Οι θέσεις της «Εκκίνησης» για τη διαχείριση των απορριμμάτων στην Κέρκυρα

Για μια κοινωνικά δίκαιη και ορθολογική διαχείριση των απορριμμάτων στο δήμο μας!

  Tο «σκουπίδι», που θεωρούνταν ότι έπρεπε άμεσα να απομακρυνθεί από την «αυλή» μας ως κάτι άχρηστο και βλαβερό, αναδεικνύεται σήμερα ως πηγή κέρδους. Πλέον, τα απορρίμματα έχουν τα χαρακτηριστικά ενός προϊόντος με αξία, που αγοράζεται και πουλιέται. Για το λόγο αυτό και τεράστια οικονομικά συμφέροντα («εθνικοί» και μη εργολάβοι) επενδύουν στη διαχείριση τους, αποσκοπώντας σε επίσης τεράστια οικονομικά οφέλη.

 Οι πολιτικές που ακολουθήθηκαν στη διαχείριση απορριμμάτων όλα τα χρόνια από τις κυβερνήσεις, ήταν επιζήμιες, χωρίς κανένα σχεδιασμό και βασίστηκαν στην λειτουργία ανεξέλεγκτων χωματερών, αποτελώντας μια «περιβαλλοντική βόμβα» και μια συνεχή οικονομική αιμορραγία μέσω επιβολής υψηλών προστίμων.

 Παρότι πλέον οι διεθνείς σύγχρονες αντιλήψεις για την διαχείριση των σκουπιδιών περνάνε μέσα από τα στάδια της πρόληψης, επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης, επεξεργασίας και διάθεσης υπολείμματος,  στην Κέρκυρα, η τοπική αυτοδιοίκηση ασχολείται μόνο με τα τελευταία σκαλιά της διαχείρισης. Παρακάμπτει όλα τα στάδια μείωσης του όγκου των απορριμμάτων και ανακύκλωσης και ασχολείται μόνο με την επεξεργασία τους και τη διάθεσή τους. Ακόμη όμως και σε αυτό το επίπεδο, η διαχείριση του προβλήματος έχει αποτύχει εντελώς, με τα τραγικά αποτελέσματα που βιώνουμε καθημερινά. Είναι χαρακτηριστικό εξάλλου ότι καμία από τις δράσεις που προβλέπει ο Περιφερειακός Σχεδιασμός (ΠΕΣΔΑ) δεν έχει ολοκληρωθεί, ενώ οι περισσότερες δεν έχουν καν δρομολογηθεί, με εξαίρεση την αποτυχημένη «ενδιάμεση διαχείριση» στο Τεμπλόνι και την απόπειρα λειτουργίας του παράνομου ΧΥΤΑ στη Λευκίμμη.

 Η ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων, για να είναι αποτελεσματική και να έχει γνώμονα το δικό μας συμφέρον, πρέπει να είναι δημόσια, να υπάρχει έλεγχος από την κοινωνία. Αυτό συνεπάγεται και ότι η κοινωνία θα είναι αυτή που θα δέχεται και τα οφέλη της όποιας διαχείρισης. Γι αυτό και έχει τεράστια σημασία η συμμετοχή της κοινωνίας. Χωρίς της ενεργό συμμετοχή μας, καμία ολοκληρωμένη διαχείριση με διαλογή στην πηγή, κομποστοποίηση και ανακύκλωση δε μπορεί να είναι αποτελεσματική.

 Ο Δήμος, στα παραπάνω πλαίσια, οφείλει να πάρει πρωτοβουλίες για την ενημέρωση και εκπαίδευση των πολιτών στην πρόληψη και τον τρόπο διαλογής των ανακυκλώσιμων στην πηγή. Στηρίζουμε τις πρωτοβουλίες που παίρνουν οι συμπολίτες μας για τη δημιουργία άτυπων πράσινων σημείων σαν μια διαδικασία αυτομόρφωσης και συμμετοχής, χωρίς να αναιρούν την κυρίαρχη ευθύνη της οργανωμένης πολιτείας για μια δίκαιη και καθολική επίλυση του προβλήματος. Θεωρούμε ότι τέτοιες πρωτοβουλίες θα πρέπει να συμπορευτούν με μια καλά οργανωμένη και σχεδιασμένη αντιμετώπιση από την πλευρά του δήμου και της πολιτείας.

