Οι ξεχασμένοι θησαυροί του οικοπέδου Δεσύλλα και οι ευκαιρίες ανάδειξής τους

ΚΕΡΚΥΡΑ. Ζάλη φέρνουν οι δυνατότητες αξιοποίησης των θησαυρών που κρύβει στα σπλάχνα του, το λησμονημένο επι δεκαετίες παλιό Εργοστάσιο Δεσύλλα, και αυτό θα μπορούσε να είναι η απάντηση στο ερώτημα «γιατί να επιδιώξει ο Δήμος να αποκτήσει την κυριότητα του ακινήτου». Αντίστοιχα παραδείγματα στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά και η εμπειρία από αυτούς τους πολυχώρους πολιτισμού μεγάλη.

Το παλιό βιομηχανικό συγκρότημα, που αναβιώνει σήμερα στη συλλογική μνήμη, κρύβει πίσω από την περίφραξή του, όχι μόνον ένα κομμάτι της βιομηχανικής ιστορίας της Κέρκυρας του 19ου αι. αλλά και σημαντικά ευρήματα της αρχαίας Κέρκυρας, τα οποία ελάχιστοι είχαν την τύχη να δουν με τα μάτια τους. 

Ευρήματα εντοπίστηκαν για πρώτη φορά το 1983, ενώ οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 2005, το 2006-2008 και εκ νέου το 2011. Εκείνη την εποχή Προϊσταμένη της Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, μέχρι το 2011 που συνταξιοδοτήθηκε, ήταν η Δρ. Γαρυφαλιά Μεταλληνού, η οποία είχε παρακολουθήσει όλα τα στάδια των ανασκαφών. Μιλάει στην "Ε" για τα ευρήματα που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη - και το κυριότερο- πώς θα μπορούσαν να αναδειχθούν και να «φωτίσουν» την Κέρκυρα των αρχαίων χρόνων: 

«Στο ΒΔ τομέα αποκαλύφθηκε ένα εντυπωσιακό αρχιτεκτονικό σύνολο, που αποτελεί μέρος της οχύρωσης της αρχαίας πόλης. Το τείχος συνολικού πλάτους 3,10μ. εχει αποκαλυφθεί σε μήκος 19,20μ. Αποτελείται από δύο όψεις κατασκευασμένες από λαξευμένους λίθους, ενώ το εσωτερικό τους γεμίζεται από λίθους αδρούς αλλά και λαξευμένους. Το μεγαλύτερο σωζόμενο ύψος του ανέρχεται σε 1,40μ. Το οχυρωματικό αυτό έργο στο Νότιο τμήμα του απολήγει σε ορθογώνιο πύργο και είσοδο, που οδηγεί εκτός της πόλης, όπου απλώνονταν τα νεκροταφεία, ενώ το βόρειο φαίνεται ότι συνεχίζεται ακόμη βορειότερα. Υπολείμματα του οχυρωματικού τείχους ανασκάφησαν στο Βορειοανατολικό τμήμα. Το ανατολικότερο άκρο του κατά πάσα πιθανότητα φθάνει μέχρι το σημείο που η παραλιακή λεωφόρος συναντάει την οδό  Αλ. Δεσύλλα.

Παράλληλα με το αρχαίο τείχος αποκαλύφθηκε ένας μεγάλος αποχετευτικός αγωγός που οδηγούσε τα λύματα εκτός της πόλης.

Τον υπόλοιπο χώρο καλύπτουν διάσπαρτα υπολείμματα κτιριακών εγκαταστάσεων. Ανάμεσά τους, αξιόλογο είναι ένα διμερές κτίριο με περίβολο, που ταυτίστηκε με ναό και αποκάλυψε σημαντικά κινητά ευρήματα. Γνωρίζουμε ότι κοντά στον χώρο του αρχαίου λιμανιού του Αλκινόου υπήρχαν διάφοροι ναοί, ανάμεσά τους ο ξακουστός ναός του Αλκινόου. Τα ανασκαφικά δεδομένα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι τα αρχιτεκτονικά λείψανα χρονολογούνται στον 6ο και 5ο αι. π.Χ. Στο νοτιότερο τμήμα του οικοπέδου αποκαλύφθηκαν ψηφιδωτά δάπεδα και κτιριακά λείψανα των βυζαντινών χρόνων».

