Η κερκυραϊκή κοινωνία πιο έτοιμη από ποτέ να υιοθετήσει καλές πρακτικές διαχείρισης αποβλήτων

Θεόδωρος Βώρος, Οικονομολόγος – Στατιστικός MSc
 
Αν και γεννημένος στην Αθήνα, ο Θεόδωρος Βώρος ζει με την οικογένειά του στην Κέρκυρα από το 1998. Είναι μέλος του Εναλλακτικού Πολιτιστικού Εργαστηρίου Κέρκυρας και ενεργό μέλος της Ομάδας Παράκαμψης Μεσαζόντων από το 2013. Παρακολούθησε επίσης μαθήματα διαχείρισης απορριμμάτων από το 2016 έως το 2018.
 
Συμμετείχε ενεργά στα παρακάτω σεμινάρια στην Κέρκυρα:
 
- Νοέμβριος 2018 - Κοινωνική Διαχείριση Απορριμμάτων: Το παράδειγμα αυτοδιαχείρισης των Σπαρτιατών πολιτών.
- Οκτώβριος 2019 - Μπορεί η Κέρκυρα να γίνει νησί-πρότυπο μηδενικών αποβλήτων;
 
Είναι ενεργό μέλος της πρωτοβουλίας waste.gr για την ορθολογική διαχείριση αποβλήτων, ενώ είχε ενεργή συμμετοχή και στη δημιουργία και ανάπτυξη των Πράσινων Γωνιών στην Κέρκυρα.
 
Είναι διαχειριστής στην ομάδα Διαχείρισης Απορριμμάτων στην Κέρκυρα και την υπόλοιπη Ελλάδα, καθώς και στη σελίδα Waste.gr στο Facebook.
 
Ο Θεόδωρος Βώρος έχει δημοσιεύσει άρθρα σχετικά με τη διαχείριση αποβλήτων, με οικονομικές και στατιστικές αναλύσεις, σε τοπικό Τύπο και ιστοσελίδες όπως οι Ecopress, Water & Waste, Greenagenda και στην υπόλοιπη Ελλάδα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πελοπόννησος, Ιόνια Νησιά κ.λπ.).
 
 
Τι σας έκανε να ενδιαφερθείτε για το θέμα της διαχείρισης αποβλήτων και πώς ασχοληθήκατε τελικά με αυτό;
 
Πάντα υπήρχε το ενδιαφέρον για τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Οφείλουμε να ζούμε σε αρμονία με τη φύση για την επιβίωση του είδους μας, αλλά και του πλανήτη. Η μεγάλη κρίση στη διαχείριση αποβλήτων στην Κέρκυρα που έφτασε στη κορύφωση της το 2018, έθεσε επιτακτικά το ερώτημα τι είναι αυτό που άλλοι σε άλλους δήμους σε Ελλάδα και εξωτερικό κάνουν σωστά, αλλά εμείς κάνουμε λάθος και δεν μπορούμε να έχουμε ορθολογική και σύγχρονη διαχείριση.
 
Η ιδιότητα μου ως οικονομολόγου-στατιστικού με βοηθάει να αναδείξω το πρόβλημα από την οικονομική του πλευρά. Ένα πρόβλημα για να το τιθασεύσεις πρέπει πρώτα να το ποσοτικοποιήσεις. Συνεπώς η ανάγκη να κατανοήσουμε και να κάνουμε πιο συγκεκριμένο το ζήτημα της διαχείρισης αποβλήτων, η ανάγκη να εξηγήσουμε γιατί δεν μπορούμε να σημειώσουμε πρόοδο και γιατί μένουμε στάσιμοι σε τοπικό επίπεδο ήταν αφορμή για βαθύτερη ενασχόληση με το θέμα και ιδιαίτερα όταν αυτό αφορά δημοφιλή νησιωτικό τουριστικό προορισμό, όπου αποτυχημένες και παρωχημένες επιλογές μπορεί να αποδειχθούν καταστροφικές για το μέλλον μας, για την επιβίωση μας.
 
