Σκέψεις για την Πινακοθήκη του Δήμου Κέρκυρας
Δημήτρης Ζυμάρης
09 Σεπτεμβρίου 2019
/ 10:17
Γράφει ο Δημήτρης Ζυμάρης, ιστορικός
Με αφορμή τη συχνή προβολή της Πινακοθήκη του Δήμου μας, ειδικά το τελευταίο διάστημα, επιθυμώ να διατυπώσω ορισμένες σκέψεις μου, ως ένας απλός πολίτης με ενδιαφέρον για τα πολιτιστικά τεκταινόμενα.
Κατ’ αρχάς, φρονώ πως η επιλογή της νέας Δημάρχου, κυρίας Μερόπης Υδραίου, να τελεσθεί η ορκωμοσία των νέων Δημοτικών Αρχών στον εξωτερικό χώρο της ανατολικής πτέρυγας των Ανακτόρων, υπήρξε μια εξόχως συμβολική και επιτυχής κίνηση. Διότι, πέρα από όσα η ίδια η κυρία Δήμαρχος ανέφερε στον λόγο της, εκείνο που καταδεικνύεται, είναι η σαφής πρόθεσή της να εστιάσει στα θέματα του πολιτισμού, ως του πιο ισχυρού συνεκτικού στοιχείου της συλλογικής ταυτότητάς μας.
Η Πινακοθήκη του Δήμου μας χαράσσει εδώ και καιρό τη δική της σημαντική διαδρομή στα πολιτιστικά πράγματα του τόπου μας κι αποτελεί έναν ιδανικό χώρο για την ανάπτυξη πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Η διαπίστωση αυτή τεκμηριώνεται και από τον εντυπωσιακό απολογισμό πεπραγμένων της Πινακοθήκης του Δήμου της παρελθούσας πενταετίας (μια πρακτική που για πρώτη φορά υιοθετήθηκε), ως μια αισιόδοξη αντίστιξη μέσα στη γενική και δικαιολογημένη αγωνία μας για τα συσσωρευμένα προβλήματα.
Σύντομο ιστορικό
Αν και η Δημοτική Πινακοθήκη ιδρύθηκε στα χρόνια του Μεσοπολέμου, λόγω των συνθηκών, αδράνησε για σχεδόν μισό αιώνα, μέχρι που επανιδρύθηκε το 1982 επί Δημαρχίας Γιάννη Κούρκουλου, οργανώθηκε από τον ζωγράφο και συντηρητή έργων Τέχνης Σπύρο Σουρτζίνο ο πρώτος πυρήνας έκθεσης εικαστικών έργων, η οποία εγκαινιάστηκε από την τότε Υπουργό Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη στο κτήριο του κληροδοτήματος Δαλιέτου, δίπλα στον πολύπαθο Φοίνικα.
Η Δημοτική Πινακοθήκη το 1991 απέκτησε αυτόνομη υπόσταση ως Ν. Π. Δ. Δ., ενώ το 1995 μεταστεγάστηκε στην ανατολική πτέρυγα των Ανακτόρων, ύστερα από παραχώρηση του Υπουργείου Πολιτισμού. Ήταν η χρονική περίοδος κατά την οποία τις τύχες της είχε αναλάβει ο αείμνηστος ιστορικός Τέχνης Θάνος Χρήστου, σε συνεργασία με τον ζωγράφο και συντηρητή Σπύρο Σουρτζίνο. Τότε συγκεντρώθηκαν και συντηρήθηκαν υποδειγματικά πολλά σημαντικά έργα, που βρίσκονταν διάσπαρτα σε δημοτικούς χώρους, και αναπτύχθηκε με σύγχρονα μέσα η νέα μόνιμη συλλογή, την οποία ακόμα και σήμερα θαυμάζουμε.
Η δημιουργία της μόνιμης έκθεσης και των άλλων χώρων
Στις εννιά αίθουσες της μόνιμης συλλογής, ο επισκέπτης έχει ουσιαστικά την ευκαιρία να εξοικειωθεί με βασικές πτυχές της Επτανησιακής Τέχνης. Ξεκινώντας με τις θαυμάσιες αγιογραφίες του Μιχαήλ Δαμασκηνού (τέλη 16ου αιώνα), η έκθεση περνάει στον εμβληματικό 19ο αιώνα, με έργα των Χ. Παχή, Π. Προσαλέντη, Β. Μποκατσιάμπη, Α. Γιαλλινά, Σπ. Σκαρβέλη, Λ. Κογεβίνα, Σπ. Πιζάνη, Γ. Σαμαρτζή, αλλά και νεώτερων, όπως των Ν. Βεντούρα, Ά. Κόντη, Α. Παπά, Φ. Μάκοτσι και άλλων. Έτσι, παρουσιάζεται ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα της Κερκυραϊκής ζωγραφικής παρακαταθήκης.
