Η αδελφότητα των μπότηδων

(Χειρόγραφο που βρέθηκε μέσα σε καθημερινή αθλητική εφημερίδα)
 
 Πριν κάποια χρόνια εργαζόμουν σε μια τοπική εφημερίδα. Στις αρχές κάποιας Άνοιξης η γραμματεία της εφημερίδας με ειδοποίησε ότι ένας κύριος ήθελε να με συναντήσει. Αιτία ήταν η δημοσίευση ενός αποσπάσματος της σύντομης μελέτης μου για τα έθιμα του κερκυραϊκής λαμπρής. Είχα δημοσιεύσει, με κάποιο δισταγμό είναι η αλήθεια, την αρχαιολογία του εθίμου των μπότηδων. Με άξονα τις παρατηρήσεις του Νίκου Πολίτη για τον εκφοβισμό του Χάροντα στο άρθρο του Το έθιμον της θραύσεως των αγγείων κατά την κηδείαν και τις αναφορές των  Βρετανών και Γάλλων περιηγητών είχα υποστηρίξει ότι η πρακτική του Μεγάλου Σαββάτου παρουσιάζει μια δυναμική ώστε να ανθίσταται στις ερμηνείες περί εκκοσμίκευσης ή εμπορευματοποίησης. Κατέληγα ότι πρέπει να αναζητήσουμε και να φωτίσουμε την ανάγκη που ζητά κάλυψη στο παρόν κάνοντας σύντομο σχόλιο στις κατάρες κατά των Εβραίων που συνόδευαν παλιότερα τη ρίψη. 
 
 
Ο κύριος Μ. ζούσε σε ένα στενό αποπνικτικό καντούνι στο Καμπιέλο. Περιέργως δεν είχα περάσει ποτέ έξω από το πορτόνι της πενταώροφης παλιάς πολυκατοικίας. Λέω περιέργως γιατί θα ορκιζόμουν ότι δεν έχω αφήσει εκατοστό αυτής της πόλης ανεξερεύνητο.  Ήταν ένα από τα σημεία που οι μεταπολεμικοί εργολάβοι και άρχοντες αυτής της πόλης θεωρούσαν εμπόδια στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων. Ο επιπλέον ήλιος, το περίσσιο οξυγόνο και η ενίσχυση της τσέπης ήταν τα παρουσιαζόμενα ή μη επιχειρήματα. Η καλή τύχη, ή απλώς η δημοτική ολιγωρία, επέτρεψε τη συνέχιση του βίου αυτών των τεράστιων αν και άμοιρων κατοίκων πλέον οικιστικών όγκων.
 
Έμενε στον τελευταίο όροφο. Η ανάβαση μέχρι εκεί έμοιαζε με έξοδο από σπηλιά ή άνοδος από αμπάρι πλοίου στο κατάρτι. Αν και το φως σταδιακά δυνάμωνε, οι μυρωδιές της κλεισούρας ακόμα σε συντρόφευαν. Όταν κατάλαβα ότι είχα φτάσει στη σοφίτα, η πόρτα άνοιξε.
 
[το κείμενο είναι δυσανάγνωστο λόγω της φθοράς του φύλλου]
 
-''...έλα να δεις κάτι.''
 
Με οδήγησε πίσω από μια κλειστή πόρτα σε ένα δωμάτιο χωρίς έπιπλα. Στο πάτωμα υπήρχαν δεκάδες κομμάτια από σπασμένα πήλινα αντικείμενα. Κάθε ένα είχε μπροστά του ένα καρτελάκι με σημειωμένη μια ημερομηνία: 6 Απριλίου 1991, 25 Απριλίου 1992, 17 Απριλίου 1993, 30 Απριλίου 1994... 
 
-''Είναι μαρτυρία της πρώτης Ανάστασης του Μεγάλου Σαββάτου μέχρι και το περσινό. Πριν από μένα άλλοι είχαν το ίδιο έργο. Ο βαθμός μου είναι ''Συλλέκτης.''
 
