Αστρονομία - Η εποποιία του Casini

Η έννοια φυσικά του ορόσημου δεν αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο μόνο της εκάστοτε προσωπικής ιστορίας. Είναι πολύ γνωστή και εξίσου σημαντική και για την Επιστήμη. Από την διαδικασία αυτή φυσικά δεν θα μπορούσε να εξαιρεθεί η Αστρονομία. Η καταγραφή όμως των οροσήμων της Αστρονομίας δεν θα απασχολήσει το παρόν άρθρο. Κάτι τέτοιο εξάλλου θα απαιτούσε αρκετά βιβλία. Εδώ θα σταθούμε σε ένα ορόσημο, κάπου στα τέλη του Ιανουαρίου του 2005. Μια διάλεξη στα γραφεία της Αστρονομικής Εταιρίας Κέρκυρας, ξεκίνησε με τους ήχους ενός κόσμου πολύ μακρινού και πολύ διαφορετικού από τον δικό μας. Ήταν το ηχητικό κλιπ που μετέδωσε στην Γη ο βολιστήρας Χόιχενς κατά την κάθοδο του στον Τιτάνα, τον πολύ σημαντικό δορυφόρο του Κρόνου. Ήταν η πρώτη φορά που ο ήχος ενός άλλου κόσμου, συναντούσε τα ανθρώπινα αυτιά.

 

Ο μαγικός Κρόνος 

 

Ο αποστολή Κασσίνι-Χόιχενς, άφησε την γήινη ατμόσφαιρα στις 15 Οκτωβρίου του 1997. Σαν τους δύο πολύ σημαντικούς αναγεννησιακούς αστρονόμους που της χάρισαν το όνομα, τον Τζιοβάνι Κασσίνι και τον Κρίστιαν Χόιχενς, είχε σαν κύριο αντικείμενο μελέτης τον Κρόνο, τον κατά γενική ομολογία εντυπωσιακότερο, και περισσότερο αναγνωρίσιμο πλανήτη του Ηλιακού μας Συστήματος. Μετά από ένα επταετές ταξίδι και σύντομες επισκέψεις στην Αφροδίτη και τον Δία μεταξύ άλλων, έφτασε στον προορισμό του τον Ιούνιο του 2004. Ανάμεσα στις πολλές και πολύ σημαντικές παρατηρήσεις του συγκαταλέγονται η ανακάλυψη νέων δορυφόρων που ήρθαν να προστεθούν στους ήδη δεκάδες του Κρονίου συστήματος, η πολύ λεπτομερής μελέτη των δακτυλίων του, με τον εντοπισμό νέων, πολύ αμυδρότερων δακτυλίων, άλλα και η μελέτη των ατμοσφαιρικών συνθηκών του αέριου γίγαντα. Το Κασσίνι τράβηξε και έστειλε στην Γη χιλιάδες φωτογραφίες, με δύο από αυτές να έχουν γίνει κάτι περισσότερο από εμβληματικές: το «εξάγωνο» της βόρεια πολικής περιοχής του πλανήτη, ένα σύστημα καταιγίδων που προσομοιάζει πολύ με το γεωμετρικό σχήμα, και την περίφημη «μπλέ κουκίδα», φωτογραφία που απεικονίζει την Γή, που με φόντο τους δακτυλίους του, φαντάζει ως ένα απειροελάχιστα μικρό σημείο. Όμως οι πραγματικά πολύ σημαντικές ανακαλύψεις του, δεν αφορούσαν τον ίδιο τον Κρόνο, άλλα δύο όπως αποδείχθηκε πολύ σημαντικούς και εντυπωσιακούς δορυφόρους του.

 

Ο Τιτάνας

 

Από την πρώτη στιγμή σχεδόν που ανθρώπινα μάτια αντίκρισαν τον Τιτάνα, κατάφεραν να μαγνητιστούν από την ασυνήθιστη φύση του. Η πορτοκαλόχρωμη, πυκνή ατμόσφαιρα του, κρατούσε καλά κρυμμένα τα μυστικά της επιφάνειας του, αθέατα από τα γήινα τηλεσκόπια. Ο δορυφόρος με τις προδιαγραφές πλανήτη, τελικά αποκάλυψε το τι κρυβόταν κάτω από τα νέφη Αζώτου που αποτελούν και το κυρίαρχο ατμοσφαιρικό αέριο του. Ένα βραχώδες ανάγλυφο, όχι πολύ διαφορετικό από αυτό της Γης. Ο βολιστήρας Χόιχενς, προσεδαφίστηκε στο στέρεο έδαφος ενός σώματος που αργότερα θα έπαιρνε τον άτυπο τίτλο «Γη σε βαθιά κατάψυξη» και όχι άδικα. Από πολλές απόψεις ο Τιτάνας θυμίζει μια Γη σε πρώιμο στάδιο, πολύ πριν την έλευση του νερού, του Οξυγόνου και τελικά της ίδιας της Ζωής. Τόσο η γεωλογία του, όσο και ο καιρικός του κύκλος θυμίζουν αρκετά τον πλανήτη μας, με όρη , και λίμνες μεθανίου που πολλές φορές διακόπτονται από νησιά. Στον Τιτάνα βρέχει, πολλές φορές καταιγιστικά. Μόνο που σε αντίθεση με την Γη, τον κύκλο του νερού έχει αναλάβει το Μεθάνιο, άλλα και οι υδρογονάνθρακες. Ίχνη πολύπλοκων οργανικών ενώσεων, άλλα και μάλλον βάσιμες υποψίες για την ύπαρξη νερού στο υπέδαφος του, συνθέτουν μια άκρως ενδιαφέρουσα εικόνα. Μπορεί φυσικά οι συνθήκες να καθιστούν απαγορευτική την εμφάνιση της Ζωής όπως την γνωρίζουμε, άλλα ο Τιτάνας εξακολουθεί και παραμένει ένα πολύ ενδιαφέρον αίνιγμα, ένα πραγματικά πλούσιο φυσικό εργαστήριο, που επιμένει να μας θυμίζει ότι δεν διαφέρει και τόσο ριζικά από την Γη.

