Εργάτες της πανδημίας

Η πολιτική παρέμβαση προς αντιμετώπιση της πανδημίας νοείται ως συμπληρωματικό της ιατρικής αντιμετώπισης σχέδιο περιορισμού της εκρηκτικής αύξησης των σοβαρών κρουσμάτων του νέου κορωνοϊού. Η συμπύκνωση και κάθετη αύξηση της νοσηρότητας και της θνητότητας του πληθυσμού  θα οδηγούσε σε πολλαπλασιαστική κατάρρευση της ιατρικής περίθαλψης, της οικονομίας, της διοίκησης και της κοινωνίας μας.
Στην πορεία, όμως, αυτή η παρέμβαση μοιάζει να έχει εξελιχτεί σε άνευ προηγουμένου οριζόντια επίθεση προς κάθε πλευρά της κοινωνικότητάς μας. Αυτό κρίθηκε αρχικά ως αναγκαία και αποδεκτή έκτακτη συνθήκη από την πλειοψηφία της κοινωνίας μας, αλλά παγιώνεται, ανατρέποντας πλέον επ’ αόριστο τη ζωή όπως την ξέραμε και τον κοινωνικό πολιτισμό όπως τον είχαμε κατακτήσει. Τι μπορεί να γίνει καλύτερα;
Ας δεχτούμε καταρχήν ότι η συζήτηση αυτή είναι απολύτως επείγουσα. Όλες οι αδυναμίες μεταφράζονται σε σημαντική διαφορά των άμεσων νοσηλειών και θανάτων. Ταυτόχρονα, όλες οι αδυναμίες μεταφράζονται και σε σημαντική διαφορά ως προς την σκληρότητα και την οριζόντια φύση των πολιτικών μέτρων και ως προς τη χρονική διάρκειά τους. Έτσι, κάθε αστοχία μεταφράζεται σε επιπρόσθετη – αρχικά αποτρέψιμη- απώλεια ζωών, αναπηρία και οικονομική και κοινωνική κρίση, τόσο σε άμεσο και βραχυπρόθεσμο όσο και σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Εντωμεταξύ, η σαφώς μεταδοτικότερη μεταλλαγμένη παραλλαγή Β.1.1.7 του κορωνοϊού και δυστυχώς και άλλες, είναι πλέον γεγονός. Και αν το Φεβρουάριο 2020 το πρώτο άρθρο που έγραψα για τον κορωνοϊό είχε τίτλο «ανησυχία βαθμού μετρίου», αυτό μου προκαλεί ανησυχία βαθμού σοβαρότατου! Διότι, πρέπει να διαχειριστούμε τα ήδη γνωστά και  δυσεπίλυτα προβλήματα των σχετικών κινδύνων της νοσηρότητας και της θνητότητας στον πληθυσμό από κορωνοϊό και από άλλες παθήσεις, της ασφάλειας των εμβολίων, της αποτελεσματικότητας των εμβολίων, της παραγωγής και διανομής των εμβολίων, της υγειονομικής οργάνωσης, των πολιτικών συνεπειών, των γεωπολιτικών αντικρουόμενων συμφερόντων και του ελάχιστου χρόνου αποφάσεων, όλα αυτά επί το… μεταδοτικότερο. Και μη ξεχάσω βεβαίως τα ελάχιστα ψυχικά, διαβουλευτικά και κοινωνικά αποθέματα που φαίνεται δυστυχώς πως υπάρχουν.
Μια θέση είναι ότι δεν μπορεί να γίνει τίποτα καλύτερα, η πανδημία δοκιμάζει άλλωστε σοβαρά όλες τις αναπτυγμένες οικονομίες και διοικητικά ή ακόμη και πολιτισμικά μοντέλα. Μια άλλη θέση είναι ότι οι τρέχουσες κυβερνητικές πολιτικές, στην Ελλάδα και αλλού, εξαρχής παρουσιάζουν αδυναμίες στους κρίσιμους τομείς: επικοινωνία, πρόληψη, διάγνωση, θεραπευτική αντιμετώπιση, διοικητική οργάνωση, οικονομία.
 
