Οι DissensoDuo για το σεμινάριο και τη συναυλία μπαρόκ μουσικής

Μιλήσαμε μαζί τους και μας έδωσαν πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία, τόσο για τη συναυλία που θα δώσουν την Δευτέρα 17 Οκτωβρίου (στις 20.30 στον Καθολικό Ι.Ν. Αγίου Φραγκίσκου, με ελεύθερη είσοδο) και το σεμινάριο που θα πραγματοποιήσουν το διάστημα 17-21 Οκτωβρίου, όσο και γενικότερα για τη μπαρόκ μουσική στην οποία αμφότεροι είναι αφοσιωμένοι. Σημειώνεται πως το προαναφερθέν σεμινάριο συνδιοργανώνεται από το DissensoDuo, το Εργαστήριο Παλαιάς Μουσικής του Ιονίου Πανεπιστημίου και την Φιλαρμονική Εταιρεία Κέρκυρας (Παλαιά).
 
Η συναυλία και το σεμινάριο που θα πραγματοποιηθούν τις επόμενες ημέρες, αποτελούν την τρίτη εμφάνιση του DissensoDuo στην Κέρκυρα. Θα θέλαμε να αυτοπαρουσιαστείτε ώστε το κοινό να γνωρίσει λίγο καλύτερα τους μουσικούς που απαρτίζουν το ντουέτο αυτό.
 
Γιώργος Σαμοΐλης [Γ.Σ.]:  Γεννήθηκα στην Αθήνα, αλλά έχω καταγωγή από την Κέρκυρα και προέρχομαι από μουσική οικογένεια. Ξεκίνησα βιολί όταν ήμουν 7 ετών και στα 21 μου έφυγα για το εξωτερικό για να συνεχίσω τις σπουδές μου. Τα τελευταία 6 χρόνια ζω στην Ολλανδία όπου ολοκλήρωσα τις σπουδές μου στο μπαρόκ βιολί και παράλληλα δίνω συναυλίες τόσο στην Ολλανδία όσο και σε χώρες εκτός αυτής, είτε ως σολίστας, είτε ως μέλος διαφόρων μουσικών συνόλων.
Αλέξης Μαστιχιάδης [Αλ.Μ.]: Γεννήθηκα στην Αδελαΐδα της Αυστραλίας από Έλληνες γονείς. Από μικρή ηλικία καταπιάστηκα με το πιάνο ενώ στα 15 άρχισα μαθήματα τσεμπάλου με τη Δάφνη Κοκκώνη στην Αθήνα. Είμαι απόφοιτος του Ιονίου Πανεπιστημίου, στη κατεύθυνση τσεμπάλου, με καθηγήτρια την Κατερίνα Μιχοπούλου. Πλέον ζω και εργάζομαι στην Ουτρέχτη της Ολλανδίας από όπου έλαβα τον μεταπτυχιακό μου τίτλο.
 
Τι σας οδήγησε, τον καθέναν προσωπικά, να εντρυφήσετε στη μπαρόκ μουσική και να αφιερώσετε τις σπουδές σας εξειδικευόμενοι σε αυτήν;
 
Γ.Σ.: Έπαιζα “μοντέρνο” βιολί, όπως συνηθίζεται να αποκαλείται στις μέρες μας το κλασσικό βιολί. Όταν ήμουν 16 ετών έτυχε να ακούσω μια ηχογράφηση με έργα του Antonio Vivaldi με όργανα εποχής. Ήταν κάτι τόσο καινούριο και μου έκανε τόσο μεγάλη εντύπωση που αγάπησα αυτό το είδος αμέσως. Ουσιαστικά όμως η ενασχόληση μου ξεκίνησε  λίγα χρόνια αργότερα όταν γνώρισα τον σπουδαίο Σίμο Παπάνα σε ένα σεμινάριο. Είχε μόλις επιστρέψει από σπουδές στην Αμερική και ήταν ο μόνος Έλληνας τότε με σπουδές στο μπαρόκ βιολί. Ήταν τα δικά του λόγια που με έσπρωξαν προς την ιστορικά τεκμηριωμένη εκτέλεση της μουσικής και έπειτα από κάποια χρόνια στην Βιέννη για σπουδές στο κλασσικό βιολί, βρέθηκα στην Ολλανδία όπου είχα την ευλογία να μελετήσω δίπλα στην πολύ μεγάλη μουσικό Antoinette Lohmann.
Aλ.M.: Από μαθητής πιάνου ακόμα, με γοήτευε η μουσική του Μπαχ. Αφορμή στάθηκε ένα βιβλίο με δίφωνες φούγκες του που είχε ξεχαστεί στο σπίτι μου. Η αντιστικτική του γραφή σε συνάρτηση με την βαθιά του εκφραστικότητα με οδήγησαν να ψάξω κι άλλους μπαρόκ συνθέτες. Σύντομα ο κόσμος του πιάνου δεν με χώραγε πια. Με το τσέμπαλο μπορούσα να εκφραστώ πολύ πιο άμεσα. Άλλο σημαντικό σημείο υπήρξε η πρακτική του basso continuo που ταίριαζε πολύ στην αγάπη που έχω για τον αυτοσχεδιασμό. Στη συνέχεια σπούδασα και εκκλησιαστικό όργανο στην Ολλανδία με τον Reitze Smits.
 
