Αν το εργοστάσιο του Δεσύλλα ήταν στο Ταλλίν, στις Βρυξέλλες, στην Λουμπλιάνα ή στην Λάρισα, Γιώργου Ασωνίτη

1. Τρεις άγονοι διαγωνισμοί και ο τέταρτος τον Νοέμβρη

Γιατί άραγε δεν συμμετείχε κανένας επενδυτής στους μέχρι τώρα τρεις πλειστηριασμούς της Τράπεζας Πειραιώς για το εργοστάσιο του Δεσύλλα, ιδιαίτερα τώρα που τα κάθε είδους funds και κατασκευαστικές αγοράζουν κυρίως στο realestate;

Είναι το τίμημα υψηλό και περιμένουν να μειωθεί; φοβούνται τις διαδικασίες και απαιτήσεις της Διοίκησης στα επενδυτικά τους σχέδια; έχουν υπόψη τους τα τελευταία ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης για την σημασία του χώρου που τόσο καλά αναλύει ο Γιώργος Κατσαίτης στο ρεπορτάζ του (ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 21.8.2024) φοβούνται ενδεχόμενες κινήσεις του κερκυραϊκού λαού και σωματείων της περιοχής που ξεσηκώθηκαν πρόσφατα και εμπόδισαν την πλήρη καταστροφή του Άλσους; φοβούνται τυχόν ετυμηγορία του Συμβουλίου Επικρατείας αν κληθεί προσφυγές, το οποίο είναι πολύ ευαίσθητο σε τέτοια ζητήματα ελέγχοντας πλέον την φέρουσα ικανότητα του τόπου και ακυρώνει οικοδομικές άδειες για έργα που δεν μπορεί να αντέξουν οι υπάρχουσες υποδομές; Ή επίσης υπάρχει συμφωνία επενδυτή με Τράπεζα – συνομοσιολογική εξήγηση - να το αγοράσει σε χαμηλότερη τιμή;

Διότι αν ισχύει ότι το όλο οικόπεδο με τα ακίνητα παραμείνει στα αζήτητα, τούτο σημαίνει ότι έχει χάσει παντελώς την οικονομική οικοδομική του αξία.

Όπως και να έχει το πράγμα, η καθυστέρηση στην ολοκλήρωση της διαδικασίας δίνει πνοή ανάσας σε όσους πιστεύουν ότι το συγκεκριμένο ακίνητο αποτελεί μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς (τόσο στην επιφάνεια όσο και στο υπέδαφός του) και δεν θα πρέπει επ’ουδενί να γίνει βορά κατασκευαστών και επενδυτών με κριτήριο το κέρδος.

2. Αντέχει η πόλη μας μια επί πλέον οικιστική εξάπλωση;

Οι επενδυτές ακινήτων έχουν, εξ επαγγέλματος, εξαιρετική σχέση με το τσιμέντο και την μπετονοποίηση. Αυτή είναι η δουλειά τους άλλωστε και προφανώς το κέρδος τους μεγάλο. 

Ούτε το περιβάλλον ούτε οι κοινωνικές επιπτώσεις, ούτε ενδεχομένως οι υπάρχουσες υποδομές είναι στις προτεραιότητες των αποφάσεων τους. 

Έχει όμως η πόλη μας τη φέρουσα ικανότητα να αντέξει στην νέα αυτή οικιστική εξάπλωση; Από προσωπική εμπειρία και παρατήρηση εκτιμώ ότι οι υπάρχουσες βασικές υποδομές της (ύδρευση, αποχέτευση, οδικό δίκτυο, στάθμευση κλπ) είναι κορεσμένες και δεν μπορούν να σηκώσουν το βάρος μιας νέας ζήτησης, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες. 

Το να «φυτευτούν» 37 στρέμματα με μπετόν σε μια τέτοια περιοχή, θα υποβαθμίσει την ποιότητα της ζωής όχι μόνον εκείνων που θα τα κατοικήσουν αλλά και όλων των άλλων. Για τον απλούστατο λόγο ότι θα πρέπει να μοιραστεί η πίτα των ήδη ελλειμματικών πόρων σε μικρότερα κομμάτια. 

