Αστρονομία - Κόκκινοι νάνοι

Ο νυχτερινός έναστρος ουρανός. Ένα από τα κατά γενική ομολογία ομορφότερα θεάματα που μπορεί να αντικρύσει ένας άνθρωπος στην ζωή του, που πολλές φορές προσφέρεται απλόχερα, μια ψυχρή, ασέληνη νύχτα, μακριά από την βουή και τα φώτα των αστικών κέντρων. Το μόνο που χρειάζεται είναι ένα παράθυρο με καλή θέα, ή ένα βολικό σημείο έξω, στον ανοιχτό αέρα για τους περισσότερο τολμηρούς, αν είναι Χειμώνας. Το μόνο που έχει κανείς να κάνει, είναι το να χαλαρώσει, να αδειάσει όσο  είναι εφικτό το μυαλό του από τις καθημερινές σκέψεις, και να σηκώσει το βλέμμα του ψηλά. Χιλιάδες φωτεινά στίγματα γεμίζουν τον ουρανό από άκρη σε άκρη. Άλλα περισσότερο φωτεινά, όπως ο Σείριος, ο Ρίγκελ ή ο κόκκινος Αρκτούρος, άλλα λίγο πιο αμυδρά, διατεταγμένα πολλές φορές σε αστρικά σμήνη, όπως οι πασίγνωστες Πλειάδες (Πούλια), άλλα και σε σχήματα που ξεγελούν το μυαλό, θυμίζοντας άλλοτε αμυδρά, και άλλοτε περισσότερο έντονα, περιγράμματα γνωστών ζώων, όπως ο Σκορπιός. Πολλές φορές το μάτι αντικρίζει σχήματα με ζηλευτή γεωμετρία, τρίγωνα και τετράγωνα, άλλα ένα εκτεταμένο αμυδρό νέφος, που καλείται Γαλαξίας. Χιλιάδες άστρα, χιλιάδες διαφορετικοί μακρινοί ήλιοι. Σε αρκετούς το θέαμα ξεπερνά την απλή ψυχικά χαλαρωτική επίδραση, και ακολουθείται από μια σειρά φιλοσοφικών αναγωγών που κάνει την θέση της Γής μαζί με τα προβλήματα της να φαντάζουν αρκετά μικρότερα ειδωμένα σε σχέση με αυτό το κοσμικό μεγαλείο.
 
Πίσω από την λαμπερή εικόνα
 
Και όμως, όλα αυτά τα χιλιάδες άστρα, στην πραγματικότητα είναι ένα κλάσμα του αριθμού των άστρων που απαρτίζουν τον Γαλαξία μας. Υπό ιδανικές συνθήκες, το σύνολο όλων των δυνητικά ορατών άστρων που μπορούμε να παρατηρήσουμε από όλα τα σημεία της Γης, με γυμνό μάτι δεν ξεπερνά τις 10.000. Αυτό σημαίνει ότι πάλι κάτω από ιδανικές συνθήκες ο αριθμός των άστρων που μπορεί να δει κανείς από την Κέρκυρα δεν ξεπερνά τις 3.000. Όλα αυτά έχοντας οπτική επαφή με ένα πολύ μικρό κομμάτι του Γαλαξία μας. Ο αστρικός πληθυσμός του εκτιμάται να βρίσκεται στα 200 με 400 δισεκατομμύρια άστρα. Ίσως να φανεί παράξενο, άλλα ανάμεσα στα 10.000 άστρα που είναι δυνητικά παρατηρήσμα με γυμνό μάτι, υπάρχουν πολύ περισσότερα που επιμένουν να παραμένουν αθέατα. Μια προσεκτικότερη ματιά όμως με την βοήθεια ενός τηλεσκοπίου φέρνει στο οπτικό μας πεδία, πολλά κρυμμένα κόκκινα φωτεινά στίγματα, που λάμπουν με ένα χλωμό διακριτικό φως. Πρόκειται για τους Ερυθρούς Νάνους, που παρά την συνήθεια τους να κρύβονται από το ανθρώπινο μάτι, αποτελούν την μεγαλύτερη πληθυσμιακή ομάδα του Γαλαξία. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το 75% του γαλαξιακού πληθυσμού απαρτίζεται από Ερυθρούς Νάνους, ποσοστό που φαίνεται να είναι ακόμα υψηλότερο σε ελλειπτικούς γαλαξίες.
 