Πείτε μας, εν συντομία, τι πρόκειται να ακούσουμε στη συναυλία της Δευτέρας;
 
Γ.Σ. & Αλ.Μ.: Στην συναυλία της Δευτέρας θα παρουσιάσουμε έργα για βιολί και basso continuo από συνθέτες του 17^ου αιώνα. Τα έργα αυτά ανήκουν σε αυτό που χαρακτηρίστηκε από Γερμανούς θεωρητικούς της εποχής “stylus fantasticus”. Αυτό το είδος γραφής άκμασε στην Ιταλία του Trecento με συνθέτες όπως Castello, Marini. Αργότερα με την βοήθεια Ιταλών συνθετών  που εργάζονταν σε χώρες της βόρειας Ευρώπης όπως οι  Mealli, Viviani το ιδιαίτερο αυτό είδος σύνθεσης αναπτύχθηκε και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Η μουσική αυτή χαρακτηρίζεται από έντονη εκφραστικότητα, αντιθέσεις και το στοιχείο του αυτοσχεδιασμού.
 
Τι θα περιλαμβάνει το σεμινάριο μπαρόκ μουσικής που θα ακολουθήσει; Σε ποιους απευθύνεται;
 
Γ.Σ. & Αλ.Μ.: Το σεμινάριο αυτό έχει μορφή εργαστηρίου. Είναι μια ευκαιρία για τους συμμετέχοντες να έχουν μια πρώτη επαφή με το πρώιμο ιταλικό μπαρόκ, τα όργανα εποχής και τα ιδιαίτερα μουσικολογικά χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου. Το εργαστήριο απευθύνεται σε σπουδαστές βιολιού και τσεμπάλου από Κέρκυρα αλλά και εκτός. Τα μαθήματα θα είναι ανοιχτά για οποιονδήποτε θέλει να έρθει να παρακολουθήσει και θα πραγματοποιηθούν στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών και στην Φιλαρμονική Εταιρεία Κέρκυρας.
 
Με ποιο σκεπτικό επιλέξατε την Κέρκυρα για τη διοργάνωση ενός τέτοιου σεμιναρίου; Θεωρείτε ότι υπάρχει εδώ το πρόσφορο έδαφος για σοβαρή προσέγγιση στα περί της ιστορικής ερμηνείας; Και, αν ναι, γιατί;
 
Γ.Σ. & Αλ.Μ.: Αρχικά η ιδέα προέκυψε από τη σχέση που έχουμε αμφότεροι με το νησί. Ο ένας [σ.σ.: ο Γιώργος Σαμοΐλης]  έχει κερκυραϊκή καταγωγή, ενώ ο άλλος [σ.σ.: ο Αλέξης Μαστιχιάδης] σπούδασε στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Εκτός από αυτό υπάρχουν και αντικειμενικοί λόγοι. Το Πανεπιστήμιο διαθέτει τμήμα παλαιάς μουσικής, γεγονός που μας βοηθάει σε πρακτικά ζητήματα, όπως η παροχή τσέμπαλου. Πέραν αυτού, η Κέρκυρα είναι ένας τόπος αφενός με ιδιαίτερη μουσική παράδοση και αφετέρου με πολλά ενεργά μουσικά σωματεία. Συνεπώς υπάρχει η «πρώτη ύλη», δηλαδή οι μουσικοί που δυνητικά θα ήθελαν να παρακολουθήσουν το σεμινάριο. Όμως η «πρώτη ύλη αυτή» είναι ακατέργαστη, τουλάχιστον ως προς την παλαιά μουσική. Οπότε υπάρχει όντως πρόσφορο έδαφος για να αποδώσει ένα τέτοιο σεμινάριο.
 
