Ιστορικές Αναλογίες Πολέμων, Κυρώσεων και Αποκλεισμών

Ηθικό καθήκον η προστασία ενός Βρετανού πολίτη που υπέστη μια αδικία στην Αθήνα τρία χρόνια πριν. (Κι ας είχε αυτός ο πολίτης, ονόματι Πατσίφικο, πολλές υπηκοότητες, με την βρετανική αποκτηθείσα μόνο μετά την αδικία, για να μπορέσει να προσφύγει στην Βρετανική πρεσβεία.)

Αφορμή των Βρετανικών κανονιοφόρων στην χώρα μας τα περίφημα ‘Πατσιφικά’ του 1847. Ασήμαντη αφορμή όμως τα ‘Πατσιφικά’ για να προκαλέσεις πόλεμο με μια χώρα της οποίας την ανεξαρτησία έχεις πριν είκοσι χρόνια εγγυηθεί. Ο αληθινός λόγος της επιχείρησης δεν ήταν ο αδικηθείς Πατσίφικο και η χρηματική ικανοποίησή του για την ζημιά που είχε όντως υποστεί από έναν αχαρακτήριστο όχλο της Αθήνας. Ο αληθινός λόγος ήταν να τεθεί το θεμέλιο των διαρκών στρατιωτικών επεμβάσεων, που συνίστατο στο μοναδικό εκείνο μίγμα ηθικής ανωτερότητας και στρατιωτικής ισχύος. Ηθική συν στρατός. Η Ελλάδα, υπολογίσιμη εμπορική  ναυτική δύναμη, υποχώρησε, μετά από μια σύντομη περίοδο μεγαλόστομης ρητορικής, και πλήρωσε ένα δυσανάλογα μεγάλο ποσό στον Πατσίφικο. Και βέβαια αναγνώρισε τον κυρίαρχο λόγο της Βρετανίας στα εσωτερικά και εξωτερικά ζητήματα της χώρας.

Τέσσερα χρόνια μετά, με αφορμή τον Κριμαϊκό Πόλεμο, οι Βρετανοί, μαζί με τους Γάλλους αυτή την φορά, ξανα-αποκλείουν τα Ελληνικά λιμάνια, για τρία χρόνια τώρα (προκαλώντας λιμό και χολέρα). Σ’ αυτόν τον αποκλεισμό, όμως, δεν θα σταθούμε, παρά το ότι υπήρξε βιαιότερος. Παρακολούθημα του πρώτου. Οι Βρετανοί τώρα είχαν λόγους, συγκεκριμένους πολεμικούς, σε αντίθεση με τον προηγούμενο αποκλεισμό, που ήταν επιχείρηση χωρίς λόγους ή, για να το θέσουμε καλύτερα, που ήταν επιχείρηση για λόγους επίδειξης δύναμης και ηθικής ανωτερότητας της μιας πλευράς και εξευτελισμού της άλλης.

Έκανα αυτή την μακρά ιστορική εισαγωγή για να αναφερθώ στον σημερινό πόλεμο στην Ουκρανία. Ιστορικές αναλογίες υπάρχουν. Στον πρώτο αποκλεισμό, αυτόν του 1850, εμπεδώθηκε το δόγμα της «υψηλής αποστολής» («εκπολιτισμού», «εξανθρωπισμού» κ.ο.κ.). Στις 25 Ιουνίου 1850, ο Πάλμερστον σε μια ιστορική ομιλία-ρεκόρ (5 ωρών) εξήγησε στο Βρετανικό Κοινοβούλιο γιατί είχε ηθική υποχρέωση να προχωρήσει στον ναυτικό αποκλεισμό της Ελλάδος. Και καταχειροκροτήθηκε. Στην περίφημη αναφορά του στην ρωμαϊκή ταυτοτική διάκριση Civis Romanus Sum («Είμαι Ρωμαίος Πολίτης»), αναφορά προφανώς στον (εβραιο-πορτογαλο-ισπανο-αγγλο-μαλτέζο) «Βρετανό» Πατσίφικο, ο αστός, ο εργάτης, ο αριστοκράτης Βρετανός, συντηρητικός ή φιλελεύθερος (ή χαρτιστής), έβλεπε τον εαυτό του να κορδώνεται απέναντι σε βαρβάρους. Η δημοφιλία του Πάλμερστον στα ύψη. Η ομιλία, γνωστή ως ομιλία (ή δόγμα) Civis Romanus Sum, εισήγαγε την «ηθική» στην εξωτερική πολιτική του  εθνικού συμφέροντος. Ποιος όμως την πιστεύει σήμερα;