Η διαχείριση αποβλήτων αποτελεί μείζον ζήτημα στην Κέρκυρα. Τι πρόοδος πιστεύετε ότι έχει σημειωθεί πρόσφατα και πώς επιτεύχθηκε αυτή;
 
Έχει σημειωθεί πρόοδος από το 2018 και μετά, κυρίως λόγω της ευαισθητοποίησης σημαντικού μέρους των τοπικών κοινωνιών. Στην Κέρκυρα έχουν γίνει πολλές ημερίδες υψηλού επιπέδου με εισηγητές επιστήμονες παγκοσμίου κύρους. Συνεπώς υπάρχει η θεωρητική γνώση και υπάρχει διάχυση της σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Μεγάλη ώθηση έχουν δώσει οι αλλοδαποί (Άγγλοι, Γάλλοι, Γερμανοί, Ολλανδοί κλπ) μόνιμοι κάτοικοι στο νησί, οι οποίοι έχουν την κουλτούρα της ανακύκλωσης και έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο με τις γνώσεις και τη δημιουργικότητα τους, στην ανάπτυξη του φαινομένου των πράσινων γωνιών. Αλληλοεκπαιδευτήκαμε, δουλέψαμε με ομαδικό πνεύμα, και το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό.
 
Στην Κέρκυρα υπάρχει πλέον ο δήμος Βόρειας Κέρκυρας για τον οποίο οι πράσινες γωνίες αποτελούν στρατηγική επιλογή με ήδη χειροπιαστά αποτελέσματα. Από 0% το ποσοστό καθαρής ανακύκλωσης το 2019 μέσα σε δυο χρόνια και χωρίς βασικές υποδομές, ήδη ξεπέρασε το 10% με τάσεις επιπλέον αύξησης το επόμενο διάστημα. Θεωρώ θέμα χρόνου να ακολουθήσουν και οι άλλοι δήμοι, ώστε να υπάρξει πρόοδος σε όλο το νησί.
 
Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο στόχος που πρέπει να επιδιώξουμε και πώς μπορεί να επιτευχθεί;
 
Οι ευρωπαϊκές οδηγίες για την κυκλική οικονομία έχουν ήδη ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο, συνεπώς πλέον οι στόχοι είναι νομική υποχρέωση όλης της χώρας, και επομένως όλων των περιφερειών, των δήμων, των τοπικών κοινωνιών, όλων μας. Βρισκόμαστε βέβαια στην αρχή της προσπάθειας. Η απαίτηση είναι να φτάσουμε στο 50%-65% ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών και μέχρι 10% υπόλειμμα για ταφή σε ΧΥΤΥ τα επόμενα χρόνια.
 
Οι συνθήκες πλέον μας αναγκάζουν να σταματήσουμε τις όποιες καθυστερήσεις και να τρέξουμε. Έχουμε όμως ένα σημαντικό πλεονέκτημα. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού είναι ήδη εκπαιδευμένο, ξέρει τι πρέπει να κάνει. Η εμπειρία των πράσινων γωνιών μας έχει διδάξει ότι εφόσον προσπαθούμε και μένουμε με συνέπεια προσηλωμένοι στο στόχο, μπορούμε να καταφέρουμε πολύ σπουδαία αποτελέσματα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα μας προσφέρει η περίπτωση των πράσινων γωνιών στους Λιαπάδες, στα Γουβιά ή στον Αρίλλα, ο οποίος πέτυχε μέσα σε 30 μέρες πάνω από 60% μείωση των σύμμεικτων αποβλήτων κλπ. Αυτό που απομένει είναι η υιοθέτηση αξιόπιστων προγραμμάτων που να στοχεύουν σε υψηλή ανάκτηση και χαμηλά ποσοστά υπολειμμάτων για ταφή, η αυστηρή τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων από τους θεσμικούς μας, η καλή επικοινωνία και ο σεβασμός προς τον πολίτη.
 

   Πράσινη Γωνία των Λιαπάδων
 
Υπήρξε αλλαγή στη στάση των Κερκυραίων απέναντι στη διαχείριση αποβλήτων και πώς πιστεύετε ότι συνέβη αυτή η αλλαγή;
 
Η εμπειρία που έχουμε αποκομίσει από τις πράσινες γωνίες, που σημειωτέον πρόκειται για καινοτόμο κοινωνικό φαινόμενο, μας δίδαξε ότι εδώ στην Κέρκυρα βρήκαμε ένα πολύ σπουδαίο λόγο να αναδείξουμε το θετικό κομμάτι του εαυτού μας. Οι τοπικές κοινωνίες βρήκαν έναν πολύ δημιουργικό τρόπο έκφρασης και χώρο συνεργασίας. Η ανταλλαγή εμπειριών, η αντίληψη ότι αξίζουμε κάτι καλύτερο για τις ζωές μας, η θέληση για προσπάθεια έπαιξαν σημαντικό ρόλο ώστε σήμερα να μπορούμε να ισχυριζόμαστε ότι η κερκυραϊκή κοινωνία είναι πιο έτοιμη από ποτέ για την υιοθέτηση καλών πρακτικών.
 
