπαϊκές χώρες που είναι πιο εκτεθειμένες στην ατμοσφαιρική ρύπανση SOX από κρουαζιερόπλοια… Αυτές οι περιοχές είναι τόσο εκτεθειμένες επειδή είναι σημαντικοί τουριστικοί προορισμοί, αλλά και επειδή έχουν λιγότερο αυστηρά πρότυπα θαλάσσιων καυσίμων και επιτρέπουν στα κρουαζιερόπλοια να καίνε τα πιο βρόμικα θειούχα καύσιμα σε όλο το μήκος των ακτών τους».

«Ένα κρουαζιερόπλοιο βάρους 50.000 τόνων εκπέμπει στην ατμόσφαιρα, για κάθε μία ώρα λειτουργίας των μηχανών του, ποσοστό αιωρούμενων σωματιδίων ίσο με αυτό που εκπέμπουν 50.000 αυτοκίνητα σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό οργανισμό Transport & Environment.

Σύμφωνα με την έρευνα του οργανισμού που προωθεί τη μείωση των ρύπων στις μεταφορές, ειδικά στην Ελλάδα οι εκπομπές διοξειδίου του θείου (SOx) από τα κρουαζιερόπλοια είναι 120 φορές μεγαλύτερες από τις αντίστοιχες των μικρών οχημάτων (Ι.Χ. και άλλων) που κυκλοφορούν στη χώρα».

«Η ετήσια κατάταξη των κρουαζιερόπλοιων για το 2020 που δημοσίευσε η NABU δείχνει ότι η πλειονότητα του κλάδου της κρουαζιέρας απέχει πολύ από την υλοποίηση των προϋποθέσεων για την επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας για το Κλίμα του Παρισιού. Η NABU, ο Γερμανικός Οργανισμός Προστασίας της Φύσης και του Περιβάλλοντος, εταίρος της BirdLife International, μελετώντας τις 18 μεγαλύτερες εταιρείες κρουαζιέρας με δραστηριοποίηση στην Ευρώπη, διαπίστωσε ότι σχεδόν καμία ανάμεσά τους δεν διαθέτει συγκεκριμένη στρατηγική για τη μετατροπή του στόλου της ώστε να λειτουργεί με μηδενικές εκπομπές ρύπων, έναν σαφή κλιματικό στόχο που θα πρέπει να υλοποιήσει ο συγκεκριμένος κλάδος… Η NABU θεωρεί πως η κρίση που προκάλεσε ο κορωνοϊός δεν θα πρέπει να λειτουργήσει ως δικαιολογία για αναβολή των προγραμματισμένων επενδύσεων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση του στόλου…

Η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί βασική απειλή για την υγεία των Ευρωπαίων, όπως διαπιστώνεται στην πρόσφατη μελέτη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, ενώ δεν λείπουν και οι συσχετισμοί της με τη διάδοση του κορωνοϊού.

Και είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι η χρήση μαζούτ από τα κρουαζιερόπλοια αυξάνει επικίνδυνα την ατμοσφαιρική ρύπανση, κάτι που έχει ιδιαίτερη επίπτωση στις πόλεις που φιλοξενούν λιμάνια. Αυτό αφορά σαφώς και την Ελλάδα, όπως είχε φανεί και από τις μετρήσεις που είχε διεξάγει η NABU στην Κέρκυρα και στη Σαντορίνη, όπου καταγράφηκαν εξαιρετικά υψηλές συγκεντρώσεις επικίνδυνων για την υγεία λεπτόκοκκων μικροσωματιδίων (UFP)».

Τις έρευνες και τα πορίσματα αυτά αμφισβητεί η Διεθνής Ένωση Κρουαζιέρας, που ισχυρίζεται ότι όλα τα κρουαζιερόπλοια τηρούν τις απαιτήσεις που έχουν υιοθετηθεί από το Διεθνή Οργανισμό Ναυτιλίας για την πρόληψη της ρύπανσης του αέρα, και ότι πολλές εταιρείες όχι μόνον τηρούν αλλά και υπερβαίνουν τις απαραίτητες νομικές απαιτήσεις.

