Ανήλικη βία, ενήλικη ευθύνη

Τα φαινόμενα νεανικής εγκληματικότητας, στα οποία καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες αποτελούν μέρος της ποικιλόμορφης κρίσης, που έχει προκαλέσει σε πλήθος ατόμων υπαρξιακή διαταραχή.

Η ελληνική κοινωνία έχει υποστεί πολυπαραγοντική υποταγή συμπεριφορική, οικονομική, εργασιακή, ψηφιακή, επικοινωνιακή, ψυχαγωγική, συναισθηματική. Η υποδούλωση  ετεροκαθορίζει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο σκέψης και τη συμπεριφορά των ατόμων.

Με τη φτωχοποίηση, τις ψυχολογικές αναταράξεις της μνημονιακής επιβολής και τις καταθλιπτικές παρενέργειες του  πανδημικού εγκλεισμού, η κατάσταση επιδεινώθηκε. Η κοινωνία έχει καταστεί πιο επιθετική. Μέσα σ΄ αυτή τη νέα κανονικότητα  αυξήθηκε  η βία μεταξύ ανηλίκων και η εγκληματική τους δράση.

Δεδομένου ότι ‘’ το μήλο κάτω από τη μηλιά θα πέσει’’ οι βίαιες εκδηλώσεις των παιδιών είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα της  συμπεριφοράς των ενηλίκων. Είναι διαπιστωμένο ότι τα τελευταία χρόνια, έχουν αυξηθεί τα εγκλήματα τέλεσης ενδοοικογενειακής βίας, σε αρκετές δε περιπτώσεις έντονα σκληρής και απάνθρωπης.

Τα ψυχολογικά προβλήματα, οι εξαρτήσεις και η εμπλοκή γονέων σε ποινικά αδικήματα επιδρούν ιδιαίτερα αρνητικά στα τέκνα τους. Εκτός αυτού στις σύγχρονες οικογένειες παρατηρείται συχνά το φαινόμενο της απομόνωσης των γονέων από τα παιδιά, της δημιουργίας αδύναμης σχέσης, της σύγκρουσης, του αυταρχισμού και της αδιαφορίας. Έτσι διαπιστώνεται ότι η εγκληματική δραστηριότητα αυξάνεται σε όλο και μικρότερες ηλικίες αλλά πλέον και σε νεαρά κορίτσια.

Ταυτόχρονα οι εκπαιδευτικοί που βρίσκονται αντιμέτωποι με περιστατικά βίας μέσα στα σχολεία, αδυνατούν να τα αντιμετωπίσουν, γιατί οι περισσότεροι γονείς που ενημερώνονται αντιδρούν αρνητικά απέναντί τους. Συχνά δε τους καταγγέλλουν για τη συμπεριφορά τους προς τα παιδιά. Έτσι πλέον αδιαφορούν και αυτοί με αποτέλεσμα τα φαινόμενα σχολικής παραβατικότητας ν’ αυξάνονται!

Η άσκηση νεανικής βίας είναι και αποτέλεσμα επίδρασης της παρέας του νέου, η οποία  μπορεί να τον συμπαρασύρει για κοινή παράνομη δράση. Η ψυχολογία των πολλών αποδυναμώνει τις αντιστάσεις. Δεδομένου δε ότι οι δράστες τυγχάνουν προβολής και θετικών σχολίων μαγκιάς, ένας άλλος αριθμός νεαρών τους μιμείται.

Η βία και οι μορφές της μαθαίνονται με την παραβατική δραστηριότητα και την προβολή της. Οι πηγές επηρεασμού και εκμάθησης ποικίλων μορφών βίας και εγκληματικότητας έχουν εξελιχθεί. Η ψηφιακή επιρροή μέσω κινητού τηλεφώνου βρίσκεται στην τσέπη κάθε νεαρού και νεαρής. Η διαδικτυακή ενασχόληση και επικοινωνία προσφέρουν την εύκολη γνωριμία με ποικίλες μορφές εγκληματικής συμπεριφοράς.