Οι πράσινες γωνίες λειτουργούν και ως χώροι εκπαίδευσης. Τα σχολεία συμμετέχουν ενεργά, το Ιόνιο Πανεπιστήμιο έχει ήδη υπογράψει μνημόνια συνεργασίας με δήμους της Κέρκυρας. Στα νέα τοπικά σχέδια διαχείρισης των δήμων, κυρίως στο βορά, υπάρχει διατυπωμένη η στρατηγική να γίνουμε νησί φιλοσοφίας μηδενικών αποβλήτων. Οι τοπικοί φορείς έπειτα από την εμπειρία με την κρίση στη διαχείριση αποβλήτων που βιώσαμε με πολύ επώδυνο τρόπο τα προηγούμενα χρόνια, είναι έτοιμοι να συνεισφέρουν και να ακολουθήσουν καλές πρακτικές, εφόσον υπάρχει αξιόπιστο θεσμικό περιβάλλον.
 
Ήδη, κάποιες επιχειρήσεις από τον κλάδο του τουρισμού, με δική τους πρωτοβουλία έχουν προχωρήσει σε χωριστή συλλογή ανακυκλώσιμων υλικών και οργανικών με εξαιρετικά αποτελέσματα. Αν η προσπάθεια αυτή γενικευθεί θα μπορούσε με ενθάρρυνση των δήμων να δημιουργήσει ακόμη και branding, καθώς όλοι θα ήθελαν να γίνουν πρωταθλητές στην ανακύκλωση, κατανοώντας τα οφέλη, περιβαλλοντικά, οικονομικά, κοινωνικά.
 

   Ανακύκλωση στον Αρίλλα
 
Όσον αφορά την ανακύκλωση, πώς πιστεύετε ότι πρέπει να συνεργαστούν οι τοπικές αρχές με τους εθελοντές;
 
Η ειλικρίνεια, η εντιμότητα, η αξιοπιστία, η συνέπεια,η διαφάνεια στο σύστημα, η υιοθέτηση προγραμμάτων προσανατολισμένων ξεκάθαρα στη διαλογή στη πηγή, η σωστή και έγκαιρη ενημέρωση, η καλή επικοινωνία μετρήσιμων αποτελεσμάτων, η ερμηνεία των αποκλίσεων από τους στόχους, η υιοθέτηση κινήτρων - αντικινήτρων και ο σεβασμός προς τον πολίτη είναι τα απαραίτητα συστατικά ώστε να γίνει δυνατή η αποτελεσματική και πετυχημένη συνεργασία των τοπικών αρχών με τους εθελοντές.
 
Στο σημείο αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει πάρα πολύ, η δημοσιοποίηση μηνιαίων ποσοτικών στοιχείων για τη διαχείριση αποβλήτων και την ανακύκλωση. Οι τυχόν επιτυχίες στην ανακύκλωση μπορεί να λειτουργήσουν σαν επιπλέον κίνητρο για ακόμη μεγαλύτερη κοινωνική συμμετοχή. Η αναγνώριση του σπουδαίου έργου των εθελοντών και η επιβράβευση από τους θεσμικούς παράγοντες θα μπορούσε να παίξει καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη της κουλτούρας της ανακύκλωσης. Και όταν λέμε επιβράβευση συμπεριλαμβάνουμε επιτέλους και οικονομικά κίνητρα. Είναι αδιανόητο οι δήμοι να επωφελούνται άμεσα πάνω από 400€ για κάθε τόνο που ανακυκλώνεται στο νησί και να μην επιστρέφουν έστω συμβολικά ως ανταπόδοση μέρος αυτού του οφέλους σε αυτούς που δουλεύουν και εξοικονομούν πολύτιμους πόρους για το κοινωνικό σύνολο.
 
