Το νέο βιβλίο του Κώστα Βέργου «Τόποι και ουτοπίες των νέων χρόνων»
Κώστας Βέργος
15 Ιουνίου 2021
/ 17:21
Για το βιβλίο του Κώστα Βέργου γράφει ο ομότιμος καθηγητής του Ιονίου Πανεπιστημίου, Νίκος Παπαδημητρίου
«Στις σελίδες του βιβλίου ο Κώστας Βέργος συνειδητοποιεί, με θάρρος και αξιοπρέπεια, αλλά και με διακριτικότητα και μελαγχολία, το χάσμα ανάμεσα στην υπόσχεση και την πραγματοποίησή της. Η Κοινοτοπία του Κακού, η πολιτική Πανώλη του Ναζισμού που κατέστρεψε την Ευρώπη, κρύβει πίσω της και άλλες πολλές! Διαψεύσεις για έναν κόσμο, όπου ο καθένας θα εργαζόταν σύμφωνα με τις δυνατότητές του αλλά θα αμειβόταν σύμφωνα με τις ανάγκες του, για έναν κόσμο όπου η Ισότητα θα οδηγούσε τον Άνθρωπο στην υψηλότερη Ουτοπία, αυτήν της Αδελφότητας, στηριγμένη στην πραγματική Ελευθερία!
Η μελαγχολία του Βέργου δεν προδίδει την ιστορία και την πορεία του, την επιβεβαιώνει! Με γλαφυρό τρόπο χρησιμοποιεί τις λέξεις-οχήματα εννοιών και μάρτυρες διαπιστώσεων για την ποιότητα της Ανθρώπινης Φύσης, για τον φετιχισμό της καταναλωτικής κοινωνίας και την μεταμόρφωση του Καπιταλισμού στο σύγχρονο τέρας του «χρηματοπιστωτικού» τίποτε, που αλλοτριώνει τους πάντες και τα πάντα.
Και η Τέχνη; Α! Μετατράπηκε σε «τέχνη», δυστοπική κοινοτοπία, μέσον πλουτισμού των ατάλαντων μαριονετών υπέρ των παραγωγών της αλλοτρίωσης, όπου «όλα είναι τώρα», εξορίζοντας έτσι τη Μνήμη σε κάποιο μακρινό Άουσβιτς, παρέα με τον Πλάτωνα και την Αθηναϊκή Δημοκρατία.
Τί μένει λοιπόν; Τα βιβλία! Κυρίως αυτό που έχετε στα χέρια σας. Η Ανθρώπινη Μελαγχολία, δείγμα αυτοσυνειδησίας και εγρήγορσης, η Ενεργός ή η Ονειροπόλος Αγάπη και η Πολυφωνία των απόψεων και, κυρίως, των βίων και των διαδρομών μας!»
Από τον πρόλογο του βιβλίου
Οι ρεαλιστές πολιτικοί επιστήμονες διακρίνουν στον φλωρεντινό συγγραφέα του Ηγεμόνα, Νικολό Μακιαβέλι, την απαρχή της εποχής που θα διαδεχόταν τον Μεσαίωνα. Την ίδια ακριβώς εποχή, στην άλλη άκρη της Ευρώπης, την Αγγλία, ένας άγιος της Καθολικής Εκκλησίας, ο Τόμας Μορ, περιγράφει στο βιβλίο του Ουτοπία την ιδανική κοινωνία. Είναι το αντίθετο του Μακιαβέλι. Με τον Μορ, η ουτοπική ιδέα ξεκινάει, τόσο λογοτεχνικά όσο και πολιτικά, μια παράλληλη προς την μακιαβελική ιδέα πορεία στον χρόνο. Την ίδια πάλι εποχή (16ος αιώνας), ένας άλλος στοχαστής βλέπει τα πράγματα κάπως διαφορετικά.
Η πολυτοπία, όπως θα ονομάσουμε την αντι-ουτοπία του Ρόμπερτ Μπάρτον, του Αγγλικανού πάστορα και συγγραφέα της Ανατομίας της Μελαγχολίας, είναι ένας κόσμος ανοιχτών οριζόντων τον οποίον αξίζει τον κόπο να επισκεφθεί κανείς. Είναι ένας κόσμος που αναγνωρίζει ότι υπάρχουν και άλλοι κόσμοι.