Η ανοικοδόμηση των περιοχών του Δεσύλλα, της ΑΕΒΕΚ (και όχι μόνον) δεν αποτελούν κατά τη γνώμη μου αναπτυξιακά έργα. Πρόκειται μάλλον για αντιαναπτυξιακά έργα, εφόσον μόνον προβλήματα θα συσσωρεύσουν στη λειτουργία της πόλης και τα δίκτυά της, άρα και στο περιβάλλον της. 

Δεν είναι άμοιρο το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια το Συμβούλιο της Επικρατείας δίνει μεγάλη έμφαση στην φέρουσα ικανότητα της περιοχής, των νησιών καλύτερα, που πρόκειται να γίνει μια επένδυση, βασιζόμενο στην αρχή της αειφορίας, ακυρώνοντας σχετικές οικοδομικές άδειες της Διοίκησης. 

Συμπέρασμα πρώτον: απέναντι στην άναρχη, την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη, η βιώσιμη ανάπτυξη σημαίνει ανάπτυξη με σεβασμό του περιβάλλοντος και λελογισμένη εκμετάλλευση των υπαρχόντων πόρων προς όφελος της μελλοντικής γενιάς. 

3. Ποια η τύχη παρόμοιων βιομηχανικών κτιρίων σε άλλες πόλεις της Ευρώπης;

Αν το εργοστάσιο του Δεσύλλα βρισκόταν στις πόλεις που ανέφερα στον τίτλο του άρθρου, θα είχε ήδη αξιοποιηθεί προς όφελος της πολιτιστικής δημιουργίας. 

Μερικά παραδείγματα μετατροπής παλαιών εργοστασίων σε πολιτιστικούς, αναπτυξιακούς και εκπαιδευτικούς Κόμβους για τα οποία έχω προσωπική εμπειρία είναι τα εξής: 

• Ο πολύ-τομεακός Δημόσιος κόμβος στην Λουμπλιάνα (RogLab,https://center-rog.si) που υποστηρίζει δημιουργούς στην ανάπτυξη των ιδεών τους, μέσω τεχνολογιών αιχμής και υποδομών. Το CenterRogείναι ένας σύγχρονος χώρος παραγωγής, σχεδιασμένος για όλους όσους απολαμβάνουν να δημιουργούν με τα χέρια τους, ανεξάρτητα από τις γνώσεις και την ηλικία τους. Τα εννέα εργαστήρια παραγωγής, που αποτελούν την καρδιά του σπιτιού, παρέχουν έναν χώρο για μάθηση και χρήση τόσο των παραδοσιακών όσο και των σύγχρονων ψηφιακών τεχνολογιών. Στο CenterRog, υπάρχουν επίσης δεκαεννέα στούντιο έργων και πέντε διαμερίσματα κατοικιών, εκτός από ένα νέο υποκατάστημα της Βιβλιοθήκης της πόλης της Λιουμπλιάνα, τη βιβλιοθήκη Rog, μια μεγάλη αίθουσα εκθέσεων και εκδηλώσεων, ένα καφέ, μπιστρό και εστιατόριο, καθώς και πολλά καταστήματα με τοπικά προϊόντα.

• Δημιουργικός κόμβος του Ταλίν (Εστονία), ο οποίος στεγάζεται σε ένα τεράστιο παλιό εργοστάσιο της πρώην Σοβιετικής Ένωσης παραγωγής ενέργειας, https://youtu.be/WrgGnZFjwLEhttps://www.ecb.ee/ruum/tallinn-creative-hub/. Η πιο ασυνήθιστη εγκατάσταση του Ταλίν για τη φιλοξενία μεγάλων εκδηλώσεων, το Tallin Creative Hub είναι ένα ιστορικό κτίριο σταθμού παραγωγής ενέργειας διαστημικών υλικών και κατασκευών, όπως το περίφημο Sputnik επί Σοβιετικής Ένωσης που έχει ανακαινιστεί και διατηρηθεί πλήρως - τούβλα, λέβητες και όλα. Άνοιξε ως χώρος εκδηλώσεων τον Νοέμβριο του 2015. Αυτό το φανταστικό παράδειγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής των αρχών του 20ου αιώνα χρησίμευσε ως μέρος του κεντρικού σταθμού παραγωγής ενέργειας της πόλης από το 1913 έως το 1979. Το όνομά του στα εσθονικά μεταφράζεται σε «Καζάνι Πολιτισμού» σε σχέση με το πρώην λεβητοστάσιο που τώρα αποτελεί τον μεγαλύτερο χώρο συνάντησης του χώρου των 600 ατόμων.