Μεγάλο τμήμα της αρχαίας πόλης

«Ολόκληρος ο ανεσκαμμένος χώρος φαίνεται ότι αποτελεί συνέχεια της αρχαίας αγοράς των Κερκυραίων, που ξεκινάει από τον περιβάλλοντα χώρο της Βασιλικής της Παλαιόπολης, συνεχίζει μέχρι το οικόπεδο Κοκκοτού και φθάνει στο οικόπεδο Δεσύλλα στα Βόρεια. Εδώ, που ήταν και το στενότερο σημείο της χερσονήσου του Κανονιού, κλείνει η έκταση του δημόσιου χώρου της πόλης με το αρχαίο τείχος, που φθάνει στα Βόρεια και Ανατολικά να αποτελεί το βορειότερο άκρο της πόλης, κλείνοντας την είσοδο από τα βόρεια και δυτικά του λιμανιού του Αλκινόου. Στο άλλο νοτιότερο άκρο του φθάνει, περνώντας δίπλα από τον ναό της Αρτέμιδας, που μας έδωσε το μοναδικό αέτωμα της Γοργούς, φθάνει μέχρι τον πύργο της Νεραντζίχας, κοντά στο σύγχρονο νεκροταφείο και το αεροδρόμιο.

Έχουμε δηλ. εδώ ένα μεγάλο τμήμα του δημόσιου χώρου της αρχαίας πόλης, που περιέβαλε το λιμάνι του Αλκινόου με δημόσια κτίρια (ναούς), υποδομές και νεώρια για τις τριήρεις του ναυτικού των Κερκυραίων,που ήταν το μεγαλύτερο μετά το στόλο των Αθηναίων.

Έναν χώρο που μαζί με τα ρωμαϊκά λουτρά και την βασιλική της Παλαιόπολης, τα νεώρια στο πρώην οικόπεδιο Κοκκοτού, το βυζαντινό ναό των αγίων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου, το ναό της Αρτέμιδας, το μοναστήρι των Αγίων Θεοδώρων, τα υπολείμματα Λουτρών στο Ινστιντούτο Ελαίας, τον αρχαίο πύργο στην Νεραντζίχα, τα ιερά στο Νον Ρεπό συγκροτούν ένα εκτεταμένο αρχαιολογικό χώρο που καταλαμβάνει το βορειότερο τμήμα της χεσονήσου του Κανονιού, όπου απλωνόταν ο οικιστικός ιστός της αρχαίας πόλης. Πρόκειται για τον δημόσιο χώρο της αρχαίας πόλης, την αρχαία αγορά, τα ιερά και το λιμάνι του Αλκινόου με τις εγκαταστάσεις του».

Βούληση και όραμα

Όπως τονίζει η κ. Μεταλληνού «αν και ο χώρος αυτός σε μεγάλο τμήμα του είναι τεμαχισμένος από σύγχρονα κτίρια και μέσα στον οικιστικό ιστό, όπως συμβαίνει και σε πολλές άλλες πολεις, δεν είναι ανέφικτος ένας αρχαιολογικός περίπατος. Ένας περίπατος που θα συνδέει όλα αυτά τα σημεία του δημόσιου χώρου των Κερκυραίων και θα συνδέεται με τα Μουσεία της πόλης. Αυτό που απαιτείται είναι βούληση και όραμα! 

Πολλά παραδείγματα στην Ελλάδα

Ιδιαίτερα οι αρχαιότητες του οικοπέδου Δεσύλλα, αν συντηρηθούν και αναδειχθούν δίπλα στα αναπαλαιωμένα κτίρια του εργοστασίου που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως πολυχώροι πολιτισμού, συγκροτούν ένα σύνολο διαχρονικής εμβέλειας και σημασίας. Τα παραδείγματα από την υπόλοιπη Ελλάδα πάρα πολλά και η εμπειρία από αυτούς τους πολυχώρους πολιτισμού μεγάλη. Το Γκάζι στην Αθήνα, ο αλευρόμυλος Παππά στην Λάρισα, το εργοστάσιο πλινθοκεραμοποιίας στο Βόλο κ.λπ.

Το ατού της Κέρκυρας είναι η διασύνδεση στον ίδιο χώρο με τα αρχαία μνημεία της πόλης. Δεν είναι λίγοι οι Κερκυραίοι οι οποίοι θεωρούν ότι θα πρέπει να υπάρξει πρωτοβουλία από την τοπική κοινωνία που να στηρίζεται και από τους αυτοδιοικητικούς φορείς ώστε η τοπική κοινωνία να αποκτήσει την ιδιοκτησία της συγκεκριμένης έκτασης η οποία βρίσκεται στην καρδιά της πόλης. Τόσο τα κτήριά της όσο και το συνολικό οικόπεδο, μπορεί να στηρίξει πολιτιστικές, αρχαιολογικές και περιβαλλοντικές δράσεις, αλλάζοντας πραγματικά την εικόνα της Κέρκυρας».

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Γαρ. Μεταλληνού

Δημοσιεύθηκε στην έντυπη έκδοση της Ενημέρωσης την 1/2/2024