Μου είχε συμβεί και άλλες φορές στο παρελθόν να βρίσκομαι αντιμέτωπος με το παράδοξο. Επιλέγεις είτε να συνεχίσεις τη συζήτηση με τους όρους τους συνομιλητή, προσπαθώντας να συγκρατήσεις κάποια βασικά στοιχεία της υπόθεσης, ή να αποχωρήσεις. Είχα καταλάβει πως πλέον σημασία δεν είχε η πραγματικότητα των όσων άκουγα, όσο ότι προέρχονταν από ειλικρινές στόμα - τουλάχιστον έτσι ένιωσα. Επειδή δεν ήξερα αν θα ξαναείχα παρόμοια ευκαιρία στο μέλλον συνέχισα τις ερωτήσεις μου..
 
-''Πότε ξεκίνησε αυτό;''
 
-''Δεν το ξέρω.  Η αδελφότητα επιτρέπει στα μέλη της να γνωρίζουν μέχρι του σημείου που δεν τίθεται σε κίνδυνο η κάλυψη της δράσης.''
 
-''Γιατί χρειάζεται οργάνωση διατήρησης του εθίμου; Κινδύνευε ποτέ με κατάργηση;''
 
-''Διάβασε το κείμενο του Νίκου Κονεμένου με τίτλο Τα σμπάρα της Λαμπρής. Διαμαρτύρεται για το θόρυβο και την τρομοκρατία προς τον εβραϊκό πληθυσμό αναφέροντας την επιθυμία του Μητροπολίτη Σεβαστιανού για κατάργηση. Τότε, αν δεν επεμβέναμε το έθιμο θα καταργούταν, αλλά δεν μπορώ να πω περισσότερα.''
 
-''Τι εννοούσες προηγουμένως λέγοντας ότι η συνέχιση της παράδοσης ξεπερνά την ηθική ματιά;''
 
-''Σου είπα ότι ανεχθήκανε παρανοήσεις επειδή μας βόλευε. Ποιος νομίζεις ξεκίνησε το σπάσιμο των πολύχρωμων μπότιδων που απεικονιζουν αθλητικά εμβλήματα; Η απομάγευση της κερκυραϊκής κοινωνίας σταδιακά θα εξάλειφε το έθιμο αν δεν του δινόταν μια επικαιροποιημένη τουριστική όψη. Πράγματι για αιώνες το σπάσιμο των κεραμικών συνοδευόταν με απειλές κατάρες προς την εβραϊκή κοινότητα και απροκάλυπτη επίδειξη βίας.''
 
Πήρε ένα φθαρμένο φύλλο από το πάτωμα και άρχισε να διαβάζει:
 
''Οι ημέτεροι χρόνοι, είναι απηλλαγμένοι παρεκτροπών θρησκευτικού φανατισμού, αλλ' εις προγενεστέρους χρόνους δεν συνέβαινε το αυτό. Μη λησμονείτε ότι το εν τέταρτον σχεδόν των κατοίκων της πόλεως είναι Εβραίοι, οι δυστυχείς δε ούτοι τότε μετά φόβου έβλεπον προσεγγιζούσας τας ημέρας της Μεγάλης Παρασκευής και του Μεγάλου Σαββάτου των Χριστιανών. Πάντες εκλείοντο κατά τας δύο ταύτας ημέρας εις τας οικίας των εν τη εβραική συνοικία. Ουαί δε εις εκείνον όστις ετόλμα να εξέλθη! Οι χριστιανοί αγυιόπαιδες εθεώρουν καθήκον των υπό της ευσεβείας των επιβαλλόμενων να του σπάσουν το κεφάλι ή τουλάχιστον να ανταποδώσουν επί της παρειάς του το ράπισμα, όπερ έλαβεν ο Ιησούς εν τη αυλή του Αρχιερέως.'' 
 
Σταμάτησε και αφού ξεφύλλισε με κοίταξε.
 