Παράλληλα με τη μόνιμη συλλογή, διαμορφώθηκαν οι χώροι περιοδικών εκθέσεων, δίνοντας έτσι την ευκαιρία για οργάνωση δεκάδων εκθέσεων, με αποτέλεσμα την προβολή αξιόλογων έργων στο κερκυραϊκό κοινό και όχι μόνο.
Η παρουσία του χαρισματικού ιστορικού Τέχνης, αείμνηστου Θάνου Χρήστου, εμφύσησε νέα δυναμική πνοή! Δυστυχώς, όμως, λίγα χρόνια μετά, η σταδιακή αποστασιοποίησή του και κυρίως η πρόωρη απώλειά του, στέρησαν την Πινακοθήκη από τον πολύτιμο στυλοβάτη της. Έκτοτε, η Πινακοθήκη του Δήμου μας, πέρασε διάφορες περιπέτειες. Εντούτοις, υπήρξαν Διοικήσεις που επέδειξαν ειλικρινές και γόνιμο ενδιαφέρον οργανώνοντας κατά καιρούς αξιόλογες εκθέσεις…
Η τελευταία γόνιμη πενταετία
Στην Πινακοθήκη, κατά τα έτη 2014-2019, σύμφωνα με τον απολογισμό δραστηριοτήτων, σημειώθηκαν άλματα προόδου, τα οποία οδηγούν στη θεαματική εξέλιξή της σ’ ένα πολυσυλλεκτικό ζωντανό κύτταρο πολιτισμού.
Οργανώθηκαν μεγάλες και αξιόλογες εκθέσεις όπως των Ν. Βεντούρα, Γ. Σαμαρτζή, Στ. Σγούρου, Α. Γιαλλινά (με την καλλιτεχνική επιμέλεια της επιμελήτριας της Εθνικής Πινακοθήκης κυρίας Μαρίνας Παπασωτηρίου), καθώς και τις εκθέσεις για τον Ι. Καποδίστρια (σε συνεργασία με τη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων) και για τον Γ. Πιτζαμάνο (σε συνεργασία με το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο), αλλά και αναδρομικές εκθέσεις καταξιωμένων σύγχρονων Κερκυραίων, όπως του Σπ. Σουρτζίνου, του Π. Στραβοράβδη, κ.α. Παράλληλα, οργανώθηκαν εκθέσεις συλλογών όπως των Φέλιου, Βογιατζόγλου, Μοσχανδρέου και Φασιανού, ενώ φιλοξενήθηκαν γνωστοί σύγχρονοι Έλληνες δημιουργοί, όπως οι Γ. Καστρίτσης, Ηλ. Παπαηλιάκης, Τ. Μαντζαβίνος, Αν. Κοντέλλης και Κ. Ρόκος.
Συνολικά, κατά την περίοδο των πέντε παρελθόντων ετών, πραγματοποιήθηκαν πάνω από 60 εκθέσεις ζωγραφικής, χαρακτικής, γλυπτικής και φωτογραφίας. Επιπλέον, η Πινακοθήκη προχώρησε σε ποικίλες εκδηλώσεις και συνεργασίες με άλλους φορείς, όπως το Ιόνιο Πανεπιστήμιο και το Μουσείο Μπενάκη. Έτσι, η Πινακοθήκη ουσιαστικά ανέπνευσε και ενέπνευσε ξανά, αναδεικνύοντας το πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα του νησιού μας και τους ανοιχτούς της ορίζοντες.
Αλλά, πέρα από το αμιγώς εικαστικό έργο, όπως προκύπτει από τον απολογισμό, αναβαθμίστηκαν θεαματικά οι υποδομές που είχαν αφεθεί στην τύχη τους για αρκετά χρόνια: εγκαταστάθηκαν συστήματα κλιματισμού, ασφάλειας και κατάλληλου φωτισμού, ενώ έγιναν γενικές επισκευές ανακαίνισης των κτηρίων. Ακόμη, ολοκληρώθηκε η καταγραφή χαρτών και χαρακτικών, ενώ το 2018 δημιουργήθηκε στο ισόγειο ένας ευπρεπής χώρος πωλητηρίου και οργανώθηκαν βιβλιοθήκη και αναγνωστήριο που λειτουργούν καθημερινά.