• To STUDIO City Gate στιςΒρυξέλλες. Στην καρδιά των Βρυξελλών στο Anderlecht, και ενόψει της συνολικής ανάπλασης της πόλης του Anderlecht είχε εκπονηθεί από 15 χρονια ένα πρωτοποριακό Σχέδιο Αστικής Ανάπτυξης το «CITYGATE», στοιχείο του οποίου αποτελεί σήμερα το εμβληματικό «STUDIO CITYGATE, ένα παλιό εργοστάσιο που όπως αναφέρει στην αποστολή του  «περιγράφει το περίγραμμα και τη βιωσιμότητα αυτής της νέας περιοχής για να προσφέρει στην πόλη ένα πολιτιστικό και κοινωνικό έργο ως μέρος μιας εξαιρετικής βιομηχανικής κληρονομιάς.StudioCityGate Την διαχείριση του STUDIO έχει αναλάβει μια ιδιωτική εταιρία πολιτιστικής βιομηχανίας με σύμβαση με τον Δήμο η CITYDEV.brussels, που εξειδικεύεται στην διαχείριση Κέντρων πολιτιστικής βιομηχανίας (LR-FR_DEF_contrat_gestion_2021_2025.pdf (citydev.brussels). Και για την ιστορία: στην αυλή του STUDIO έχει κατασκευαστεί γήπεδο skateboard, που προσιδιάζει στον χώρο και αποτελεί ταυτόχρονα πρόσκληση για τους νέους.

• Στην κοντινή μας Λάρισα, ιδιωτική εταιρία που έστησε ο φίλος Δρ.Τάσος Βασιλειάδης, η οποία ξεκίνησε με αργά αλλά σταθερά βήματα το ευρωπαϊκό της ταξίδι, αγόρασε πρόσφατα ένα παλιό εργοστάσιο και το μετέτρεψε σε κόμβο καινοτομίας (JOIST), ανάπτυξης και γνώσης. Ο κόμβος αποτελεί κόσμημα της περιοχής και αναπτυξιακό εργαλείο. Το JOIST βρίσκεται εντός του αστικού ιστού της πόλης της Λάρισας, σε ένα χώρο 1.800τ.μ. και αποτελεί ένα υποδειγματικό μοντέλο βιοκλιματικού σχεδιασμού και επαναχρησιμοποίησης βιομηχανικού κτηρίου. JOIST Πάρκο Καινοτομίας | EmpoweringInnovatorsEverywhere (joistpark.eu) Επαναχρησιμοποιήθηκαν σε αυτό και υλικά, μηχανήματα και κατασκευές που προήλθαν από την προηγούμενη ζωή του κτηρίου (βιοτεχνικό κτήριο παραγωγής αλουμινίου), με απώτερο σκοπό να μειωθεί το ενεργειακό αποτύπωμα.

• Τέλος αξίζει να αναφέρουμε την Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων που στεγάζεται στο παλιό εργοστάσιο φωταερίου της Αθήνας, ένα σπάνιο βιομηχανικό μνημείο που έχει μεταμορφωθεί στον πιο ζωντανό χώρο πολιτισμού στην καρδιά της πόλης, ανοιχτό και προσβάσιμο σε όλους, με περισσότερους από 1.000.000 επισκέπτες τον χρόνο. Συναυλίες, εκθέσεις, φεστιβάλ, προβολές, θεατρικά δρώμενα, δράσεις που προωθούν τη συμπερίληψη, εκδηλώσεις και άλλες δράσεις που τιμούν ημέρες ιστορικής μνήμης, ανάδειξη των ιστορικών τοπόσημων της πόλης, εκπαιδευτικά προγράμματα και δράσεις του Βιομηχανικού Μουσείου Φωταερίου, σεμινάρια αφιερωμένα στις νέες τεχνολογίες, πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη της καινοτομίας είναι μερικές μόνο από τις 900 εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο.