Η δική μας πολιτική πρόταση για μια δίκαιη ολοκληρωμένη διαχείριση περνάει από τα εξής στάδια:

1  Πρόληψη: Περιορισμό κατά το δυνατόν των άχρηστων συσκευασιών, που χρησιμοποιούνται ευρέως σήμερα. Αυτό κατά τη γνώμη μας περνάει από καμπάνια του δήμου ενάντια στο λογική των πολυσυσκευασιών και των συσκευασμένων τροφίμων. Όπου η συσκευασία είναι απαραίτητη, πρέπει να χρησιμοποιούνται ανακυκλώσιμα υλικά. Παράλληλα, προώθηση λαϊκών αγορών σε πολλές περιοχές του νησιού, που πέρα από την τόνωση του πρωτογενούς τομέα, θα συμβάλλει και στον παραπάνω στόχο της μείωσης των χρησιμοποιούμενων συσκευασιών στην αγορά τροφίμων. Στήριξη και δημιουργία αγορών χωρίς μεσάζοντες, προς την ίδια κατεύθυνση. Παροχή πόσιμου νερού στα σπίτια.

2  Επαναχρησιμοποίηση: Την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης συσκευασιών. Συνεργασία και κίνητρα σε επιχειρήσεις, που κινούνται στην κατεύθυνση αυτή. Πλαστικά ποτήρια, καλαμάκια, πιάτα και μαχαιροπίρουνα, μπορούν εύκολα να μειωθούν. Πλαστικές σακούλες και πλαστικά μπουκάλια μπορούν να αντικατασταθούν από επαναχρησιμοποιούμενα. Με κατάλληλα κίνητρα και εκπαίδευση της κοινωνίας μπορεί να υπάρξει σημαντική μείωση του όγκου των παραγόμενων απορριμμάτων.

3  Ανακύκλωση: Απώτερος στόχος είναι η λειτουργία εκτεταμένου δικτύου, όπου η διαλογή των ανακυκλώσιμων υλικών θα γίνεται πόρτα - πόρτα, ώστε να δίνονται κίνητρα σε όσους θα παράγουν λιγότερα σύμμεικτα απορρίμματα, μέσω ενός συστήματος που όσο περισσότερα απορρίμματα παράγει ο καθένας τόσο περισσότερο να πληρώνει. Μέχρι τότε, λειτουργία δικτύου κάδων διαφορετικών ρευμάτων, διαχωρισμού των απορριμμάτων σε πλαστικά, γυαλιά, μέταλλα, χαρτιά και σύμμεικτα. Εκτεταμένη λειτουργία πράσινων σημείων, όπου θα παραδίδονται και ηλεκτρικές συσκευές, τηγανέλαια, μπαταρίες, έπιπλα, μπάζα και άλλα είδη, που δεν μπορούν να καλυφθούν από τους 5 διαφορετικούς κάδους. Δίπλα σε όλα αυτά, ο δήμος θα πρέπει να στηρίξει την οικιακή κομποστοποίηση, όπου αυτό είναι δυνατόν. Ειδική μέριμνα θα υπάρχει από το δήμο για τη συλλογή και αξιοποίηση των κλαδεμάτων. Για τις επιχειρήσεις και ιδιαίτερα για τα ξενοδοχεία και τις επιχειρήσεις εστίασης, ο διαχωρισμός των απορριμμάτων τους πρέπει να είναι υποχρεωτικός, με μεγάλα πρόστιμα σε όσες δεν συμμορφώνονται με τις κατευθύνσεις αυτές. Τα ποσοστά της ανακύκλωσης θα πρέπει να είναι προσβάσιμα στον καθένα και να ανακοινώνονται τουλάχιστον κάθε δύο μήνες από το δήμο, σε μια προσπάθεια να αυξηθούν κατά το δυνατόν περισσότερο.

4. Επεξεργασία: Πρέπει με διαφανείς διαδικασίες και κοινωνικό έλεγχο να προχωρήσει κατασκευή μονάδας ολοκληρωμένης διαχείρισης. Εκεί θα μπορούν να επεξεργάζονται περαιτέρω τα σύμμεικτα απορρίμματα για την ανάκτηση και από εκεί όσο το δυνατόν περισσότερων ανακυκλώσιμων υλικών, αλλά και την παραγωγή κομπόστ. Απορρίπτουμε κάθε λογική ΣΔΙΤ για την κατασκευή εργοστασίου διαχείρισης, αφού ΣΔΙΤ σημαίνει πλαφόν στην ελάχιστη ποσότητα των απορριμμάτων και υπέρογκα κέρδη για τους εργολάβους που θα αναγκαστούμε να πληρώσουμε.