Είναι βέβαιο ότι υπάρχουν και διαφορετικές προσεγγίσεις για το παραχθέν έργο της Πινακοθήκης, και αλίμονο εάν δεν ήταν έτσι! Εντούτοις, η Πινακοθήκη της πόλης μας θεωρώ πως καθίσταται ένα ακόμη τοπόσημο προβολής της Κέρκυρας, αλλά κι ένας χώρος έκφρασης προβληματισμού και διαλόγου, ένα ελεύθερο βήμα προβολής της πολυσυλλεκτικότητας, καθώς δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι οι εικαστικές Τέχνες είναι -εκτός των άλλων- μια διαρκής άσκηση ελευθερίας.
Η πρόοδος της Πινακοθήκης στηρίζεται σε αρκετούς παράγοντες: στην αυτοτελή δομή της, στη συνετή διοίκηση, στη κατάλληλη αξιοποίηση των όποιων χρηματοδοτήσεων και κυρίως στους εργαζόμενους και στους ικανούς συνεργάτες.
Το επόμενο αναγκαίο βήμα είναι, όταν το επιτρέψουν οι συνθήκες, να ενισχυθεί η Πινακοθήκη με επιπλέον εξειδικευμένο προσωπικό με εγνωσμένη εμπειρία και σοβαρή επιστημονική κατάρτιση, καθώς και από έναν καλλιτεχνικό διευθυντή, ο οποίος, με στέρεες γνώσεις, διοικητικές αρετές και ευρύ πνεύμα συνεργασίας θα μπορέσει να αναλάβει την ευθύνη της μετεξέλιξης της Πινακοθήκης σε έναν δυναμικό θεσμό σύγχρονων ευρωπαϊκών προδιαγραφών.
Έχω την πεποίθηση ότι η νέα Δημοτική Αρχή, που έδειξε από την πρώτη μέρα το έντονο ενδιαφέρον της, αφ’ ενός θα κεφαλαιοποιήσει την εμπειρία που αποκτήθηκε, αξιοποιώντας τα κατάλληλα πρόσωπα, και αφ’ ετέρου, θα μεριμνήσει για την περαιτέρω ανοδική πορεία της Πινακοθήκης του Δήμου μας.
Δημήτρης Κ. Ζυμάρης
Ιστορικός
Κατ’ αρχάς, φρονώ πως η επιλογή της νέας Δημάρχου, κυρίας Μερόπης Υδραίου, να τελεσθεί η ορκωμοσία των νέων Δημοτικών Αρχών στον εξωτερικό χώρο της ανατολικής πτέρυγας των Ανακτόρων, υπήρξε μια εξόχως συμβολική και επιτυχής κίνηση. Διότι, πέρα από όσα η ίδια η κυρία Δήμαρχος ανέφερε στον λόγο της, εκείνο που καταδεικνύεται, είναι η σαφής πρόθεσή της να εστιάσει στα θέματα του πολιτισμού, ως του πιο ισχυρού συνεκτικού στοιχείου της συλλογικής ταυτότητάς μας.
Η Πινακοθήκη του Δήμου μας χαράσσει εδώ και καιρό τη δική της σημαντική διαδρομή στα πολιτιστικά πράγματα του τόπου μας κι αποτελεί έναν ιδανικό χώρο για την ανάπτυξη πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Η διαπίστωση αυτή τεκμηριώνεται και από τον εντυπωσιακό απολογισμό πεπραγμένων της Πινακοθήκης του Δήμου της παρελθούσας πενταετίας (μια πρακτική που για πρώτη φορά υιοθετήθηκε), ως μια αισιόδοξη αντίστιξη μέσα στη γενική και δικαιολογημένη αγωνία μας για τα συσσωρευμένα προβλήματα.
Σύντομο ιστορικό
Αν και η Δημοτική Πινακοθήκη ιδρύθηκε στα χρόνια του Μεσοπολέμου, λόγω των συνθηκών, αδράνησε για σχεδόν μισό αιώνα, μέχρι που επανιδρύθηκε το 1982 επί Δημαρχίας Γιάννη Κούρκουλου, οργανώθηκε από τον ζωγράφο και συντηρητή έργων Τέχνης Σπύρο Σουρτζίνο ο πρώτος πυρήνας έκθεσης εικαστικών έργων, η οποία εγκαινιάστηκε από την τότε Υπουργό Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη στο κτήριο του κληροδοτήματος Δαλιέτου, δίπλα στον πολύπαθο Φοίνικα.