4. Ο «Δεσύλλας» να γίνει «Κόμβος Δημιουργίας» (CultureHub) της Κέρκυρας

Η Κέρκυρα διαθέτει ένα ζωντανό σημαντικό πολιτιστικό κεφάλαιο, ικανό να συμβάλλει στην ενίσχυση της οικονομικής της ανάπτυξης και στην βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών της. Ίσως είναι το μεγαλύτερο κεφάλαιο γνώσης που διαθέτει.

Το κεφάλαιο αυτό είναι, ωστόσο, διεσπαρμένο και, εκτός εξαιρέσεων, δεν φαίνεται να συγχρωτίζεται άμεσα, ούτως ώστε να δημιουργεί συνέργειες που θα του προσέδιδαν προστιθέμενη αξία. Χρήζει επομένως χώρων και συνεργειών που μπορεί να της προσδώσει ένας «Δημιουργικός Κόμβος» (CulturalHub).

Ο πολιτισμός και η δημιουργία, εκτός από πνευματική δραστηριότητα perse, χαρακτηρίζονται πλέον ως παραγωγικές διαδικασίες με οικονομικό αντίκτυπο και προσδιορίζονται με τον όρο «δημιουργικές και πολιτιστικές βιομηχανίες». 

Η διαφήμιση, το μάρκετινγκ, η αρχιτεκτονική, οι τέχνες και χειροτεχνίες, ο σχεδιασμός, η μόδα, οι ταινίες, τα βίντεο, η φωτογραφία, η μουσική, οι παραστατικές τέχνες, οι εκδόσεις, το λογισμικό, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, οι ηλεκτρονικές εκδόσεις η τηλεόραση και το ραδιόφωνο, είναι μερικές από τις σημαντικότερες δραστηριότητες του τομέα.  

Οι δημιουργικές επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν έναν καινοτόμο κλάδο επιχειρήσεων που έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν την περιφερειακή ανταγωνιστικότητα και την ικανότητα δημιουργίας θέσεων εργασίας. Οι κάθε είδους φορείς (Ιδρύματα, Σωματεία, επιχειρήσεις) και άτομα (καλλιτέχνες, τεχνίτες) θα μπορούσαν να βοηθηθούν στο έργο τους αν είχαν μια υποστήριξη από μια δομή εξειδικευμένη που θα τους προσέδιδε λύσεις ή θα δημιουργούσε ευκαιρίες προβολής, πρόσβασης σε πόρους, διασυνδέσεις, αποτελεσματικές συνεργασίες και επέκταση δραστηριοτήτων τους σε άλλες χώρες.

Στον Κόμβο αυτό μπορούν να συμμετέχουν μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού, αρχαιολογικοί χώροι, μουσεία και χώροι τέχνης, παραδοσιακές περιοχές, μουσικές πρωτοβουλίες και φιλαρμονικές, χορευτικά συγκροτήματα, τοπική γαστρονομία, τοπικά και παραδοσιακά προϊόντα που συμβάλλουν στην οικονομία και εξωστρέφεια του νησιού και κάθε άλλη δραστηριότητα που περιλαμβάνεται στον τομέα αυτό.

Προϋπόθεση επιτυχίας ενός τέτοιου κόμβου είναι ένα βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο, με μια υγιή μακροπρόθεσμη διαχείριση. Ένας χώρος τέχνης απαιτεί πολλές ροές εισοδήματος: ενοίκια, πωλήσεις εισιτηρίων, τροφοδοσία και ενοικιάσεις, κλπ. 