5. Διάθεση υπολείμματος: Το υπόλειμμα που θα παράγεται από το εργοστάσιο, θα πρέπει να θάβεται σε ένα νέο ΧΥΤΥ, που θα πρέπει να κατασκευαστεί. Είναι σημαντικό για την εύρυθμη λειτουργία και τη μείωση του κόστους, ο ΧΥΤΥ να βρίσκεται κοντά στο εργοστάσιο διαχείρισης.  Για τη χωροθέτηση των ΜΟΔ και ΧΥΤΥ θα απαιτηθεί νέα μελέτη επιστημονικά τεκμηριωμένη και αδιάβλητη, που θα καταδείξει την καλύτερη τοποθεσία για το νησί. Η μελέτη αυτή θα πρέπει να είναι ενιαία και να εντάσσεται σε ένα συνολικό σχεδιασμό για την οργάνωση και λειτουργία των υπηρεσιών διαχείρισης απορριμμάτων. Είναι σαφές ότι οι χώροι του Τεμπλονίου και της Λευκίμμης θα πρέπει να απορριφθούν, λόγω του ότι είναι ήδη επιβαρυμένες περιοχές, αλλά και ακατάλληλες για την ταφή απορριμμάτων, όπως καταδεικνύεται από μια σειρά μελετών.

Είναι σημαντικό, ότι για να μην εκτιναχθεί το κόστος διαχείρισης των απορριμμάτων, θα πρέπει να απορριφθεί κάθε λογική ΣΔΙΤ και εργολαβιών. Η όλη διαχείριση θα πρέπει να γίνεται από το δήμο, ο οποίος και θα έχει και τα οφέλη από την πώληση των ανακυκλώσιμων υλικών, ώστε να καλύπτει από εκεί σε μεγάλο βαθμό τα έξοδα της διαχείρισης. Τα οφέλη μιας τέτοιας διαχείρισης θα είναι πολλαπλά:

- Καλύτερος έλεγχος και οργάνωση της διαχείρισης των απορριμμάτων σε όλα τα στάδια. Δε θα χρειάζεται ο δήμος να ελέγχει μια διαδικασία, που ο ίδιος οργανώνει. Κατά συνέπεια θα κερδίζει και από την μη αναγκαιότητα ύπαρξης μηχανισμών επίβλεψης.
- Οι ιδιώτες δε θα αποκομίζουν κέρδος από αυτή τη διαδικασία, με αποτέλεσμα τα χρήματα αυτά να μένουν στο δήμο και να είναι εφικτή η μείωση των δημοτικών τελών.
- Διαχείριση με γνώμονα το καλύτερο περιβαλλοντικό αποτέλεσμα και όχι το μέγιστο δυνατό κέρδος, όπως είναι σαφές ότι θα κάνει οποιοσδήποτε ιδιώτης.
- Σε όλα τα στάδια της λειτουργίας θα μπορεί ανά πάσα στιγμή ο δήμος να επανασχεδιάζει την οργάνωση και λειτουργία της υπηρεσίας για την καλύτερη αποτελεσματικότητα, και να μην περιμένει την λήξη μιας εργολαβίας ώστε να τεθούν επιπλέον όροι στην επόμενη.
- Αξιοποίηση ανακυκλώσιμων υλικών που θα αποφέρει έσοδα στο δήμο. Αυτό που συμβαίνει μέχρι σήμερα είναι παντελώς παράλογο. Ο δήμος πληρώνει τον ιδιώτη για να παραλάβει ένα προϊόν, το οποίο αυτός στη συνέχεια πουλάει.
- Ανθρώπινες συνθήκες εργασίας και δικαιώματα για όλους τους εργαζομένους, τόσο όσον αφορά συνθήκες υγιεινής, όσο και όσον αφορά τις οικονομικές απολαβές τους.

 Με μια τέτοια τακτική θα είναι δυνατή και η μείωση των δημοτικών τελών, που επιβάλλονται σήμερα στους πολίτες. Για να γίνει αυτό, σημαντική είναι και η αλλαγή της τακτικής από την πλευρά του δήμου για την επιβολή των τελών. Για εμάς είναι σαφές, ότι αυτά πρέπει να επιβαρύνουν σε μεγαλύτερο βαθμό τις επιχειρήσεις, που ρυπαίνουν και περισσότερο σε σχέση με τα νοικοκυριά. Πρέπει να προχωρήσει η εμβαδομέτρησή τους και η απόδοση των τελών που τους αναλογούν. Όταν αυτό γίνει εφικτό, τα τέλη θα πρέπει να αναπροσαρμοστούν με βάση την παραγωγή σκουπιδιών σε ατομικό επίπεδο.