Θεωρείτε ότι οι νέοι ενδιαφέρονται για το περιβάλλον και, αν ναι, συμμετέχουν στην προστασία του;
 
Οι νέοι άνθρωποι έχουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για τα περιβαλλοντικά ζητήματα και θέλουν να ζουν σε ένα αξιοπρεπές περιβάλλον. Είναι ευθύνη των μεγαλύτερων να βρουν το σωστό τρόπο προσέγγισης των νέων. Στις ομάδες των εθελοντών που στήριξαν το φαινόμενο των πράσινων γωνιών, οι νέοι πάντα έδιναν και δίνουν το παρόν σε δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, είτε ως εθελοντές είτε στα σχολεία.
 
Είναι αποκλειστικά δική μας ευθύνη να τους ενθαρρύνουμε να συμμετέχουν όπου μπορούν. Πάνω από όλα πρέπει να τους δώσουμε την ευκαιρία να εκφράσουν τις ιδέες, τις απόψεις και τις ανάγκες τους, τις οποίες πρέπει να λάβουμε αληθινά υπόψη μας και να τις συμπεριλάβουμε στα επόμενα βήματα μας. Ταυτόχρονα, πρέπει να μην βάζουμε εμπόδια στις πρωτοβουλίες και τις δράσεις τους και να τους στηρίζουμε με όποιον τρόπο μπορούμε. Αν δεν τα καταφέρνουμε καλά, τότε σίγουρα κάπου έχουμε κάνει λάθος στην προσέγγιση μας ή στον τρόπο μας.
 
Πώς πιστεύετε ότι μπορούμε να διατηρήσουμε μία ισορροπία μεταξύ τουρισμού και προστασίας του περιβάλλοντος;
 
Οι δημοφιλείς νησιωτικοί τουριστικοί προορισμοί, συνήθως έχουν πολύ περιορισμένες διαθέσιμες επιλογές για ΧΥΤΑ (Χώροι Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων) λόγω του γεωγραφικού περιορισμού και της εποχικότητας στην παραγωγή αποβλήτων. Επιβάλλεται λοιπόν, να υπάρξει δραστική μείωση των αποβλήτων που θα καταλήγουν στους ΧΥΤΑ μέσα από δράσεις μείωσης της παραγωγής αποβλήτων και αύξησης της επαναχρησιμοποίησης υλικών, καθώς και της ανακύκλωσης.
 
Για να είναι λοιπόν βιώσιμοι προορισμοί επιβάλλεται να υπάρχει ισορροπία μεταξύ του τουρισμού και της προστασίας του περιβάλλοντος. Η ύπαρξη αυτής της ισορροπίας είναι ζητούμενο, αλλά και ανάγκη. Η κλιματική αλλαγή είναι ένας επιπλέον λόγος που οφείλουμε να λαμβάνουμε υπόψιν, ώστε να αναπροσαρμόσουμε ή να αναθεωρήσουμε πολιτικές. Μεγάλη επισκεψιμότητα ενός τουριστικού προορισμού σημαίνει πολύ πιο απαιτητική ανάγκη για ορθολογική, σύγχρονη και αποτελεσματική διαχείριση αποβλήτων.
 
Στην Κέρκυρα, ο κλάδος του τουρισμού συνεισφέρει κατά 40-45% στην παραγωγή αποβλήτων. Για να υπάρξει ποιοτική αναβάθμιση του τουρισμού πρέπει να συνυπάρχει αρμονικά με την προστασία του περιβάλλοντος και οφείλει να ακολουθήσει πετυχημένα παραδείγματα τουριστικών προορισμών που εφαρμόζουν πολιτικές φιλοσοφίας μηδενικών αποβλήτων και έχουν πεντακάθαρες πόλεις και χωριά, αναβαθμίζοντας με αυτό τον τρόπο την εικόνα τους και κάνοντας την πιο ελκυστική. Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον χώρο του τουρισμού είναι αυτές που θα παίξουν αποφασιστικό ρόλο στην επίτευξη του στόχου αυτού με την ενεργή συμμετοχή τους στην υλοποίηση προγραμμάτων μηδενικών αποβλήτων.
 
Όσον αφορά το μεγάλο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο;
 
Η κατάρρευση όλων των δεικτών που αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιοποικιλότητα είναι σημάδι ότι εάν συνεχίσουμε να συμπεριφερόμαστε με τον ίδιο τρόπο και εάν δεν αλλάξουμε ριζικά στάση ζωής τότε δεν έχουμε καμία ελπίδα, κανένα μέλλον.
 
