Ησαν οι κοτζαμπάσηδες «δημοκράτες»;

Ένα έθνος θρήνησε (…) Συνέβη κάτι τέτοιο τελικά για ένα δικτάτορα; Ή για έναν προικισμένο ηγέτη, άνθρωπο βέβαια αλλά ηγέτη;» Ο προβληματισμός του εικαστικού Κ. Μηνά έρχεται να προστεθεί στο δημόσιο διάλογο που άνοιξε, όταν στο twitter του «Ελλάδα 2021» φιλοξενήθηκε παλιότερο κείμενο του καθηγητή της θεωρίας των θεσμών και μέλους της επιτροπής Α. Χατζή, στο οποίο αναφέρεται στον Ιωάννη Καποδίστρια ως «δικτάτορα».

Στη βιασύνη με την οποία χαρακτηρίζονται από πολλούς πολιτικούς και συντοπίτες μας οι θέσεις του καθηγητή ως «απαξιωτικές, επιστημονικά ατεκμηρίωτες, ανακριβείς, επιπόλαιες ή αναληθείς» η δε αναπαραγωγή τους από τον επίσημο λογαριασμό της επιτροπής «επικίνδυνη», διαφαίνεται μια μάλλον αχρείαστη προσπάθεια υπεράσπισης του αφοσιωμένου εκσυγχρονιστή, το έργο του οποίου η ιστορία έχει ήδη δικαιώσει. Και μια φοβική στάση στην αμερόληπτη εξέταση της πολιτικής του, την οποία μόνον η ανασφάλεια που απορρέει από την ελλιπή γνώση της ιστορίας θα μπορούσε να δικαιολογήσει.

Διότι είναι γνωστό πως η εκβιαστική απαίτηση του αποφασισμένου εκσυγχρονιστή αλλά και δεσπότη για την κατάργηση του συντάγματος, προκειμένου να προωθηθεί η ύψιστη μεταρρυθμιστική ανάγκη της εποχής, η δημιουργία δηλ. ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού έθνους - κράτους, έχει από καιρό διχάσει τους ιστορικούς, για πολλούς εκ των οποίων ο Καποδίστριας ήταν από φερέφωνο ξένων δυνάμεων και ελιτιστής αριστοκράτης έως αυταρχικός, απολυταρχικός, δυνάστης και ναι, δικτάτορας.

Το λιβάνισμά του λοιπόν ως «Αγίου της πολιτικής» σε μιαν ακόμα άτοπη και άχρονη ανιαρή αγιογραφία, τίποτα δεν θα προσέθετε στο εγνωσμένο κύρος του ανιδιοτελούς ευπατρίδη, ούτε, νομίζω, στους σκοπούς της επιτροπής, διακηρυγμένο χρέος της οποίας είναι η νηφάλια συζήτηση όλων των απόψεων και των κριτικών που γόνιμα συνεισφέρουν στον προσδιορισμό αυτού που σήμερα είμαστε. Άλλωστε «αλίμονο, αν 200 χρόνια μετά, δεν μπορούμε να συζητάμε με ψυχραιμία για την περίοδο της Επανάστασης».

Όσο για το αν ήτανε πράγματι ο Καποδίστριας «δικτάτορας», θα μπορούσε ωραιότατα πιστεύω να απαντηθεί με μιαν άλλη, εξίσου προβοκατόρικη ερώτηση: Ήταν οι καιροσκόποι τοπικιστές της εποχής του, οι πρόκριτοι και οι κοτζαμπάσηδες, οι οπλαρχηγοί και οι κατσικοκλέφτες, οι «κλεπτίστατοι άρχοντες» και η «δράκα ανθρωπαρίων» σύμφωνα με τα δικά του λόγια, οι οποίοι λυμαίνονταν τους λιγοστούς πόρους της νεοσύστατης πατρίδας και απαιτούσαν σύνταγμα για να επιστρέψουν στην εξουσία που τους αφαίρεσε η αλλαγή του καθεστώτος, «φιλελεύθεροι» και «δημοκράτες»;