Επικοινωνία και ενημέρωση
Οι παλινωδίες και οι αστοχίες των πολιτικών και της όποιας ενημέρωσης του πληθυσμού για τη φύση της κρίσης αναλώνουν τα αποθέματα εμπιστοσύνης και ελπίδας και προκαλούν βλάβη στο διάλογο με τον κόσμο, ακόμη και όταν θα πρόκειται για τα σωστά μηνύματα. Η πλειοψηφία των ενημερωμένων και φιλότιμα συνεργαζόμενων χάνουν τις ελπίδες και τις αντοχές τους για νέες θυσίες, ενώ παράλληλα φουντώνει το ρεύμα των μη ενημερωμένων όσο και των απολύτως καχύποπτων και αντιδραστικών απέναντι σε κάθε μέτρο που θα αφορά την πρόληψη.
 
Εμβόλια
Στον τομέα της ενεργητικής πρόληψης, μέσω εμβολιασμού, παραμένουμε εγκλωβισμένοι στην έλλειψη των δομών και του προσωπικού για έναν πραγματικά ταχύ εμβολιασμό του πληθυσμού, αλλά κυρίως και άμεσα, στην πολύ χαμηλότερη των αρχικών προσδοκιών εισαγωγή εμβολίων.
Ακόμη όμως και να υπήρχαν έστω και σήμερα τα εμβόλια, θα ήταν αδύνατο να εμβολιαστεί ο πληθυσμός. Ομολογείται ήδη ότι η επίτευξη ικανού επιπέδου κάλυψης του πληθυσμού αναβάλλεται για το τέλος του καλοκαιριού και μάλιστα, αυτό θα γίνει μόνο αν δεν υπάρξουν κι άλλες αρνητικές «εκπλήξεις» από τη ροή των εμβολίων αλλά και κυρίως από τη συμπεριφορά του ιού.
 
Παθητική πρόληψη
Τα μέτρα αποστασιοποίησης πλησιάζουν ή έφτασαν στο ταβάνι της αποτελεσματικότητάς τους και αυτό δεν αφορά μόνο τη θεωρία τους, αλλά κυρίως περιλαμβάνει, εκτός από το επίπεδο συνεργασίας ή μη του πληθυσμού που προαναφέρθηκε και τις ανεπιθύμητες παράπλευρες συνέπειες.
Η οικονομία στηρίζεται σε επιδοτήσεις. Το κάθε ευρώ που δεν συμμετέχει στην αποδοτικότητα ενός οποιουδήποτε έργου είμαστε καταδικασμένοι να το αναζητήσουμε αργότερα είτε στη μείωση της αμοιβής κάποιου για τα μελλοντικά έργα ή στην πτώση της ποιότητάς τους. Αυτό είναι στην ουσία του ο πληθωρισμός.
Η ψυχική υγεία του πληθυσμού επιδεινώνεται, όπως πιστοποιείται από την κλιμακούμενη συρροή γεγονότων γενικής βίας και από την αύξηση της κατανάλωσης ψυχοφαρμάκων.
Παράλληλα, όλη η φετινή σχολική χρονιά, όπως έγραφα τον Αύγουστο, υπήρξε τελικά ένα από τα κύρια θύματα των μέτρων αποστασιοποίησης και της αδυναμίας ασφαλούς λειτουργίας των δημοσίων σχολείων. Σημειώνεται ότι τα μαθησιακά κενά σε κάθε τάξη είναι πλέον αδύνατο να καλυφθούν και θα ακολουθούν τους αποφοίτους τουλάχιστον δώδεκα σχολικών χρονιών.
 