Αλλά ας μην πάμε μακριά. Εντελώς πρόσφατα, στις 22/5/2021, ένα κρουαζιερόπλοιο, μια πλωτή πόλη, προκάλεσε θαλάσσια ρύπανση στο λιμάνι της κανονικής Πόλης! Σχετικό δημοσίευμα περιγράφει το συμβάν ως εξής: «Σύμφωνα με το Λιμενικό, το πρωί του Σαββάτου ο ναυτικός πράκτορας του εν λόγω, υπό ξένη σημαία, κρουαζιερόπλοιου, ενημέρωσε για θαλάσσια ρύπανση εντός λιμένα Κέρκυρας και συγκεκριμένα στο χώρο που βρίσκεται το εν λόγω κρουαζιερόπλοιο. Άμεσα, στην περιοχή έσπευσαν στελέχη της Λιμενικής Αρχής Κέρκυρας, όπου διαπίστωσαν θαλάσσια ρύπανση από λεπτό φιλμ πετρελαίου diesel ιριδίζουσας μορφής έκτασης εμβαδού επιφάνειας εκατό τετραγωνικών μέτρων περίπου, εσωτερικά του νέου λιμένα Κέρκυρας. Η εν λόγω θαλάσσια ρύπανση προκλήθηκε κατά την διαδικασία πετρέλευσης του κρουαζιερόπλοιου από βυτιοφόρα οχήματα. Συγκεκριμένα υπήρξε εκροή μικρής ποσότητας πετρελαίου στον προβλήτα, όπου ένα μέρος της κατέληξε δια φυσικής ροής εντός της θάλασσας».

Στις 5 Ιούνη, η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος μας βρίσκει ξανά με το πρόβλημα προ των πυλών.

Εκατόν ογδόντα κρουαζιερόπλοια υπολογίζεται να «δέσουν» στην Κέρκυρα τη φετινή τουριστική περίοδο. Πραγματική ανάσα για τον τουρισμό του νησιού, εφόσον κτιστεί το τοίχος ανοσίας και ασφάλειας, που θα επιτρέπει πιο ελεύθερη μετακίνηση κι επικοινωνία στους τουρίστες.

Επί εκατόν ογδόντα η ρύπανση στην περιοχή του λιμανιού, μικρότερη ή μεγαλύτερη, ποιος μπορεί να πει με ακρίβεια, όταν οι απόψεις και τα συμφέροντα αντικρούονται μεταξύ τους, όταν τα κόστη και τα κέρδη αλληλοσυγκρούονται!
Η βιομηχανία της κρουαζιέρας είναι τεράστια και ραγδαία αναπτυσσόμενη, με σημαντικά οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες.

Λύσεις υπάρχουν. Περιβαλλοντολογικές κι οικολογικές οργανώσεις, φορείς, συλλογικότητες και πολίτες που ευαισθητοποιούνται και δραστηριοποιούνται για το θέμα αυτό, προτείνουν και διεκδικούν καθαρότερα καύσιμα, σύγχρονες μηχανές, φίλτρα καθαρισμού, υποδομές στην ξηρά, περιοχές ελέγχου εκπομπής θείου. Με αυστηρούς κανόνες, αυστηρούς ελέγχους εφαρμογής τους κι επιβολή ανάλογων ποινών. Και με τη λήψη των απαραίτητων πολιτικών αποφάσεων.

Αρκεί να υπάρχει βούληση. Και σεβασμός στο περιβάλλον και στην ανθρώπινη ζωή, που η αξία τους δεν αποτιμάται σε χρήμα.-

ΕΛΕΝΗ ΣΤΡΑΤΟΥΛΗ
Συν/χος δικηγόρος