Οι νεαροί δράστες που αυτοπροβάλλονται όχι μόνο παίρνουν πολλά likes από συνομήλικους τους, αλλά συχνά θεωρούνται ήρωες και πρότυπά τους. Επικρατεί η άποψη ότι ο βίαιος είναι ο ισχυρός και αυτός που επιβάλλεται στους άλλους, που τους κάνει από φόβο να υποκλίνονται μπροστά του. Γι΄ αυτό και πλήθος φαινομένων βίας λαμβάνουν χώρα σε δημόσιους χώρους, πλατείες, σχολικές αυλές.

Εξοικείωση με τη βία και την εγκληματικότητα  ασκούν και πλείστα βιντεοπαιγνίδια με τα οποία μεγάλος αριθμός νεαρών απασχολείται καθημερινά επί ώρες.

Παράλληλα περιστατικά ανομίας, συγκάλυψης και θεσμικής εκτροπής, όπως συνέβη με την εγκληματική τραγωδία στα Τέμπη, που έχασαν τη ζωή τους 57 νέοι συνάνθρωποι, ενισχύουν την εντύπωση περί ατιμωρησίας και άρνησης τήρησης νομικών κανόνων και ηθικών αρχών.

Έτσι ας μην διερωτόμαστε γιατί ανήλικοι συγκροτούν συμμορίες, οπλοφορούν, επιτίθενται οργανωμένα και ξυλοκοπούν ή ακόμη δολοφονούν αντιπάλους τους, διαπράττουν ληστείες, κλοπές, παίρνουν και διακινούν ναρκωτικά, εκτελούν σκληρές οπαδικές συγκρούσεις,  συλλέγουν και κυκλοφορούν πορνογραφικό υλικό, μεθοδεύουν εκβιασμούς και ασκούν ευάρεστα ψυχολογική και σωματική βία. Θύματά τους τυγχάνει να είναι και άτομα που είχαν ερωτικό δεσμό – κυρίως κορίτσια- τα οποία διαπομπεύουν και τα οδηγούν σε απομόνωση, κατάθλιψη ή και αυτοκτονία.

Είναι προφανές ότι  το φαινόμενο είναι πολυσύνθετο και πολυπαραγοντικό. Για την ανάλυση και τους τρόπους αντιμετώπισής του απαιτείται πλήθος ειδικών μελετών, αναλύσεων και παρεμβάσεων.

Κατ΄αρχήν πρέπει η κοινωνική πλειοψηφία ν΄ αναγνωρίσει τη σοβαρότητα του προβλήματος και να το αναχαιτίσει με συγκροτημένο κι αποτελεσματικό τρόπο. Ο γονέας πρέπει να εκπαιδευτεί να μάθει να μεριμνά και ν΄ αφιερώνει χρόνο για τα παιδιά του. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να εκπαιδευτούν και οι σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων να ενημερωθούν από ειδικούς για την ανάγκη εποικοδομητικής συνεργασίας με τους εκπαιδευτικούς.

Συγχρόνως να υπάρχει συντονισμένη σύμπραξη γονέων και εκπαιδευτικής κοινότητας με ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, που επιβάλλεται με κρατική παρέμβαση να στελεχώσουν μόνιμα την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Οι Δήμοι έχουν επίσης χρέος να συμβάλλουν με πρωτοβουλίες και δράσεις στα πλαίσια της κοινωνικής τους μέριμνας για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου.  

Τέλος οφείλουμε ν΄αναδεικνύουμε καθημερινά τα φωτεινά παραδείγματα των νέων μας που ξεχωρίζουν σε διεθνείς διαγωνισμούς, σε πολιτιστικές δράσεις και στον αθλητισμό καθώς και αυτούς, που μας τιμούν ως διακεκριμένοι επιστήμονες στο εξωτερικό.

Κεντρικό μήνυμα που οφείλουμε να υιοθετήσουμε και να μεταφέρουμε ο ένας στον άλλον είναι, ο αλληλοσεβασμός και η αλληλοβοήθεια.