Η 17η Νοεμβρίου και η Μεταπολίτευση

Το ‘Πολυτεχνείο’ δεν έριξε τη χούντα. Την κλόνισε. Η διάδοχη χούντα, σαρξ εκ της σαρκός της πρώτης, ολοκλήρωσε το έργο της πρώτης. Θα οδηγείτο η δεύτερη χούντα στην Κυπριακή Τραγωδία του καλοκαιριού του 1974 – είτε με αμερικανική υποδαύλιση είτε χωρίς. Έχοντας – με απαίτηση Τουρκίας και εντολή ΗΠΑ – αποσύρει η πρώτη χούντα την ισχυρή ελληνική μεραρχία από το νησί (τον Νοέμβριο του 1967) και ακολούθως συνωμοτώντας κατά του νόμιμου προέδρου της Κύπρου και καλλιεργώντας ένα κλίμα δολοφονιών και εμφυλίου στο νησί, δρομολογούσε την τελική πράξη της προδοσίας.

Το ‘Πολυτεχνείο’ δεν έριξε τη χούντα. Σταμάτησε όμως τον ψευδεπίγραφο εκδημοκρατισμό Μαρκεζίνη. Το «σύνταγμα» του 1973 όριζε ότι «Πρώτος Πρόεδρος της Δημοκρατίας», με θητεία λήγουσα την 1/6/1981, θα ήταν ο «ήδη προσωρινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας και Πρωθυπουργός Γεώργιος Παπαδόπουλος», δηλαδή ο αρχηγός του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967. (Τροπ. συντάγμ. 1968, ΦΕΚ Α΄ 128/15.6.1973). Οι εκλογές που ετοίμαζε ο Μαρκεζίνης ήταν μόνο για βουλή και κυβέρνηση, όχι για Πρόεδρο. Ο Πρόεδρος εξασφάλιζε μια μεταπολίτευση αθώωσης των πραξικοπηματιών και των συνεργατών τους. Εξασφάλιζε δικαίωση του πραξικοπήματος και ηθική νομιμοποίηση κάθε μελλοντικής επέμβασης του στρατού εναντίον του «εσωτερικού εχθρού». Και στα σχολικά βιβλία θα διαβάζαμε ακόμη για την «εθνοσωτήριο επανάσταση» καθώς και τους παραληρηματικούς λόγους του αρχι-πραξικοπηματία ενώπιον της Ακαδημίας Αθηνών!

Ο Πρόεδρος του «συντάγματος» του 1973 κρατούσε για τον εαυτό του στρατό, αστυνομία, εξωτερική πολιτική, διόριζε και έπαυε πρωθυπουργό και υπουργικό συμβούλιο, συγκαλούσε, ανέβαλλε ή και διέλυε τη βουλή, κύρωνε και δημοσίευε τους νόμους, και «σε έκτακτες περιπτώσεις» εξέδιδε νομοθετικά διατάγματα. Επιπλέον, στη δημόσια διοίκηση και στον προϋπολογισμό (ιδίως του στρατού) είχε βαρύνοντα ρόλο. Στη δικαιοσύνη μπορούσε να απονείμει χάρη και αμνηστία καθώς και να κάνει διορισμούς και μεταθέσεις δικαστικών. Ως ειρωνεία ερχόταν, στο τέλος, η διευκρίνιση ότι ο Πρόεδρος «δεν έχει άλλας αρμοδιότητας πέραν όσων ρητώς του απονέμει το  Σύνταγμα»!

Ο Μαρκεζίνης, παλαιός πολιτικός της Δεξιάς και τώρα φέρελπις φορέας μιας κολοβής μεταπολίτευσης, επιχείρησε επαφές με πολιτικούς ηγέτες ώστε να τους πείσει να μετάσχουν στις εκλογές του. Συνομιλητές βρήκε σε Δεξιά και Αριστερά, αλλά ανταπόκριση βρήκε μόνο σε κάποιους δεξιούς κύκλους. Σταθερή ήταν η σθεναρή αρνητική στάση (έναντι της νομιμοποίησης της χούντας μέσω Μαρκεζίνη) του Παναγιώτη Κανελλόπουλου και της Ελένης Βλάχου, στον χώρο της Δεξιάς. «Γεφυροποιός» (μεταξύ χούντας και Καραμανλή) είχε χαρακτηρισθεί ο Ευάγγελος Αβέρωφ.

