Αστρονομία - Διαστημόπλοιο Γη

είναι μια λεπτή σχετικά ασπίδα αερίων, που καλούμε Ατμόσφαιρα. Μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα πάνω από το κεφάλι μας, ξεκινά ένας άλλος, πολύ διαφορετικός κόσμος, που μια γεύση του, παίρνουμε τις νύχτες, όταν και σηκώνουμε ψηλά το βλέμμα για να θαυμάσουμε τον έναστρο ουρανό, αυτόν που επιμένει να μας θυμίζει την θέση της Γης στο Σύμπαν. Ένα «διαστημόπλοιο» που εδώ και σχεδόν 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια συνεχίζει το ατέρμονο ταξίδι του, μαζί με τον Ήλιο και τα υπόλοιπα μέλη της πλανητικής μας γειτονιάς γύρω από το γαλαξιακό κέντρο, όπως πράττουν και τα υπόλοιπα περίπου 200 δισεκατομμύρια άστρα που συγκροτούν την ευρύτερη αστρική οικογένεια μας. Αλλά και αυτή ταξιδεύει- τα πάντα «ρει» στο Σύμπαν- σε μια αέναη κίνηση, με ταχύτητες και χρονικά πλαίσια που δημιουργούν ίλιγγο, και επιμένουν να δυσκολεύουν την προσπάθεια μας να τα συλλάβουμε. Στο τρίτο κατά σειρά διαστημόπλοιο από τον Ήλιο, απελπιστικά πρόσφατα σε σχέση με την ηλικία του, μια σειρά κομβικών γεγονότων οδήγησε στην δημιουργία του Σύγχρονου Ανθρώπου, σαν εσάς που διαβάζετε αυτές τις γραμμές, και σαν το αυτόν που τις γράφει. Ο Άνθρωπος, περίεργος από την φύση του, προσπαθεί επίμονα να κατανοήσει τόσο την θέση της Γης σε αυτό το αχανές σύνολο, και κατ΄επέκταση την δική του, όσο και το να λύσει τον γρίφο που αποτελεί το φαινόμενο της Ζωής. Το φαινόμενο το οποίο οδήγησε στην δημιουργία του, άλλα και αν αυτή δεν αποτελεί προνόμιο μόνο του πλανήτη μας. Πολύ σημαντικός παράγοντας στην επίλυση αυτής της δύσκολης εξίσωσης, είναι ο εντοπισμός του «πώς» και του «γιατί» εμφανίστηκε το φαινόμενο της Ζωής. Μια χρηστική απόπειρα προσέγγισης περιλαμβάνει και την «αναδημιουργία» του Παρελθόντος του πλανήτη, απόπειρα με μεγάλο συντελεστή δυσκολίας, που φαίνεται να έχει εμφανίσει κάποια πολύ ενδιαφέροντα ευρήματα. 

 

Η κόλαση του… Δάντη

 

Μια βουτιά στο γεωλογικό παρελθόν της Γης, φανερώνει μια εικόνα που απέχει πάρα πολύ από την ειδυλλιακή εικόνα του προλόγου. Η αρχέγονη Γη μάλλον ήταν ένα πολύ τοξικό και βίαιο μέρος. Από την μία, ο ανηλεής βομβαρδισμός από τα υπολείμματα της δημιουργίας του Ηλιακού Συστήματος, ακόμα και τιτάνιες συγκρούσεις με σώματα στο μέγεθος του Άρη, δοκίμαζαν καθημερινά την νεογέννητη Γη. Από την άλλη, τοξικά αέρια σε πολύ υψηλές συγκεντρώσεις, όπως το Μεθάνιο και Θείο, καθιστούσαν απαγορευτική κάθε σκέψη για Ζωή όπως την γνωρίζουμε. Χρειάστηκε να μεσολαβήσουν 1,5 δισεκατομμύριο χρόνια, μέχρι η πρώτη ηρωική ομάδα μονοκύτταρων οργανισμών, τα Αρχαία, να ξεκινήσει να αποικίζει τον πλανήτη, εξελισσόμενη κατά πάσα πιθανότητα από την «σούπα» οργανικών υλικών που υπήρχε σε αφθονία στην Γη. Αν και μεταβόλιζαν τα τοξικά αέρια και τρέφονταν από οργανικά υλικά, απείχαν αρκετά από αυτό που έχουμε συνηθίσει να σχετίζουμε με την Ζωή. Και όμως, ήταν έμβιοι οργανισμοί, με διακριτές μεταβολικές διαδικασίες. Μέχρι που μια ομάδα αυτών, τα Κυανοβακτήρια μέσω αυτών ακριβώς των διαδικασιών, ξεκίνησαν να απελευθερώνουν στην ατμόσφαιρα Οξυγόνο. Με την πάροδο εκατομμυρίων ετών το Οξυγόνο εκτινάχθηκε σε διψήφιο ποσοστό ατμοσφαιρικής σύστασης, κάτι που επέτρεψε σταδιακά στην εμφάνιση των πρώτων πολυκύτταρων μορφών ζωής. Ζελατινώδη πλάσματα, σαν τις σημερινές μέδουσες, με μέγεθος όχι μεγαλύτερο από ένα κέρμα κυριάρχησαν στον πλανήτη για εκατομμύρια χρόνια. Η βασιλεία τους όμως τερματίστηκε άδοξα από ένα απρόοπτο και πολύ μακρινό για τα δικά μας δεδομένα γεγονός.