Διάγνωση
Στον τομέα της διάγνωσης, για άγνωστους λόγους, δεν έχει στηθεί ένα δίκτυο διενέργειας διαγνωστικών εξετάσεων τέτοιο ώστε να μπορεί να υποστηρίξει τόσο την στοχευμένη ιχνηλάτηση και διαχείριση των κρουσμάτων όσο και την επιδημιολογική πληροφορία που θα επέτρεπε έγκαιρες αποφάσεις. Σε τοπικό επίπεδο, όπως ο Ιατρικός Σύλλογος Κέρκυρας πρότεινε, αλλά και σε πανελλαδικό. Οι αποφάσεις μας μοιάζουν να ασθμαίνουν πίσω από τα δεδομένα που δημιουργούν οι διασωληνώσεις και το ποσοστό κάλυψης των νοσοκομειακών κλινών.
 
Προτάσεις
Ο πόλεμος με την πανδημία δυστυχώς έχει ορίζοντα ετών! Όσο πιο γρήγορα το πάρουμε απόφαση, τόσο λιγότερο θα πληγωθούμε. Η βασική πρόταση είναι απλή, κατά τη γνώμη μου ήδη ώριμη και επιβαλλόμενη: πρέπει «να μάθουμε να ζούμε» με την πανδημία. Στο ερώτημα αυτό, αν η έμφαση δοθεί στο «να ζούμε», υπάρχει πληθώρα μέτρων, που δεν περιορίζονται στην ταλάντωση των απαγορεύσεων κυκλοφορίας, των προστίμων και των SMS. Ούτε οι απαγορεύσεις κυκλοφορίας ούτε τα εμβόλια είναι βεβαίως πανάκεια, κάτι  που πλέον αποδεικνύεται μέσω μελετών και γεγονότων και ομολογείται σαφώς και από τα στελέχη του Π.Ο.Υ.
Αν και είναι εύλογο το ερώτημα γιατί δεν ξεκίνησε κατά την ανάσα του καλοκαιριού, υπάρχει και τώρα χρόνος, αλλά και είναι ανάγκη, να οργανωθεί ολόκληρο το δίκτυο πρωτοβάθμιας περίθαλψης και να ξαναχτιστεί το μισογκρεμισμένο από τις περικοπές Ε.Σ.Υ, έτσι ώστε η ιατρική παρακολούθηση και κοινωνική υποστήριξη κατ’ οίκον να λειτουργήσει σαν ανάχωμα των νοσηλειών και ταυτόχρονα, η αναβάθμιση θα παραμείνει στη διάθεση των πολιτών και μετά την πανδημία.
Η έναρξη της αλλαγής στρατηγικής με ειλικρινή επικοινωνία και ενημέρωση θα πρέπει να ακολουθηθεί από την άμεση μετατροπή του Ε.Σ.Υ. σε ένα στιβαρό σύστημα δευτεροβάθμιας, αλλά κυρίως και πρωτοβάθμιας περίθαλψης, που θα συμπεριλάβει ενεργά τον ιδιωτικό τομέα. Στη συνέχεια, απαιτείται κάλεσμα προς εμπλοκή όλης της κοινωνίας στην αντιμετώπιση της πανδημίας, κάτι που θα παράξει τόσο την κοινωνική υποστήριξη όσο και... μια οικονομική ανάσα. Τομείς υπηρεσιών παραμένουν ανενεργοί και επιδοτούμενοι, βασικά ιατρικά υλικά εισάγονται και δεν παράγονται εγχωρίως, ενώ υπάρχουν τεράστια κενά στο προσωπικό προς κοινωνική υποστήριξη και νοσηλεία.
Τουλάχιστον οι ανθρώπινοι πόροι για μα τέτοια αλλαγή στρατηγικής υπάρχουν και λίγο ή πολύ παραμένουν κλεισμένοι, άνεργοι και… επιδοτούμενοι στα σπίτια τους, εδώ και μήνες. Αντί να επιδοτούμαστε, ας κάνουμε την πανδημία μέρος της οικονομίας και ας γίνουμε εργάτες της, για όσο χρειαστεί - και θα χρειαστεί!