Η Δημοτική Πινακοθήκη το 1991 απέκτησε αυτόνομη υπόσταση ως Ν. Π. Δ. Δ., ενώ το 1995 μεταστεγάστηκε στην ανατολική πτέρυγα των Ανακτόρων, ύστερα από παραχώρηση του Υπουργείου Πολιτισμού. Ήταν η χρονική περίοδος κατά την οποία τις τύχες της είχε αναλάβει ο αείμνηστος ιστορικός Τέχνης Θάνος Χρήστου, σε συνεργασία με τον ζωγράφο και συντηρητή Σπύρο Σουρτζίνο. Τότε συγκεντρώθηκαν και συντηρήθηκαν υποδειγματικά πολλά σημαντικά έργα, που βρίσκονταν διάσπαρτα σε δημοτικούς χώρους, και αναπτύχθηκε με σύγχρονα μέσα η νέα μόνιμη συλλογή, την οποία ακόμα και σήμερα θαυμάζουμε.
Η δημιουργία της μόνιμης έκθεσης και των άλλων χώρων
Στις εννιά αίθουσες της μόνιμης συλλογής, ο επισκέπτης έχει ουσιαστικά την ευκαιρία να εξοικειωθεί με βασικές πτυχές της Επτανησιακής Τέχνης. Ξεκινώντας με τις θαυμάσιες αγιογραφίες του Μιχαήλ Δαμασκηνού (τέλη 16ου αιώνα), η έκθεση περνάει στον εμβληματικό 19ο αιώνα, με έργα των Χ. Παχή, Π. Προσαλέντη, Β. Μποκατσιάμπη, Α. Γιαλλινά, Σπ. Σκαρβέλη, Λ. Κογεβίνα, Σπ. Πιζάνη, Γ. Σαμαρτζή, αλλά και νεώτερων, όπως των Ν. Βεντούρα, Ά. Κόντη, Α. Παπά, Φ. Μάκοτσι και άλλων. Έτσι, παρουσιάζεται ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα της Κερκυραϊκής ζωγραφικής παρακαταθήκης.
Παράλληλα με τη μόνιμη συλλογή, διαμορφώθηκαν οι χώροι περιοδικών εκθέσεων, δίνοντας έτσι την ευκαιρία για οργάνωση δεκάδων εκθέσεων, με αποτέλεσμα την προβολή αξιόλογων έργων στο κερκυραϊκό κοινό και όχι μόνο.
Η παρουσία του χαρισματικού ιστορικού Τέχνης, αείμνηστου Θάνου Χρήστου, εμφύσησε νέα δυναμική πνοή! Δυστυχώς, όμως, λίγα χρόνια μετά, η σταδιακή αποστασιοποίησή του και κυρίως η πρόωρη απώλειά του, στέρησαν την Πινακοθήκη από τον πολύτιμο στυλοβάτη της. Έκτοτε, η Πινακοθήκη του Δήμου μας, πέρασε διάφορες περιπέτειες. Εντούτοις, υπήρξαν Διοικήσεις που επέδειξαν ειλικρινές και γόνιμο ενδιαφέρον οργανώνοντας κατά καιρούς αξιόλογες εκθέσεις…
Η τελευταία γόνιμη πενταετία
Στην Πινακοθήκη, κατά τα έτη 2014-2019, σύμφωνα με τον απολογισμό δραστηριοτήτων, σημειώθηκαν άλματα προόδου, τα οποία οδηγούν στη θεαματική εξέλιξή της σ’ ένα πολυσυλλεκτικό ζωντανό κύτταρο πολιτισμού.