 

Ο Εγκέλαδος

 

Αν οι επιστήμονες ήταν έστω και στο ελάχιστο «υποψιασμένοι» για τον Τιτάνα, η περίπτωση του Εγκέλαδου μάλλον τους άφησε άφωνους. Ένα αρχικά αδιάφορο, παγωμένο σώμα, ένα από τα μικρότερα σώματα που μπορούν να διατηρούν σφαιρικό σχήμα, μέχρι το 2005 ήταν απλώς ένα ακόμα από τα δεκάδες σώματα που περιστρεφόταν γύρω από τον Κρόνο. Η κατάσταση άλλαξε άρδην, όταν το Κασσίνι εντόπισε αυτό που αργότερα αποδείχθηκε ότι ήταν ένας πίδακας αλμυρού νερού προερχόμενος από τα έγκατα του δορυφόρου. Η περαιτέρω μελέτη δεν άφησε καμία αμφιβολία. Ήταν νερό, και μάλιστα πλούσιο σε οργανικές ενώσεις που εξαιτίας της παλιρροϊκής τριβής από τον Κρόνο, θερμαινόταν και εκτοξευόταν σε εντυπωσιακούς πίδακες κυρίως από την νότια πολική περιοχή του πλανήτη. Το Κασσίνι φυσικά έλαβε την εντολή να μελετήσει το υλικό που απλόχερα προσέφερε ο Εγκέλαδος. Το αποτέλεσμα παρέμεινε το ίδιο, νερό και μάλιστα αλμυρό, «ανθρακούχο με μια γεύση από φυσικό αέριο» όπως πολύ γλαφυρά περιέγραψε ένα μέλος της ερευνητικής ομάδας και μάλιστα σε αφθονία, αφού η πιθανότητα ύπαρξης ενός υπεδάφιου ωκεανού πολλά χιλιόμετρα κάτω από την παγωμένη επιφάνεια του γίνεται ολοένα και περισσότερο ισχυρή. Το ερώτημα που αβίαστα ανέκυψε, ήταν το αν και κατά πόσον αυτός ο ωκεανός μπορεί να είναι φιλόξενος για μικροβιακή, μονοκύτταρη ζωή. Υπάρχουν στοιχεία που συνηγορούν ως προς αυτό, κάτι που καθιστά τον Εγκέλαδο μαζί με την Ευρώπη, ως τους δύο καλύτερους υποψήφιους για εύρεση Ζωής πάρα από την Γη, ξεπερνώντας ακόμα και τον συνήθη ύποπτο Άρη. Περισσότερο ξεκάθαρη εικόνα θα έχουμε την επόμενη δεκαετία, με ειδική μη επανδρωμένη αποστολή στον Εγκέλαδο που βρίσκεται αυτή την στιγμή στο στάδιο της μελέτης.

 

Το εντυπωσιακό τέλος

 

Το Κασσίνι μέχρι σήμερα συνεχίζει ακούραστα να μελετά το σύστημα του Κρόνου, στέλνοντας ακόμα πολύτιμα δεδομένα. Σύντομα όμως η αποστολή του θα λάβει τέλος. Μετά από σχεδόν 20 χρόνια στο Διάστημα, η διαστημοσυσκευή θα ξεκινήσει τον Απρίλιο του 2017 μια καθοδική πορεία που θα τον φέρει πέρα από τα όρια του εσωτερικού δακτυλίου. Με τελικό προορισμό τα χαμηλότερα ατμοσφαιρικά στρώματα του Κρόνου, το Κασσίνι θα αποτολμήσει μια «βουτιά θανάτου» από την οποία ποτέ δεν θα επιστρέψει. Θα προλάβει όμως να μας χαρίσει εικόνες που δεν έχει ξαναδεί το ανθρώπινο μάτι βυθιζόμενο στα βάθη της ατμόσφαιρας του αέριου γίγαντα, Επικό φινάλε, για μια επική αποστολή.