Το μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενο μοντέλο της μη διαχείρισης , δηλαδή της απόρριψης αποβλήτων σε χωματερές η σε ΧΥΤΑ υποβαθμίζει το περιβάλλον εκπέμποντας ρύπους πχ διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο, διοξίνες κλπ, ρυπαίνει υδροφόρους ορίζοντες, και συμβάλει με ξεκάθαρα αρνητικό τρόπο στη βιοποικιλότητα, την αειφορία, την κλιματική αλλαγή. Είναι ανεύθυνη συμπεριφορά που δεν μπορεί να είναι ανεκτή από κανέναν. Είναι ασέβεια προς τους εαυτούς μας, τις επόμενες γενιές, ασέβεια προς την ίδια τη ζωή.
 
Θυμίζουμε πολύ συνοπτικά ότι η ΕΕ έχει πολύ ψηλά στην ατζέντα την εφαρμογή «πράσινων» πολιτικών. Έχει θέσει υψηλούς στόχους, δεσμευτικούς για όλες τις χώρες. Αυτό το έκανε γιατί εντόπισε το πρόβλημα και αξιολόγησε τη σημασία του να ακολουθήσουμε σε όλους τους τομείς επιλογές φιλικές προς το περιβάλλον. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η διαχείριση αποβλήτων. Η χώρα μας βρίσκεται ανάμεσα στους ουραγούς με μόλις 5% ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών, οδηγεί σε ταφή το 95%, με κόστος διαχείρισης σχεδόν διπλάσιο του μέσου όρου στην ΕΕ. Οφείλουμε όλοι (υπουργείο, περιφέρειες, δήμοι, λοιποί θεσμικοί φορείς) να δουλέψουμε, ώστε να αλλάξει αυτή η απαράδεκτη εικόνα.
 
Εάν λοιπόν δούμε το θέμα με αυτή την οπτική, μπορούμε εύκολα να κατανοήσουμε πόσο μεγάλη σημασία έχει να ακολουθήσουμε στη διαχείριση αποβλήτων εκείνα τα μοντέλα που εξασφαλίζουν τη μέγιστη δυνατή εξοικονόμηση πόρων και ταυτόχρονα ελαχιστοποιούν το πρόβλημα σε όλες του τις διαστάσεις. Μπορούμε να σκεφτούμε πόσο σημαντικό είναι να μπορέσουμε να φτάσουμε στα επίπεδα άλλων κοινωνιών που αξιοποιούν τα απόβλητα τους ανακτώντας πόρους και ανακυκλώνοντας άνω του 90% και ταυτόχρονα οδηγώντας σε ταφή κάτω του 1%.
 
Θα περίμενε κανείς, όλα τα έργα (π.χ. το προς επαναδημοπράτηση έργο ολοκληρωμένης διαχείρισης αποβλήτων) και όλες οι δράσεις που αφορούν τη διαχείριση αποβλήτων από εδώ και στο εξής να είναι προσανατολισμένες στη διαλογή στη πηγή με σύστημα πόρτα-πόρτα σε συνδυασμό με τα κατάλληλα κίνητρα και αντικίνητρα, ώστε να γίνει εφικτή η υλοποίηση του στόχου υψηλής ανάκτησης υλικών και χαμηλού ποσοστού ταφής.
 
Επιβάλλεται να στραφούμε άμεσα σε μοντέλα διαλογής στη πηγή. Υπάρχουν διαθέσιμες χρηματοδοτήσεις από ευρωπαϊκά προγράμματα. Και το μόνο που απομένει είναι η πολιτική βούληση να κάνουμε επιτέλους το σωστό. Οφείλουμε να μας ενδιαφέρει να συνεισφέρουμε στις δράσεις για την κλιματική αλλαγή, να συνεισφέρουμε στην επίτευξη των στόχων της κυκλικής οικονομίας, οφείλουμε να ενημερωνόμαστε για τις εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο και να είμαστε ανοιχτοί σε συνεργασίες, να αξιοποιούμε την επιστημονική γνώση και την παγκόσμια εμπειρία ώστε να μπορέσουμε να γίνουμε κοινωνία μηδενικών αποβλήτων και μηδενικών εκπομπών ρύπων.
 
Με τη στάση μας οφείλουμε να συμβάλλουμε με θετικό τρόπο μέσω της ορθολογικής διαχείρισης αποβλήτων στην προστασία της βιοποικιλότητας και γενικότερα στη προστασία της ζωής και του μεγάλου μας σπιτιού, που είναι ο πλανήτης μας.
 