Μακρόβιοι
 
Ένας ερυθρός νάνος είναι ένας αστέρας στην λεγόμενη Κύρια Ακολουθία, με μάζα που μπορεί να κυμαίνεται σε ποσοστό από 7,5 έως 50 % της Ηλιακής, και διαστάσεις σημαντικά μικρότερες. Αυτό καθιστά τους Ερυθρούς Νάνους ψυχρότερους, μιας και η θερμοκρασία τους κυμαίνεται μεταξύ και 3.000 έως 3.500 βαθμών Κελσίου. Εξαιτίας αυτού του συνήθως πολύ ήρεμου και ομαλού τρόπου που εκτελούν την διαδικασία της πυρηνικής σύντηξης, την μετατροπή δηλαδή του Υδρογόνου σε Ήλιο, όχι μόνο διάγουν ένα περισσότερο ομαλό και «στρωτό» αστρικό βίο, χωρίς τις βίαιες διακυμάνσεις και τα καταστροφικά γεγονότα των περισσότερο μαζικών άστρων, άλλα θεωρούνται και τα πλέον μακρόβια άστρα. Για την ακρίβεια, αν εξαιρέσουμε συμβάντα αστρικού «κανιβαλισμού», όπου ένα μικρότερο άστρο απορροφάται από ένα μεγαλύτερο, κανείς Ερυθρός Νάνος δεν έχει ακόμα εγκαταλείψει την Κύρια Ακολουθία, την διαδικασία δηλαδή της φυσιολογικής αστρικής δραστηριότητας όπου το άστρο διαθέτει αρκετά καύσιμα για την διαδικασία της πυρηνικής σύντηξης, μιας και ο τρόπος που διαχειρίζονται το Υδρογόνο τους, είναι εξαιρετικά αποδοτικός, και καθόλου σπάταλος. Η συντριπτική πλειοψηφία των πρώτων Ερυθρών Νάνων που δημιουργήθηκαν δισεκατομμύρια πριν, ζει και «βασιλεύει».  Για την ακρίβεια θα ζει και θα βασιλεύει ακόμα και πολύ μετά τον θάνατο του δικού μας Ήλιου. Το εκτιμώμενο προσδόκιμο ζωής τους φτάνει τα τρισεκατομμύρια χρόνια, με θεωρητικό ανώτατο όριο τα 10. Προσδόκιμο που προκαλεί ίλιγγο, αν αναλογιστεί κανείς το ότι αυτό ξεπερνά κατά πολύ την ίδια έως τώρα ηλικία του Σύμπαντος (13,8 δισεκατομμύρια έτη). Πολύ μετά τον θάνατο όλων των λαμπρών αστέρων που βλέπουμε στον ουρανό, για την ακρίβεια πολύ μετά τον θάνατο αρκετών ακόμα μελλοντικών γενεών λαμπρών αστέρων, οι Ερυθροί Νάνοι θα συνεχίσουν να λάμπουν με το δικό τους χλωμό κόκκινο φώς με λαμπρότητα που σπάνια φτάνει στο 10% της αντίστοιχης ηλιακής. Πολλές φορές τους συναντούμε σε ζεύγη, άλλες φορές πάλι ως συνοδούς μεγαλύτερων άστρων, ενώ δεν λείπουν και οι περιπτώσει διπλών, τριπλών ή ακόμα και πολλαπλών συστημάτων Ερυθρών Νάνων. Είκοσι από τα τριάντα κοντινότερα μας άστρα, είναι Ερυθροί Νάνοι, σε αποστάσεις κάτω των 10 ετών φωτός, όπως ο Αστέρας του Μπάρναρντ στα 5,9, ο Wolf 359 στα 7,9, άλλα και ο κοντινότερος μας γείτονας, ο Εγγύτατος του Κενταύρου στα 4,2.
 
Πολλά υποσχόμενοι;
 
Αυτή ακριβώς η ηρεμία του βίου των Ερυθρών Νάνων,  έχει τελευταία στρέψει το ενδιαφέρον των ερευνητών σε αυτούς και για έναν επιπρόσθετο λόγο. Αρχίζουν να θεωρούνται ως οι καλύτεροι υποψήφιοι όχι μόνο για εύρεση άλλα και για επί μακρόν συντήρηση της Ζωής όπως την γνωρίζουμε. Η απουσία των βίαιων διακυμάνσεων καθιστά αρκετά σταθερή και ασφαλή την όποια κατοικίσημη ζώνη ενδέχεται να βρίσκεται γύρω από αυτούς. Παράλληλα η συνήθης απουσία θανατηφόρων ακτινοβολιών, αλλά και ο μακρύς τους βίος, θεωρητικά δίνουν στην Ζωή τις συνθήκες και τον χρόνο που απαιτείται τόσο για να εμφανιστεί όσο και να αναπτυχθεί στους πλανήτες που ενδέχεται να βρίσκονται στην ιδανική από αυτούς απόσταση. Το ενδιαφέρον αυτό πήρε άλλη διάσταση από τον Αύγουστο και μετά, με την ανακοίνωση του εντοπισμού του Εγγύτατου β, του βραχώδη γαίόμορφου πλανήτη εντός της Κατοικίσημης ζώνης του Εγγύτατου του Κενταύρου. Η νέα γενιά διαστημικών τηλεσκοπίων, όπως το James Webb, πολύ σύντομα θα σαρώνουν το Διάστημα εστιάζοντας ακριβώς σε αυτούς τους μικρούς, κόκκινους κόσμους. Παράλληλα, η…εγγύτητα του Εγγύτατου β, τον έχει καταστήσει δυνητικά εφικτό στόχο της αποστολής Project Starshot, μιας μη επανδρωμένης προσπάθειας αποστολής νανοσκφών στον κοντινότερο μας αστρικό γείτονα σε χρονικό ορίζοντα μεταξύ 20 και 30 ετών, αποστολή που με τα σημερινά συμβατικά μέσα, θα απαιτούσε δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Σε αναμονή λοιπόν όλων των παρατηρήσεων και των εξελίξεων. Με βάση τις παρατηρήσεις των τελευταίων ετών, ένα αρκετά ενδιαφέρον μοτίβο έχει αρχίσει να διαφαίνεται. Μικροί κόσμοι, μεγάλες εκπλήξεις…