 

Η Γη στην... καταψυξη

 

Πριν από 650 περίπου εκατομμύρια χρόνια ένα αναπάντεχο γεγονός φαίνεται ότι κράτησε την Γη σε βαθιά κατάψυξη για περίπου 15 εκατομμύρια χρόνια. Γεωλογικά δείγματα που έχουν βρεθεί και αναλυθεί, υποδεικνύουν πολύ έντονα προς αυτή την κατεύθυνση. Για να έχουμε ένα δείγμα των συνθηκών που επικρατούσαν,αρκεί να αναφέρουμε ότι υπάρχουν ενδείξεις για καθολική παγοκάλυψη, ακόμα και στο επίπεδο του σήμερα θερμού Ισημερινού. Αν και ο ακριβής μηχανισμός, άλλα και οι αιτίες δεν έχουν ακόμα πλήρως αποσαφηνιστεί, τα μοντέλα δείχνουν μια μείωση των αερίων θερμοκηπίου όπως το Διοξείδιο του Άνθρακα και το Μεθάνιο, άλλα και μια απότομη αύξηση του Οξυγόνου. Φαίνεται ότι το πλέον σημαντικό αέριο για την Ζωή, ήταν και το «χέρι της καταστροφής» των πρώτων πολυκύτταρων οργανισμών. Η ίδια η Ζωή όμως πολύ σύντομα θα έβρισκε τρόπο να ανακάμψει και μάλιστα θριαμβευτικά. 

 

Η άφιξη της Βιοποικιλότητας

 

Σχεδόν 100 εκατομμύρια χρόνια αργότερα έλαβε χώρα ένα από τα πλέον σημαντικά επεισόδια της Ιστορίας του πλανήτη. Μέσα σε όπως υπολογίζεται 10 εκατομμύρια χρόνια, υπήρξε μια άνευ προηγουμένου έκρηξη τόσο στον αριθμό, όσο και στις μορφές της Ζωής. Η εμφάνιση της Βιοποικιλότητας ήταν ένα γεγονός πρωτόγνωρο για τον πλανήτη. Σε αυτό πολύ σημαντικό ρόλο φαίνεται πάλι να διαδραμάτισε το Οξυγόνο που συνέχισε να ανεβάζει την ποσοστιαία σύσταση του στην ατμόσφαιρα. Η Κάμβρια Έκρηξη όπως τελικά επικράτησε να ονομάζεται έχει τεράστια σημασία, καθώς όλα τα γνώριμα σε εμάς μοτίβα, γενετικά σχέδια, έχουν την ρίζα τους εκεί. Τα διακριτά μέλη, τα συμμετρικά σώματα, τα αισθητήρια όργανα, ο διαχωρισμός των δύο φύλων, ο εξωσκελετός και ο ενδοσκελετός, εμφανίστηκαν για πρώτη φορά τότε. Τα βασικά γενετικά γνωρίσματα όλων μας, χάνονται εκεί, 540 εκατομμύρια χρόνια στο Παρελθόν. Θα μεσολαβούσαν ακόμα εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια, και πολλά επεισόδια στον πλανήτη για να φτάσουμε στην εμφάνιση του Ανθρώπου. Ένα από τα επεισόδια αυτά, πιθανότατα να περιλαμβάνει και έναν υπερκαινοφανή, και μια δέσμη θανατηφόρων ακτινών-γ που αρκετά εκατομμύρια χρόνια αργότερα οδήγησε στην δεύτερη μαζική εξαφάνιση ειδών, φέρνοντας την Ζωή ακόμα περισσότερο κοντά σε αυτό που σήμερα γνωρίζουμε όταν ανέκαμψε. Η εμφάνιση των σημερινών μορφών Ζωής, συμπεριλαμβανομένου και του Ανθρώπου είχε και διαστημική συνδρομή περισσότερες ίσως από μια φορά. Σε κάθε περίπτωση, η μελέτη της απαρχής και της εξέλιξης του φαινομένου, δεν αποτελεί μόνο χρήσιμο οδηγό για την εξέλιξη του στον πλανήτη, άλλα αρκετά από αυτά που αποκομίζουμε, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στην έρευνα για Ζωή εκτός Γης.