Ο Φάρος του 1821

Με την σκέψη στους δύο Έλληνες αξιωματικούς, που κρατούνται στις υψίστης ασφαλείας φυλακές της γείτονος και συμμάχου χώρας, τιμάμε σήμερα το 1821. Προφανώς, η γείτων, εις την περίπτωσιν αυτήν, όπως και παγίως πράττει, δεν λειτουργεί ως σύμμαχος, αλλά ως εχθρά και αναθεωρητική δύναμις. Επιθυμεί η γείτων να αναθεωρήσει τα σύνορα  που εχαράχθησαν μεταξύ μιας χώρας που από την πρώτη στιγμή εκήρυξε σύνταγμα και ελευθερίες και μιας χώρας με προεξάρχουσα σουλτανική αρχή και σταθερές οθωμανικές πρακτικές διακρίσεως των ανθρώπων. Επιθυμεί η γείτων να αναθεωρήσει τα σύνορα που με θυσίες εχαράχθησαν μεταξύ μιας χώρας της διακρίσεως των εξουσιών και μιας χώρας που συνήθειο το ‘χει να αναγνωρίζει δικαιώματα μόνον σε μιαν εξουσία και να φυλακίζει και να διώκει και να βασανίζει όποιον την αμφισβητεί. Δεν ωχριά ο νέος σουλτάνος να ισοπεδώνει αυτές τις ημέρες ξένη χώρα, ούτε ωχριά να εκφράζει θρασύ επεκτατισμό έναντι εδαφών και θαλασσών που η Ελληνική Επανάστασις και επακολουθήσαντες αγώνες απελευθέρωσαν.

Δεν δίστασε ούτε στιγμή ο, πολλαπλώς ισχυρότερος του σημερινού, σουλτάνος Μαχμούτ να διατάξει σφαγήν όλων των Ελλήνων και Χριστιανών της επικρατείας του για να σβήσει την φωτιά των ξεσηκωμένων. Το να τα βάλει ένα υπόδουλο έθνος με αυτή την υπερεξουσία εκείνη την εποχή ήταν ένας παραλογισμός από αυτούς τους παραλογισμούς που κάνουν την ιστορία έργο ελευθέρων ανθρώπων και όχι δούλων, ένας παραλογισμός τον οποίον αδυνατεί να κατανοήσει σημαντικό μέρος της σύγχρονής μας ιστοριογραφίας.

Το 1821 υπήρξε φάρος ελευθεριών σε μιαν Ευρώπη που παλινωδούσε μεταξύ προόδου και παλινορθώσεως. Έναντι ενός παρελθόντος φρικιωδών δουλειών και έτι φρικιωδεστέρων βασανιστηρίων (περίοπτον θέσιν μεταξύ οποίων κατέχει ο ανασκολοπισμός του Αθανασίου Διάκου, το γδάρσιμο εν ζωή του Σκυλοσόφου και τα βουνά κομμένων κεφαλών ανυποτάκτων ανθρώπων, προς τέρψιν ή προς τρόμον), το 1821 αποτελεί πηγήν εμπνεύσεως ενός σπουδαίου διεθνούς κινήματος που ονομάσθηκε φιλελληνισμός. Ο κόσμος εκαλείτο από τους Έλληνες και από τις πρώτες διακηρύξεις τους να κινηθεί προς το ξέφωτο της ισότητας, της δικαιοσύνης και της ελευθερίας, παλιά κηρύγματα του Χριστιανισμού και εσχάτως του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και Ρομαντισμού, κηρύγματα που έμελλε να εκπληρωθούν έστω και ατελώς, αλλά πάντως να διατυπωθούν τελείως και ρητώς:

«Το Ελληνικόν Έθνος, μη δυνάμενον να φέρη τον βαρύτατον και απαραδειγμάτιστον ζυγόν της τυραννίας, και αποσείσαν αυτόν με μεγάλας θυσίας, κηρύττει σήμερον δια των νομίμων Παραστατών του, εις Εθνικήν Συνέλευσιν, ενώπιον Θεού και ανθρώπων, την πολιτικήν αυτού ύπαρξιν και ανεξαρτησίαν. Εν Επιδαύρω, 1η Ιανουαρίου 1822.» Ο φιλελληνισμός συνεκέντρωσε όλα τα ελεύθερα πνεύματα της Ευρώπης της εποχής, τους σπουδαίους ποιητές της, τους ανήσυχους σπουδαστές της. Πέραν των σκοπιμοτήτων των Μεγάλων Δυνάμεων, είναι ο αγνός φιλελληνισμός αυτός που θα βάραινε υπέρ του αγωνιζομένου έθνους των Ελλήνων.
Όσο μελετούμε τις πηγές, έχουμε την τάση να σκιάζουμε τις ημέρες της Επανάστασης με τα καπάκια και τις παλινδρομήσεις, με τις ιδιοτέλειες και τους εμφυλίους σπαραγμούς. Οι καραβοκυραίοι θέλαν πίσω τα λεφτά τους, οι Μαυρομιχαλαίοι την τελωνειακή ανεξαρτησία τους, οι οπλαρχηγοί άλλαζαν ενίοτε στρατόπεδο, ο Κολοκοτρώνης, ο Καραϊσκάκης, ο Ανδρούτσος κάνανε λάθη, οι πρόκριτοι θέλαν να έχουν τον πρώτο λόγο έναντι των οπλαρχηγών και οι οπλαρχηγοί έναντι των προκρίτων. Θα έπρεπε, όμως, τούτη την ημέρα αυτογνωσίας, να αναδεικνύουμε την ιστορία των στιγμών ψυχικού και ηθικού μεγαλείου εκείνων των επωνύμων και ανωνύμων, όπως αυτού του ηρωικού μπουλουκιού, που ύψωσε ανάστημα στην Γραβιά, στο Βαλτέτσι και στα Δερβενάκια, όπως αυτού του θυσιαστικού παπά που καθάρθηκε στο Μανιάκι, όπως αυτού του υπέροχου λαγουμιτζή που δεν έβγαινε ποτέ από τα λαγούμια του στο Μεσολόγγι για να μη χάσει κάποια κίνηση των αντιπάλων λαγουμιτζήδων, όπως αυτού του αφοσιωμένου φιλέλληνος τυπογράφου που μαζί με την Μεσολογγίτισσα γυναίκα του και το μικρό παιδί τους χάθηκαν στην Έξοδο, και όπως όλων αυτών που έπεσαν στα πολλά Ζάλογγα και Κούγκια.

Είναι ο οφειλόμενος φόρος τιμής ο σημερινός πανηγυρικός. Ηθικώς υπόχρεοι να ομονοήσουμε επιτέλους, για να μη δούμε νέον Ιμπραήμ να ισοπεδώνει ό,τι σπουδαίο φτιάξαμε όλα αυτά τα χρόνια. Και εμπνευσμένοι από το 1821 και χάρη στο 1821 φτιάξαμε πράγματι πολλά σπουδαία.