Ποιοι είναι οι στόχοι και οι προοπτικές για το μέλλον; Να περιμένουμε και συνέχεια εδώ σύντομα;
 
Γ.Σ. & Αλ.Μ.: Είναι όνειρο μας να μπορούμε να ερχόμαστε στη Κέρκυρα τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο. Για μια συναυλία και ένα σεμινάριο την μια φορά και για μια συναυλία κατά την διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας την άλλη. Οι συναυλίες που έχουμε δώσει εδώ έχουν πάει πολύ καλά και το κοινό μας έχει αγκαλιάσει και μας έχει δώσει να καταλάβουμε ότι θα ήθελε να μας βλέπει και να μας ακούει σε σταθερή βάση. Εμείς πάντα ερχόμαστε με διάθεση να παρουσιάσουμε κάτι μοναδικό που δεν ακούγεται στο νησί και ευχή μας είναι κάποια στιγμή η Κέρκυρα να γίνει σημείο αναφοράς της μπαρόκ μουσικής στην Ελλάδα.
 
Ποια είναι η γνώμη σας για την αντιμετώπιση που τυγχάνει η μπαρόκ μουσική και, γενικότερα, το ζήτημα της ιστορικής ερμηνείας στην Ελλάδα; Ποια τα σημεία που χρήζουν άμεσης βελτίωσης, δεδομένων και των εικόνων που έχετε από αντίστοιχες περιστάσεις στο εξωτερικό;
 
Γ.Σ. & Αλ.Μ.: Το "κίνημα" της ιστορικά τεκμηριωμένης ερμηνείας στην Ελλάδα είναι μια, σχετικά, καινούργια υπόθεση. Ενώ σε Ολλανδία και άλλες χώρες υφίσταται ήδη από τη δεκαετία του ’50, εδώ εμφανίζεται δειλά στις αρχές δεκαετίας του ’80. Παρ’ όλη τη γνωστή ετεροχρονισμένη αντίδραση μας στα σύγχρονα τεκταινόμενα και τις γενικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει η κλασική μουσική στη χώρα, η πρώτη ελληνική γενιά μπαρόκ μουσικών καταπιάστηκε με ιδιαίτερο ζήλο και έφτασε την ερμηνεία του μπαρόκ σε πολύ υψηλά επίπεδα. Παράλληλα, σημαντικό μέρος του κοινού άρχισε πλέον να εξοικειώνεται σε μεγάλο βαθμό με την παλαιά μουσική. Θυμόμαστε π.χ. συναυλίες προ δεκαετίας που μάζευαν 15-20 άτομα ενώ σήμερα σχεδόν γεμίζουν τους χώρους. Ωστόσο, οι Έλληνες μπαρόκ μουσικοί είναι εξαιρετικά ολιγάριθμοι και τα ινστιτούτα με την παραμικρή έστω ανάμιξη σε ζητήματα ιστορικής ερμηνείας, ελάχιστα. Είναι πραγματικά στενάχωρο πόση άγνοια σε βασικά ζητήματα υπάρχει σε τόσους κλασικούς μουσικούς. Πιστεύουμε όμως ότι με τους κάποιες κινήσεις όπως π.χ. περισσότερες συναυλίες και εργαστήρια, ίσως να καλλιεργηθεί το ενδιαφέρον όλο και περισσότερων μουσικών.
 
Γενικά ποιες «παγίδες» κρύβει για έναν ερμηνευτή του σήμερα η προσέγγιση της λεγόμενης παλαιάς μουσικής, χωρίς την ανάλογη κατάρτιση;
 
