Περί της Σαγήνης και του Αλλόκοτου

Είναι η τέχνη το θείον; Ναι. Παράδειγμα η ‘Πιετά’ του Μιχαήλ Άγγελου. Ιδιαίτερα αυτή του Μιλάνου, όπου, μετά την Αποκαθήλωση, είναι ο Χριστός αυτός που κουβαλάει στην πλάτη του την θρηνούσα Παναγία. Την παρηγορεί. Είναι η τέχνη το ανίερο; Ναι. Παράδειγμα τα πορτρέτα του Πάπα του Φράνσις Μπέικον. Ιδιαίτερα ‘Ο Πάπας που Ουρλιάζει’.

Είναι η τέχνη η απο-θέωση του όμορφου; Ναι. Παράδειγμα η ‘Αφροδίτη της Μήλου’. Μια εκδρομή νέων, αγοριών και κοριτσιών, κάπου σε μια παραλία. Είναι η τέχνη η απο-θέωση του άσχημου; Ναι. Παράδειγμα οι ‘Δεσποινίδες της Αβινιόν’ του Πικάσο. Οι αρρωστημένες με σύφιλη πόρνες. Είναι η τέχνη η απο-θέωση του εξαϋλωμένου; Ναι. Παράδειγμα όλος ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος. Ο κοσμοκαλόγερος Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και άλλες άγιες μορφές.

Είναι η τέχνη η αποθέωση του μέτρου; Ναι. Παράδειγμα τα αρχαιοελληνικά αγάλματα και οι αρχαιοελληνικοί ναοί, παντού στα μουσεία του κόσμου, κάτω από τον νοητό ελληνικό ουρανό όλου του κόσμου. Είναι η τέχνη η αποθέωση του άμετρου; Ναι. Παράδειγμα η ‘Κραυγή’ του Μουνκ ή η ‘Γκουέρνικα’ του Πικάσο. Ο πατέρας της Γάζας μπροστά στο νεκρό από τους βομβαρδισμούς παιδί του και οι πρόσφυγες σε ένα βυθιζόμενο καράβι κάπου στα ανοιχτά της Μεσογείου.

Είναι η τέχνη η απο-θέωση του σφρίγους και της νιότης; Ναι. Παράδειγμα ο Ερμής του Πραξιτέλους. Οι αθλητές και οι αθλήτριες των Ολυμπιακών Αγώνων. Είναι η τέχνη η απο-θέωση της φθοράς; Ναι. Παράδειγμα τα σκίτσα γηραλέων μορφών του Βαν Γκογκ. Ένα γλέντι κάποιων ξεχασμένων απόμαχων της ζωής. Μα δεν υπάρχει πιο ευτυχισμένη ζωγραφική σκηνή από τους φτωχούς, πάμφτωχους, λιτούς ‘Πατατοφάγους’ πάλι του Βαν Γκογκ. Το ημίφως και οι σκιές, στον πίνακα αυτό, φωτίζονται από ένα εσωτερικό λαμπερότατο ήλιο.

Μετά το μουσείο Βαν Γκόγκ, στο Άμστερνταμ, λίγα μέτρα πιο κάτω, επισκέπτεται κανείς το μουσείο μοντέρνας τέχνης. Πολλά έργα εδώ είναι μάλλον προκλητικά για την κοινή αισθητική. Υπάρχουν δύο τρόποι να αντιμετωπίσεις κάτι που δεν σου αρέσει: Ο πρώτος είναι να βανδαλίσεις ό,τι δεν σου αρέσει. Ο δεύτερος είναι να υποκριθείς ότι σου αρέσει κάτι που δεν σου αρέσει. Να υποκριθείς ότι καταλαβαίνεις κάτι που δεν καταλαβαίνεις. Να υποκριθείς ότι κάτι δεν σε προσβάλλει ενώ σε προσβάλλει.