Ο σημερινός πόλεμος στην Ουκρανία έχει όλα τα στοιχεία ενός πολέμου πολιτισμένων εναντίον βαρβάρων, ηθικών εναντίον ανήθικων. Προσωπικά (δυτικότατος ων) πιστεύω τους «πολιτισμένους» δυτικούς ηγέτες του 2022 όσο πιστεύω και τον Βρετανό ΥΠΕΞ του 1850. (Ο Πούτιν είναι ο βάρβαρος και δεν το συζητάμε αυτό. Τι θα ήμασταν χωρίς βαρβάρους!) Κανείς «πολιτισμένος» δεν ενδιαφερόταν και δεν ενδιαφέρεται, πραγματικά, για τον Πατσίφικο χθες ή τον Ζελένσκι σήμερα. Μόνο που τώρα που το αφήγημα της Ουκρανικής νίκης αδυνατίζει και η Ουκρανία και η Ρωσία μετρούν χιλιάδες νεκρούς και η Ευρώπη πληρώνει την ακρίβεια και η Αφρική πεινάει πιο πολύ και οι στρατιωτικές δαπάνες σπάνε κάθε προηγούμενο παγκόσμιο ρεκόρ και το απειλούμενο περιβάλλον το ξεχνάμε, τώρα είναι που πιστεύω ότι πέραν από ψεύτες όλοι αυτοί είναι και ακραία αυτοκαταστροφικοί. Ηλίθιοι πάντως δεν είναι.
ΥΓ: Ο Έλληνας πρωθυπουργός αναφέρθηκε προχθές στην ομιλία του στο Ευρωκοινοβούλιο σε μια πρόταση από το βιβλίο του σπουδαίου ιστορικού  Ίαν Κέρσοου (Ian Kershaw), ‘Η Ευρώπη σε Δίνη’ (‘Roller-Coaster: Europe, 1950-2017’, London: Penguin, 2019): «η μόνη σημερινή βεβαιότητα είναι η αβεβαιότητα». Και επειδή ο ηθικολογικός λόγος, δηλαδή η απομάκρυνση από τον ρεαλισμό της ειρήνης και των προβλημάτων, εντείνει έτι περαιτέρω την αβεβαιότητα, διαβάστε κ. πρωθυπουργέ και μια άλλη αποστροφή για την σημερινή κατάσταση από την σελ. 307 του ίδιου βιβλίου (αγγλική έκδοση), που μάλλον δεν προσέξατε: «Ένα νέο πρεκαριάτο (precarious = αβέβαιο προλεταριάτο) ανειδίκευτου, συχνά μεταναστευτικού εργατικού δυναμικού έχει εμφανιστεί, που αναλαμβάνει κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας και που μπορεί μόλις και μετά βίας να τα βγάλει πέρα, ενώ ζει με συνεχή αβεβαιότητα. Το αίσθημα σωματικής ανασφάλειας έχει ενταθεί καθώς τα κρούσματα ειδικά ισλαμιστικής τρομοκρατίας, κληρονομιά σε μεγάλο βαθμό της εμπλοκής της Ευρώπης στους πολέμους στη Μέση Ανατολή και του αυτοκρατορικού της παρελθόντος, έχουν αυξηθεί.»