Η αντίσταση κατά την επταετία υπήρξε ολίγη, άρα ηρωική. Καταστολή, βασανιστήρια, εξορίες. Η ‘Νομική’ τον Φεβρουάριο του 1973 και το ‘Πολυτεχνείο’ τον Νοέμβριο του 1973 ήταν δύο εξεγέρσεις του λαού, κυρίως της τότε νεολαίας – που σήμερα διανύει αισίως την όγδοη δεκαετία της ζωής της. ΠΑΜ, ΠΑΚ, Δημοκρατική Άμυνα, ΚΚΕ, ΚΝΕ, ΚΚΕ Εσ., Ρήγας Φεραίος, ΕΚΚΕ, ΟΜΛΕ, Αντι-ΕΦΕΕ, Κίνημα Ναυτικού είναι μερικές αντιστασιακές οργανώσεις και συλλογικότητες της περιόδου. Πέραν αυτών, αξιομνημόνευτοι οι Αλ. Παναγούλης, Κώστας Γεωργάκης, π. Πυρουνάκης, Νικ. Ψαρουδάκης, Βάσω Κατράκη, κ.α., εξαιρέσεις ενός καταθλιπτικού κανόνα.

Χαρακτηριστική η δήλωση ενός από τους πρωταίτιους του πραξικοπήματος (του Πατακού): «Ένα φου να μας κάνατε τότε (την 21η Απριλίου), θα πέφταμε.» Το «φου» όμως προϋπέθετε κίνημα και μαζική προσέλευση στο Σύνταγμα (εκεί μπροστά στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη!). Τέτοιο «φου» δεν υπήρξε. Ο λαός, μετά το ‘1-1-4’, τα Ιουλιανά και την διαλυτική Αποστασία, είχε αποσυρθεί εις τα ενδότερα της ψυχής του. Μια δεκαετία πρωτοφανούς πολιτικής και πολιτιστικής-καλλιτεχνικής έκρηξης θα σφραγιζόταν από ένα επταετές σκοτάδι. Όχι τα όνειρα, αλλά οι χειρότεροι εφιάλτες θα έπαιρναν εκδίκηση.

ΥΓ: Ο μεγάλος μας ποιητής Γεώργιος Σεφέρης θα έκανε, το 1969, την εξής δήλωση από το BBC: «Δεν έχω δημοσιεύσει τίποτα στην Ελλάδα από τότε που φιμώθηκε η ελευθερία. Μήνες τώρα, αισθάνομαι μέσα μου ολοένα πιο επιτακτικά το χρέος να πω ένα λόγο για τη σημερινή κατάστασή μας. Κλείνουν δυο χρόνια που μας έχει επιβληθεί ένα καθεστώς ολωσδιόλου αντίθετο με τα ιδεώδη για τα οποία πολέμησε ο κόσμος μας και τόσο περίλαμπρα ο λαός μας στον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο. Είναι μία κατάσταση υποχρεωτικής νάρκης, όπου όσες πνευματικές αξίες κατορθώσαμε να κρατήσουμε ζωντανές, με πόνους και με κόπους, πάνε κι αυτές να καταποντιστούν μέσα στα ελώδη στεκούμενα νερά. … Όλοι πια το διδάχτηκαν και το ξέρουν πως στις δικτατορικές καταστάσεις η αρχή μπορεί να μοιάζει εύκολη, όμως η τραγωδία περιμένει αναπότρεπτη στο τέλος. Το δράμα αυτού του τέλους με βασανίζει, συνειδητά ή ασυνείδητα, όπως στους παμπάλαιους χορούς του Αισχύλου. Βλέπω μπροστά μου τον γκρεμό όπου μας οδηγεί η καταπίεση που κάλυψε τον τόπο...»

KΩΣΤΑΣ ΒΕΡΓΟΣ