Γ.Σ. & Αλ.Μ.: Υπάρχει η αντίληψη ότι όλη την διαφορά την κάνουν τα όργανα εποχής. Δεν είναι μόνο αυτό όμως. Σίγουρα είναι ένα πολύ σημαντικό σκέλος αλλά εξίσου μεγάλη σημασία έχει και το θεωρητικό υπόβαθρο κάποιου που ασχολείται με αυτό το είδος. Δεν είναι δυνατό να θεωρήσει κάποιος ότι κατανοεί αυτή την μουσική χωρίς να έχει διαβάσει βιβλία και πηγές της εποχής μπαρόκ. Ας μην ξεχνάμε ότι η περίοδος μπαρόκ καλύπτει 150 χρόνια περίπου. Είναι ένα μεγάλο διάστημα δηλαδή, κατά τη διάρκεια του οποίου γίνονται μεγάλες αλλαγές. Εάν σκεφτούμε δε ότι η ιστορικά τεκμηριωμένη εκτέλεση καλύπτει μουσική από τον μεσαίωνα μέχρι την κλασική περίοδο, είναι εύκολο να καταλάβουμε τις γνώσεις που απαιτείται να έχει όποιος δηλώνει μπαρόκ μουσικός. Δυστυχώς στις μέρες μας είναι όλο και περισσότεροι αυτοί που με ανεπαρκείς γνώσεις -πολλές φορές και χωρίς αυτές- δηλώνουν μπαρόκ μουσικοί μόνο και μόνο επειδή κατέχουν κάποιο όργανο εποχής.
 
Ποια είναι τα κίνητρα για να ασχοληθεί κανείς με την ιστορική ερμηνεία παλαιάς μουσικής, με όργανα εποχής και ποιες οι ιδιαίτερες απαιτήσεις τους;
 
Γ.Σ. & Αλ.Μ.: Το κίνητρο είναι βασικά ένα: η περιέργεια. Ένας μουσικός οποίος βάζει ερωτηματικά σε κάθε τι που του δίνεται ως δεδομένο από έναν παραδοσιακό τρόπο εκτέλεσης μουσικών έργων, είναι ήδη κοντά στο δρόμο της ιστορικά τεκμηριωμένης ερμηνείας. Είναι η αμφισβήτηση στο ότι ο Μπαχ π.χ. ακούγεται καλύτερα στο πιάνο παρά στο τσέμπαλο ή στο ότι η αναγεννησιακή φωνητική μουσική πρέπει να τραγουδιέται πάντα a capella. Η περιέργεια αυτή σε συνδυασμό με διάθεση για πειραματισμό μπορούν εύκολα να οδηγήσουν έναν μουσικό στα όργανα της περιόδου που γράφτηκαν τα έργα τα οποία δουλεύει . Ομοίως, μπορούν να τον οδηγήσουν σε μουσικές πραγματείες της εποχής, στη προσπάθειά του να καταλάβει πώς λειτουργούν έργα που έχουμε την ατυχία -ή την τύχη- να μην έχουν ηχογραφηθεί από τους δημιουργούς τους. Είναι σημαντικό να πούμε ότι ο βαρύγδουπος όρος "Ιστορικά Τεκμηριωμένη Ερμηνεία" μπορεί να δημιουργήσει την λανθασμένη εντύπωση της ύπαρξης μιας και μοναδικής σωστής ερμηνείας. Στην πραγματικότητα, σε όσα ιστορικά τεκμήρια και να έχουμε στηρίξει τις ερμηνείες μας, μόνο προσεγγίσεις μπορούμε να κάνουμε. Ίσως αυτή είναι και η γοητεία αυτής της μουσικής, η οποία ξαναγεννιέται κάθε φόρα με μια καινούργια ματιά.
 
Θα θέλαμε να κλείσουμε με ένα μήνυμά σας, τόσο προς το φιλόμουσο κοινό που θα έρθει να σας ακούσει, όσο και προς τους δυνητικούς ακροατές του σεμιναρίου σας.
 
Γ.Σ. & Αλ.Μ.: Θα χαρούμε πολύ να γεμίσει ο χώρος της συναυλίας με ανθρώπους της κάθε ηλικίας που θέλουν να περάσουν όμορφα. Θα είναι μια βραδιά με ξεχωριστή μουσική που δεν ακούγεται συχνά και εμείς από την πλευρά μας  θα δώσουμε όλο μας τον εαυτό για να είναι μια μοναδική εμπειρία για αυτούς που θα έρθουν. Όσο για το σεμινάριο είναι μια ευκαιρία για τους συμμετέχοντες να ακούσουν κάποια πράγματα περί μουσικής που δεν διδάσκονται συχνά στα διάφορα ιδρύματα, ενώ θα τους δοθεί και η ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με όργανα εποχής αλλά και να παίξουν μουσική του πρώιμου μπαρόκ.
 
Ευχαριστούμε πολύ και σας ευχόμαστε κάθε επιτυχία.
 
Γ.Σ. & Αλ.Μ.: Εμείς σας ευχαριστούμε πολύ για όλη την στήριξη. Καλή συνέχεια.