Ένα ρεαλιστικό μοντέλο ανάπτυξης οφείλει να ξεκινήσει με μικρά βήματα και πειραματισμούς. Χρειάζεται υπομονή και ένας αξιοπρεπής προϋπολογισμός εκκίνησης. 

5. Το «όραμα Πουλημένου» και η διαπραγμάτευση με την Πειραιώς

Πέραν της θέλησης του Δήμου να περιέλθει το ακίνητο στην ιδιοκτησία του και κάποιες γενικές αναφορές στην μετέπειτα χρήση του (αρχαιολογική σκαπάνη) δεν έχω διαπιστώσει κάποιο όραμα του Δήμου όσον αφορά στην χρήση και διαχείριση του. 

Για την απόκτησή του ο Δήμος μιλάει για δάνειο (!) ενώ για την διαχείριση του προσφυγή σε κεφάλαια του ΕΣΠΑ (το ΕΣΠΑ θέλει, μπορεί. Το Ταμείο Ανάκαμψης θα ήταν μια πολύ καλή λύση εξεύρεσης κεφαλαίων, αλλά, δυστυχώς, χάθηκε το τρένο).

Πρώτον, θεωρώ μεγάλο λάθος της παρούσας Δημοτικής Αρχής να διαπραγματεύεται ΜΟΝΗ της την αγορά «του Δεσύλλα» από την Τράπεζα Πειραιώς με τίμημα εκατομμυρίων και με χρήματα που δεν διαθέτει και πρόκειται να δανειστεί. Εφόσον η διεκδίκηση του ακινήτου γίνεται στο όνομα του κερκυραϊκού λαού, θα ήταν δόκιμο να εκπροσωπηθεί η Κέρκυρα από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη (Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Επιμελητήριο, Φιλαρμονικές, χορωδίες, Πολιτιστικός Σύλλογος Γαρίτσας κ.ά.) για να δείξει ότι ενωμένοι απαιτούμε τον χώρο αυτό.

Δεύτερον και σημαντικότερο, πιστεύω ότι θα πρέπει να ζητηθεί από την Τράπεζα και όποιον άλλο εμπλέκεται να παραχωρηθεί η κυριότητα δωρεάν στον Δήμο ή σε συνεταιρισμό κερκυραϊκών φορέων. 

Η Τράπεζα Πειραιώς έχει δείξει ευαισθησία στις αρχές της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, έχει ιδρύσει θεματικά μουσεία, κλπ., γιατί να μην παραχωρήσει ένα τέτοιο εμβληματικό αρχιτεκτονικό οικοδόμημα στην Κέρκυρα; 

Άλλωστε, η Κέρκυρα της παρέχει ένα πολύ μεγάλο μέρος των εσόδων και κερδών της, δεν πρέπει κάπως να της το ανταποδώσει; Δόξα τω Θεώ η Τράπεζα έχει φέτος υψηλή κερδοφορία και θα είναι ευκολότερο να λάβει σχετική απόφαση.

Θα ήταν ευχάριστη μια μαζική απόσυρση των λογαριασμών επιχειρήσεων και φυσικών προσώπων από την εν λόγω Τράπεζα; 

Τρίτον, με τρομάζει η ιδέα της διαχείρισης ενός τέτοιου έργου από τον Δήμο μόνο. Χίλιες φορές καλύτερα οι Διοικήσεις των Φιλαρμονικών ή το Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Εδώ ο Δήμος (και δεν αναφέρομαι στον Στέφανο Πουλημένο) δεν μπορεί να διαχειριστεί τα σκουπίδια και τις βασικές υποδομές της πόλης, θα διαχειριστεί ένα έργο έστω και μόνον στις βασικές του λειτουργίες; θα το αφήσει ερείπιο; 

Πόσο να αντέξει ο αεικίνητος Φώτης Σκούρτης να εκτελεί νέα επιπλέον καθήκοντα;

* Γιώργου Ασωνίτη, Ειδικού Επιστήμονα σε θέματα ΕΕ στην Κεντρική Ένωση Επιμελητηρίων Ελλάδος.

ΦΩΤΟ@ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ/ΑΡΧΕΙΟ