-''Νομίζεις ότι η μαστέλα στην Πίνια ήταν πάντα φολκλόρ; Άκου: Προ των πυλώνων σφάζονται εν μανιώδει αμίλλη  αρνιά και τω αίματί των εχαράσσετο Σταυρός επί των παραστάδων. Όλη η νήσος μετεβλήθη εις σφαγείον. Τα λιμνάζονται αίματα εσωρεύοντο επί του εδάφους. Πας Κερκυραίος εφαίνετο ότι ηπίστατο την τέχνην του σφαγέως ως αρχαϊκός τις ανήρ. Οι εκ του λαού εν τη αγορά εμβάπτουσι χείρας και κεφαλήν εν τη ρηθείση μαστέλα και αποπλύονται. Εν δε τω δημοσίω σφαγείω άλλα όμοια συμβαίνουσι. Οι δεξιώτεροι των σφαγέων ίστανται παρά τους βόας με την μάχαιραν εις την δεξιάν. Άμα κρούση ο κώδων εν ακαρεί θύεται ο βούς, και πάντες οι εκεί σφαγείς αμιλλώνται τις πρώτος να εκδάρη, ετοιμάση, επιβηβάση εις κάρρον και φέρη εις την πόλιν νικητής τον πρώτον εσφαγμένον βούν, όπως λάβη το παρά της Δημοτικής Αρχής ωρισμένον βραβείον ταχύτητος και δεξιότητος συγκείμενον εκ 50 δρ. Το κάρρον από ρυτήρος τρέχον δεν βραδύνει ποτέ πλειότερον των 11-13 λεπτών από της Αναστάσεως! Το δε εν αυτώ κρέας ου μόνον είναι θερμόν εισέτι, αλλά και ασπαίρει. Μετά ζητωκραυγών δε και χειροκροτήσεων δέχονται οι εν τω κρεοπωλείο παρεστώτες τον νικητήν.
Ο Σπύρος Παπαγεώργιος ήταν μέλος της αδελφότητας. Έγραψε αυτό το κείμενο το 1889 στην Εστία γιατί ένιωθε ότι στο μέλλον πολλά θα ξεχαστούν.''
 
Σταμάτησε και με κοίταξε
 
-''Είναι αφελείς όσοι διαμαρτύρονται για την αλλοίωση της παράδοσης όταν δε γνωρίζουν καν τα εξωτερικά σημεία της! Μπορεί τα μαστίγια να έγιναν πολύχρωμες σερπαντίνες στο σύγχρονο καρναβάλι αλλά αλίμονο αν ξεχάσουμε την ουσία του δρώμενου! Μιλούν για την παρακμή του εθίμου και λοιδορούν τη χρήση νερού. Βλέπεις πόσο καλά φυλάξαμε το μυστικό; Αν θες να κρύψεις κάτι τοποθέτησε το στο πιο ευκρινές σημείο.''  
  
-''Είναι, ή καλύτερα ήταν, αναγκαία τόση βία;''
 
 -''Δεν είχαμε τη δυνατότητα να το αλλάξουμε αυτό από τη στιγμή που ήταν τόσο παγιωμένο και αποτελούσε παραπέτασμα της ουσίας. Θυσίες είναι αναγκαίες και τα γεγονότα του 1891 μας το υπενθύμισαν επίπονα. Τότε είχαμε το δίλημμα..''.  [δυσανάγνωστη γραφή]... ''είναι ακριβώς το αντίθετο από αυτό που νόμιζε ο απλός κόσμος. Μέσα στα λαβυρινθώδη καντούνια ο φόβος της ετερότητας σκορπίζεται. Ετερόδοξοι και άγνωστοι μπερδεύονται και χάνονται ώστε οι παγιωμένες τους αντιλήψεις να ξεχαστούν ανάμεσα στο θόρυβο του κρότου. Στο άκουσμα της μουσικής το παρελκόμενο στρίμωγμα είναι ευεργετικό.Τα συστατικά στοιχεία του Aδάμ συναντιούνται ξανά, νερό και χώμα, πηλός και σκορπίζονται ανάμεσα στο πλήθος. Μια ομοιοπαθητική τελετή ενθύμησης της κοινής κληρονομιάς και κάθαρσης. Ο θόρυβος διώχνει τους δαίμονες του παλιού μίσους...''
 
-''Γιατί όμως να συμβαίνει αυτό εδώ;''
 
-''Συμβαίνει παντού με διαφορετικό τρόπο και παρόμοιο στόχο. Εδώ είναι απλώς πιο έντονο, γιατί εδώ υπάρχει τόσο μεγάλη παράδοση κεραμικών σκευών ήδη από την προϊστορική περίοδο. Γιατί εδώ ήρθε αυτός που έδειξε το μυστήριο με το κεραμίδι στην Α' Οικουμενική Σύνοδο, γιατί εδώ...''
 
 
Σταμάτησε και κοίταξε το παράθυρο.
 
-''Επιλέχθηκες ο επόμενος Συλλέκτης. Για αυτό σε κάλεσα εδώ.''