Οργανώθηκαν μεγάλες και αξιόλογες εκθέσεις όπως των Ν. Βεντούρα, Γ. Σαμαρτζή, Στ. Σγούρου, Α. Γιαλλινά (με την καλλιτεχνική επιμέλεια της επιμελήτριας της Εθνικής Πινακοθήκης κυρίας Μαρίνας Παπασωτηρίου), καθώς και τις εκθέσεις για τον Ι. Καποδίστρια (σε συνεργασία με τη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων) και για τον Γ. Πιτζαμάνο (σε συνεργασία με το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο), αλλά και αναδρομικές εκθέσεις καταξιωμένων σύγχρονων Κερκυραίων, όπως του Σπ. Σουρτζίνου, του Π. Στραβοράβδη, κ.α. Παράλληλα, οργανώθηκαν εκθέσεις συλλογών όπως των Φέλιου, Βογιατζόγλου, Μοσχανδρέου και Φασιανού, ενώ φιλοξενήθηκαν γνωστοί σύγχρονοι Έλληνες δημιουργοί, όπως οι Γ. Καστρίτσης, Ηλ. Παπαηλιάκης, Τ. Μαντζαβίνος, Αν. Κοντέλλης και Κ. Ρόκος.
Συνολικά, κατά την περίοδο των πέντε παρελθόντων ετών, πραγματοποιήθηκαν πάνω από 60 εκθέσεις ζωγραφικής, χαρακτικής, γλυπτικής και φωτογραφίας. Επιπλέον, η Πινακοθήκη προχώρησε σε ποικίλες εκδηλώσεις και συνεργασίες με άλλους φορείς, όπως το Ιόνιο Πανεπιστήμιο και το Μουσείο Μπενάκη. Έτσι, η Πινακοθήκη ουσιαστικά ανέπνευσε και ενέπνευσε ξανά, αναδεικνύοντας το πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα του νησιού μας και τους ανοιχτούς της ορίζοντες.
Αλλά, πέρα από το αμιγώς εικαστικό έργο, όπως προκύπτει από τον απολογισμό, αναβαθμίστηκαν θεαματικά οι υποδομές που είχαν αφεθεί στην τύχη τους για αρκετά χρόνια: εγκαταστάθηκαν συστήματα κλιματισμού, ασφάλειας και κατάλληλου φωτισμού, ενώ έγιναν γενικές επισκευές ανακαίνισης των κτηρίων. Ακόμη, ολοκληρώθηκε η καταγραφή χαρτών και χαρακτικών, ενώ το 2018 δημιουργήθηκε στο ισόγειο ένας ευπρεπής χώρος πωλητηρίου και οργανώθηκαν βιβλιοθήκη και αναγνωστήριο που λειτουργούν καθημερινά.
Είναι βέβαιο ότι υπάρχουν και διαφορετικές προσεγγίσεις για το παραχθέν έργο της Πινακοθήκης, και αλίμονο εάν δεν ήταν έτσι! Εντούτοις, η Πινακοθήκη της πόλης μας θεωρώ πως καθίσταται ένα ακόμη τοπόσημο προβολής της Κέρκυρας, αλλά κι ένας χώρος έκφρασης προβληματισμού και διαλόγου, ένα ελεύθερο βήμα προβολής της πολυσυλλεκτικότητας, καθώς δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι οι εικαστικές Τέχνες είναι -εκτός των άλλων- μια διαρκής άσκηση ελευθερίας.
Η πρόοδος της Πινακοθήκης στηρίζεται σε αρκετούς παράγοντες: στην αυτοτελή δομή της, στη συνετή διοίκηση, στη κατάλληλη αξιοποίηση των όποιων χρηματοδοτήσεων και κυρίως στους εργαζόμενους και στους ικανούς συνεργάτες.
Το επόμενο αναγκαίο βήμα είναι, όταν το επιτρέψουν οι συνθήκες, να ενισχυθεί η Πινακοθήκη με επιπλέον εξειδικευμένο προσωπικό με εγνωσμένη εμπειρία και σοβαρή επιστημονική κατάρτιση, καθώς και από έναν καλλιτεχνικό διευθυντή, ο οποίος, με στέρεες γνώσεις, διοικητικές αρετές και ευρύ πνεύμα συνεργασίας θα μπορέσει να αναλάβει την ευθύνη της μετεξέλιξης της Πινακοθήκης σε έναν δυναμικό θεσμό σύγχρονων ευρωπαϊκών προδιαγραφών.
Έχω την πεποίθηση ότι η νέα Δημοτική Αρχή, που έδειξε από την πρώτη μέρα το έντονο ενδιαφέρον της, αφ’ ενός θα κεφαλαιοποιήσει την εμπειρία που αποκτήθηκε, αξιοποιώντας τα κατάλληλα πρόσωπα, και αφ’ ετέρου, θα μεριμνήσει για την περαιτέρω ανοδική πορεία της Πινακοθήκης του Δήμου μας.
Δημήτρης Κ. Ζυμάρης
Ιστορικός