Τα γεωμετρικά σχέδια του Μοντριάν δεν μου λένε τίποτα κι ας τιμώνται έναντι εκατομμυρίων. Όπως δεν μου λέει τίποτα και το ‘Ουρητήριο’ του Ντυσάν, κι ας τιμάται κι αυτό έναντι εκατομμυρίων. Υπάρχει ένας καλλιτέχνης που έκανε καριέρα με τα κρεμασμένα από την οροφή άλογα. Τερατώδες. Θα ήταν τέχνη αν αυτά ήταν ζωντανά; Προφανώς όχι. Το ότι υπάρχουν κάποιοι που μπορούν να ισχυρισθούν ότι και αυτό (δηλαδή με ζωντανά) είναι τέχνη δεν αναιρεί την νομική υποχρέωσή μου να παρέμβω υπέρ των ζώων και της ευζωίας τους. Δεν θυσιάζουμε την όποια ζωή στον βωμό της τέχνης, κι ας ήταν κάποτε – στα πολύ μακρινά χρόνια – η θυσία μέρος του τελετουργικού μιας καλλιτεχνικής δημιουργίας ή μιας θρησκευτικής τελετής.

«Όταν ο Βούδας Έπεσε από Ντροπή» είναι μια ταινία μιας νεαρής ιρανής κινηματογραφίστριας, που έχει ως θέμα την καταστροφή ενός αγάλματος. Υπάρχει σήμερα στο Αφγανιστάν των Ταλιμπάν ό,τι έχει απομείνει από το 53 μέτρων άγαλμα του Βούδα. (Ταλιμπάν είναι πλέον συνώνυμο του βανδάλου, οπότε δεν χρειάζεται να πούμε κάτι άλλο για την φανατική, σκοταδιστική ιστορία τους. Εξ άλλου και οι αρχαίοι Βάνδαλοι έγιναν ‘βάνδαλοι’ εξ αιτίας της καταστροφικής τους μανίας.) Ο Μεγάλος Βούδας στέκει σήμερα ακέφαλος και χωρίς άκρα (με τον κορμό να παραμένει ακόμη ανέπαφος) για να διηγούνται οι μελλοντικές γενιές αυτά που διηγούμαστε εμείς για την καταστροφική μανία αρχαίων βανδάλων, ανεξαρτήτως θρησκείας και πίστεως.

Ήταν Μάρτιος του 2001 και για 20 μέρες οι Ταλιμπάν βομβάρδιζαν το άγαλμα, ακόμη και με πυραύλους. Αυτό αντιστεκόταν, κολλημένο καθώς ήταν στον τεράστιο βράχο. Κούρος αληθινός. Ελληνοβούδα τον λένε οι ιστορικοί της τέχνης, αφού διακρίνεται (διακρινόταν) σ’ αυτόν, όπως και σε άλλους τέτοιους βούδες, η αρχαιοελληνική τέχνη του κούρου. Είχε και ένα ελαφρό μειδίαμα. Στα ελληνιστικά χρόνια σμιλεύτηκε πάνω στον βράχο. Σκέφθηκαν λοιπόν οι Ταλιμπάν κάτι πιο αποτελεσματικό αλλά και πιο ενδεικτικό της μαύρης ψυχής τους. Έβαλαν τους ντόπιους της περιοχής, μια φυλή που συμβίωνε αρμονικά με τον τεράστιο Βούδα επί αιώνες, να το αποτελειώσουν. Υπό την απειλή θανάτωσης των παιδιών τους, αναγκάσθηκαν οι ντόπιοι να ανοίξουν τρύπες στο άγαλμα και να τις γεμίσουν με εκρηκτικά. Μετά από αυτό, το άγαλμα έπεσε από ντροπή.

ΥΓ: Το θέμα των επισκέψεων μαθητών σε εκθέσεις πρέπει να προβληματίσει τους υπεύθυνους των δημόσιων πινακοθηκών. Δεκαετία 1990 και η περίφημη Tate Gallery του Λονδίνου τερατωδώς υποδεχόταν τους επισκέπτες της με ένα κρεμασμένο άλογο στην είσοδο.

ΦΩΤΟ@ pixabay