 Γνωρίζουμε καλά ότι η επιβολή όλων των παραπάνω αποτελεί μια χρονοβόρα διαδικασία, και για το λόγο αυτό είναι σημαντική και η στρατηγική που θα πρέπει να έχει ο δήμος στο μεσοδιάστημα. Είναι σαφές ότι το πρόβλημα χρήζει άμεσης αντιμετώπισης. Η καλύτερη κατά τη γνώμη μας λύση είναι η αγορά από το δήμο κινητών μονάδων διαχείρισης απορριμμάτων, που θα αντικαταστήσουν τη λειτουργία του δεματοποιητή, και η μεταφορά του υπολείμματος σε νόμιμο αποδέκτη. Το κόστος αυτής της μεταφοράς μπορεί να μειωθεί πάρα πολύ με το συνδυασμό της οργάνωσης και διαχείρισης της μεταφοράς από το δήμο και την αξιοποίηση άλλων δραστηριοτήτων, που θα αποφέρουν έσοδα στο δήμο όπως: Την πώληση των ανακυκλώσιμων υλικών, που θα συλλέγονται διαχωρισμένα, είτε θα διαχωρίζονται από τις κινητές μονάδες. Την οργάνωση δικτύου συλλογής των κλαδεμάτων και πώλησή τους με τη μορφή πριονιδιού, δεδομένου ότι είναι ασύμφορο και περιβαλλοντικά καταστροφικό να καίγονται στα χωράφια κάθε χρόνο τόσοι τόνοι ξύλου ελιάς και όχι μόνο. Τη μετατροπή της λειτουργίας των βιολογικών καθαρισμών σε αναερόβια και η μετατροπή τους σε μονάδες παραγωγής ενέργειας ή βιοαερίου, που θα μπορεί να τροφοδοτεί ενεργειακά τους ίδιους αλλά και να πωλείται. Σε κάθε περίπτωση, το κόστος αυτής της μεταφοράς θα πρέπει να επιβαρύνει το υπουργείο που έχει και την τελική ευθύνη, πέρα από την ευθύνη των δημοτικών και περιφερειακών αρχών των τελευταίων δεκαετιών, για την κατάσταση που έχουμε βρεθεί σήμερα.

​

 Τέλος, σημαντική είναι η επανοργάνωση της λειτουργίας της υπηρεσίας καθαριότητας του δήμου. Είναι πλήρως ανορθολογικό να μεταφέρονται τα σκουπίδια από όλες τις άκρες του νησιού με απορριμματοφόρα στο εργοστάσιο ή τις μονάδες επεξεργασίας. Για την ορθολογικότερη λειτουργία λοιπόν, προτείνουμε τη δημιουργία τουλάχιστον δύο σημείων μεταφόρτωσης στους δήμους που δε θα βρίσκεται η ΜΟΔ, τα οποία θα μπορέσουν να απελευθερώσουν απορριμματοφόρα για την καλύτερη και γρηγορότερη αποκομιδή. Παράλληλα, θα πρέπει οι κάδοι να διανεμηθούν με καλύτερο τρόπο για την εξυπηρέτηση των πολιτών. Δε θα πρέπει να βρίσκονται συγκεντρωμένοι κάδοι σε ένα σημείο, συνήθως έξω από μεγάλες επιχειρήσεις, αλλά να είναι διασκορπισμένοι ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στους κατοίκους, μέσα στις γειτονιές. Ειδική πρόβλεψη πρέπει να υπάρχει και για το τακτικό πλύσιμο και την απολύμανση, όποτε χρειάζεται, των κάδων και του χώρου τους, καθώς και την αντικατάσταση των φθαρμένων και σπασμένων κάδων. Καθοριστικό ζήτημα βέβαια είναι η στελέχωση της υπηρεσίας καθαριότητας και της τεχνικής υπηρεσίας με μόνιμο και αξιοπρεπώς αμειβόμενο προσωπικό, προκειμένου να μπορέσει να φέρει σε πέρας όλες τις παραπάνω λειτουργίες.