Περί της αλλαγής του κόσμου

Τι είναι το σημαντικότερο που θα κρίνει μια μακροχρόνια συλλογική προσπάθεια; Κάποιοι απαντούν, η ποιότητα των συνεργατών, εννοώντας τις ικανότητες που σχετίζονται με γνώσεις και με την επεξεργασία αυτών των γνώσεων. Κάποιοι λένε, η ηγεσία που εξασφαλίζει την καθοδήγηση και το συντονισμό των προσπαθειών. Κάποιοι λένε, η υπακοή στην ηγεσία, η οποία, ελαφρώς διαφορετικό ζήτημα από το προηγούμενο, έχει να κάνει με την πίστη στον ηγέτη, που ακόμη και μέτριος μπορεί να πετύχει σημαντικά αποτελέσματα απλώς μέσα από τη δύναμη του συντονισμού.
Όταν όμως συναντιούνται άγνωστοι μεταξύ αγνώστων προς μια συλλογική προσπάθεια, είτε αυτή είναι μια χώρα, είτε μια χορωδία, είτε μια γειτονιά ή μια πολυκατοικία, ο θεμελιώδης παράγοντας για τη μακροχρόνια συνεργασία τους είναι η ανάμνηση ενός θετικού αποτελέσματος από μια προηγούμενη αντίστοιχη! Η ανάμνηση αυτή θα καθορίσει την ένταση της συνεργασίας, τόσο σε επιμονή όσο και σε χρόνο.
Έτσι, χορωδοί που έχουν έστω και μία φορά την μοναδική εμπειρία της συμμετοχής τους σε μια μουσική μυσταγωγία, θα εμπιστευτούν ο ένας τον άλλον και το μαέστρο, ακόμη και όλοι άγνωστοι μεταξύ τους, γνωρίζοντας ότι οι νέες πρόβες πάντα ξεκινούν με μύρια προβλήματα, αλλά τελικά όλα θα λειτουργούν σωστά πριν από την παράσταση. Οι άνθρωποι που δεν έχουν ποτέ ζήσει σε κοινότητα, από την άλλη πλευρά, που ξαφνικά βρίσκονται συγκάτοικοι σε μια πολυκατοικία ή σε μια γειτονιά χωρίς ανάμνηση κοινοτικής ή έστω οικογενειακής συλλογικότητας -η πλειοψηφία σήμερα- είναι αδύνατο να έχουν εμπιστοσύνη ότι θα οδηγηθούν σε κάποιο, οποιοδήποτε, αποτέλεσμα.
Εάν, λοιπόν, στην εντελώς κατακερματισμένη στα εξ ων συνετέθη κοινωνία που έχουμε οικοδομήσει (sic) θέλουμε να ξαναχτίσουμε έστω και ένα σκαλάκι ίσιο, η αρχή θα πρέπει να γίνει από τις μικρές συλλογικές προσπάθειες λίγων ανθρώπων, με διαδοχική κλιμάκωση μόνο στο βαθμό που αρχίζουν και επιτυγχάνονται μικρά αποτελέσματα, τα οποία δημιουργούν καινούργιες αναμνήσεις, χτίζοντας καινούργια εμπιστοσύνη. Κι όσοι λένε ότι αρκεί «καθένας να γίνει μόνος του η λύση», όσο και αυτοί που φαντάζονται πως όλος ο πλανήτης μπορεί να συντονιστεί με μαγικό τρόπο σε κάποιο σκοπό, είναι εξίσου ύποπτοι, αφέλειας ή υστεροβουλίας.