Κι αφού την χαλαρή και διασκεδαστική ερμηνεία της πρώτης ουτοπίας θα διαδεχθεί μια πολύ πιο αυστηρή, στενή, σχεδόν δυστοπική ερμηνεία (αυτή της αυστηρής «γενικής βούλησης» του Ζαν Ζακ Ρουσσώ), ποια είναι η σχέση ρεαλισμού, ουτοπίας και δυστοπίας στο πλαίσιο της νεωτερικής συνθήκης, της χαρακτηριστικής δηλαδή συνθήκης των πέντε τελευταίων αιώνων;
Πρόκειται άραγε για έννοιες και καταστάσεις αλληλο-υπονομευόμενες ή για έννοιες και καταστάσεις αλληλο-συμπληρούμενες; Τι σχέση έχουν η ουτοπία και ο ρεαλισμός με την πολυτοπία; Και άραγε υπάρχει μια κάποια συγκεκριμένη φύσις του ανθρώπου ή μήπως υπάρχουν πολλές, ή και άπειρες, φύσεις που ταιριάζουν (ή δεν ταιριάζουν) στην ουτοπία, την δυστοπία και την πολυτοπία;
Οι όποιες απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, αντλούμενες ή εμπνεόμενες από σημαντικά κείμενα της λογοτεχνίας και σημαντικά γεγονότα της ιστορίας, έχουν όλες το στοιχείο της απορίας και α-πορίας, δηλαδή της έλλειψης επαρκών πόρων. Αλλά αυτός ακριβώς είναι και ο αρχικός σκοπός του συγγραφέα του παρόντος πονήματος: Να υπομνήσει την λανθάνουσα και συγχρόνως ριζική απορία των ιδεών, ιδίως των ιδεών που εμφανίζονται ως μεγάλες και σπουδαίες στο πεδίο της πολιτικής θεωρίας.
Οι ρεαλιστές πολιτικοί επιστήμονες διακρίνουν στον φλωρεντινό συγγραφέα του Ηγεμόνα, Νικολό Μακιαβέλι, την απαρχή της εποχής που θα διαδεχόταν τον Μεσαίωνα. Την ίδια ακριβώς εποχή, στην άλλη άκρη της Ευρώπης, την Αγγλία, ένας άγιος της Καθολικής Εκκλησίας, ο Τόμας Μορ, περιγράφει στο βιβλίο του Ουτοπία την ιδανική κοινωνία. Είναι το αντίθετο του Μακιαβέλι. Με τον Μορ, η ουτοπική ιδέα ξεκινάει, τόσο λογοτεχνικά όσο και πολιτικά, μια παράλληλη προς την μακιαβελική ιδέα πορεία στον χρόνο. Την ίδια πάλι εποχή (16ος αιώνας), ένας άλλος στοχαστής βλέπει τα πράγματα κάπως διαφορετικά.
Η πολυτοπία, όπως θα ονομάσουμε την αντι-ουτοπία του Ρόμπερτ Μπάρτον, του Αγγλικανού πάστορα και συγγραφέα της Ανατομίας της Μελαγχολίας, είναι ένας κόσμος ανοιχτών οριζόντων τον οποίον αξίζει τον κόπο να επισκεφθεί κανείς. Είναι ένας κόσμος που αναγνωρίζει ότι υπάρχουν και άλλοι κόσμοι.
Κι αφού την χαλαρή και διασκεδαστική ερμηνεία της πρώτης ουτοπίας θα διαδεχθεί μια πολύ πιο αυστηρή, στενή, σχεδόν δυστοπική ερμηνεία (αυτή της αυστηρής «γενικής βούλησης» του Ζαν Ζακ Ρουσσώ), ποια είναι η σχέση ρεαλισμού, ουτοπίας και δυστοπίας στο πλαίσιο της νεωτερικής συνθήκης, της χαρακτηριστικής δηλαδή συνθήκης των πέντε τελευταίων αιώνων;
Πρόκειται άραγε για έννοιες και καταστάσεις αλληλο-υπονομευόμενες ή για έννοιες και καταστάσεις αλληλο-συμπληρούμενες; Τι σχέση έχουν η ουτοπία και ο ρεαλισμός με την πολυτοπία; Και άραγε υπάρχει μια κάποια συγκεκριμένη φύσις του ανθρώπου ή μήπως υπάρχουν πολλές, ή και άπειρες, φύσεις που ταιριάζουν (ή δεν ταιριάζουν) στην ουτοπία, την δυστοπία και την πολυτοπία;
Οι όποιες απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, αντλούμενες ή εμπνεόμενες από σημαντικά κείμενα της λογοτεχνίας και σημαντικά γεγονότα της ιστορίας, έχουν όλες το στοιχείο της απορίας και α-πορίας, δηλαδή της έλλειψης επαρκών πόρων. Αλλά αυτός ακριβώς είναι και ο αρχικός σκοπός του συγγραφέα του παρόντος πονήματος: Να υπομνήσει την λανθάνουσα και συγχρόνως ριζική απορία των ιδεών, ιδίως των ιδεών που εμφανίζονται ως μεγάλες και σπουδαίες στο πεδίο της πολιτικής θεωρίας.
Από τις εκδόσεις: Αλεξανδρινά Γράμματα
Στα βιβλιοπωλεία της Κέρκυρας. Κεντρική διάθεση Αθηνών: «Παρ’ Ημίν», Χαρ. Τρικούπη 11