Είστε αισιόδοξος για το μέλλον;
 
Αυτό που με κάνει να αισθάνομαι αισιόδοξος είναι ότι σήμερα όλο και περισσότεροι από τους κατοίκους στην Κέρκυρα αλλάζουν αντιλήψεις και υιοθετούν μια στάση ζωής η οποία αφήνει όλο και μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Εχει τη δική της πολύ ξεχωριστή σημασία η συζήτηση για την αναγκαιότητα να εξοικονομηθούν πόροι για τις επόμενες γενιές.
 
Οι πράσινες γωνίες σαν φαινόμενο διατηρούνται μέσα στο χρόνο. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι ολόκληρες τοπικές κοινωνίες συντονίζουν τις δράσεις τους με στόχο την εξέλιξη, τη βελτίωση, την καλύτερη και αποτελεσματικότερη λειτουργία των πράσινων γωνιών. Για πρώτη φορά ένας δήμος, ο δήμος της Βόρειας Κέρκυρας έχει ως κύρια στρατηγική επιλογή ένα αποκεντρωμένο σύστημα βασισμένο στη διαλογή στη πηγή και τις πράσινες γωνίες, επιτυγχάνοντας σε σύντομο χρονικό διάστημα πολύ καλά αποτελέσματα τόσο στην ανακύκλωση όσο και στην εξοικονόμηση πόρων.
 
28 Σχολεία και 21 ξενοδοχεία στα όρια του δήμου βόρειας Κέρκυρας λειτουργούν και ως πράσινες γωνίες και συνεισφέρουν αποφασιστικά στην αλλαγή κουλτούρας.
 
Είμαι πολύ αισιόδοξος ότι είναι θέμα χρόνου να δούμε να υιοθετούνται καλές πρακτικές σε όλο το νησί από όλους τους δήμους και τους φορείς, και την Κέρκυρα να δημιουργεί branding τουριστικού προορισμού έχοντας μετατρέψει το πρόβλημα της διαχείρισης αποβλήτων σε πρόβλημα διαχείρισης χρήσιμων υλικών και πόρων, αφήνοντας στο παρελθόν τις όποιες κακές συνήθειες. Ηδη υπάρχουν οι πρώτες βραβεύσεις ειδικά για το δήμο της Βόρειας Κέρκυρας για την εφαρμογή καλών πρακτικών, και αυτό μπορεί να ενθαρρύνει και τους υπόλοιπους δήμους να μπουν με αποφασιστικά βήματα και να τρέξουν καλές πρακτικές. Ηδη υπάρχει θετική διαφήμιση για το νησί μας. Είναι στο χέρι μας να βελτιωθεί ουσιαστικά η εικόνα μας ως προορισμός.
 
Η διαλογή στη πηγή στην πραγματικότητα είναι μονόδρομος. Όσο περνάει ο χρόνος γίνονται όλο και πιο αισθητά τα οφέλη που προκύπτουν από τα καθαρά υλικά που συνοπτικά είναι:
 
α) μειώνονται δραστικά οι ποσότητες των σύμμεικτων του πράσινου κάδου, άρα μείωση της ανάγκης μεταφοράς ποσοτήτων σύμμεικτων αποβλήτων σε Κοζάνη ή Πάλαιρο, άρα μείωση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης, β) μεγάλη εξοικονόμηση στα κόστη διαχείρισης αποβλήτων, γ) κοινωνικά οφέλη λόγω της δημιουργίας νέων ποιοτικών πράσινων θέσεων εργασίας ως αποτέλεσμα της ανάπτυξης της διαλογής στη πηγή που είναι μοντέλο εντάσεως εργασίας, δ) η επιτυχία απαιτεί μεγάλη συμμετοχή, όμως διαπιστώνουμε πολύ μεγάλη διάθεση και θέληση για αλλαγή κουλτούρας και στάσης ζωής, ε) όλες οι δράσεις για την κυκλική οικονομία είναι επιλέξιμες και συγχρηματοδοτούνται από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα της περιόδου 2021-2027, άρα έχουμε κάθε λόγο να θέλουμε σαν τοπικές κοινωνίες να δούμε να υιοθετούνται και να εφαρμόζονται αποτελεσματικά καλές πρακτικές, και κάθε λόγο να είμαστε αισιόδοξοι ότι μπορούμε να πετύχουμε σπουδαία πράγματα στο νησί μας το επόμενο διάστημα.