Νίκος Μακρής: από την ψυχιατρική στην κοινωνία

ΚΕΡΚΥΡΑ. Ο λαϊκισμός είναι η εντελώς αναμενόμενη συνέπεια της διαφθοράς». «Όσο περισσότερα λεφτά έχει κάποιος, τόσο λιγότερα έχει κάποιος άλλος και αυτό μας αφορά όλους μας και όχι μόνο τους δισεκατομμυριούχους»
Μια κραυγή αγωνίας, που ίσως να αντιπροσωπεύει και το μεγάλο μέρος του αμερικανικού επιστημονικού κόσμου, από τον ψυχίατρο, καθηγητή του Πανεπιστημίου Harvard και συμπατριώτη μας Κερκυραίο Νίκο Μακρή, ο οποίος την Πέμπτη το βράδυ, επί σχεδόν τρεις (!) ώρες μιας καταιγιστικής σε δεδομένα και επιχειρήματα ομιλίας, ασχολήθηκε ελάχιστα με τον ίδιο τον εγκέφαλο ως αντικείμενο της ν εγκεφειρς  λογικό τα νευροεπιστήμης και πολύ περισσότερο με το πώς η γνώση περί του εγκεφάλου οφείλει να μεταμορφώσει τον άνθρωπο σε κάτι που δεν είναι από τη γέννησή του.

 

«Με την αρωγή της κατάλληλης ανθρωπιστικής παιδείας, η οικογένεια μπορεί να αυξήσει την αξία της παιδείας που παρέχει στα νεότερα μέλη της, προλαμβάνοντας τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές, μεταξύ των οποίων και οι εξαρτήσεις από ψυχοτρόπες ουσίες». Στην κατάμεστη αίθουσα της Ιατροχειρουργικής Εταιρίας παρά τη γλυκιά καλοκαιρινή βραδιά που καλούσε τον κόσμο έξω να τη γευτεί, ο Ν. Μακρής, υποστήριξε ότι «βασικό συστατικό της παιδείας που παρέχεται από την οικογένεια και το σχολείο, εκτός από το ίδιο το γνωστικό αντικείμενο, θα πρέπει να είναι εξίσου αν όχι περισσότερο η καλλιέργεια του ενδιαφέροντος για τη μάθηση, το οποίο σε μεγάλο βαθμό σήμερα δυστυχώς εξαφανίζεται μέχρι την ενηλικίωση, παρόλο που η μάθηση δεν είναι κάποια πολυτέλεια για τον άνθρωπο αλλά μια βασική του ανάγκη με σκοπό την επιβίωση». 


 

Στη ζεστή ατμόσφαιρα που δημιούργησαν πολλοί φίλοι και συμμαθητές του κάθε επαγγελματικής προέλευσης και με μεγάλη έγνοια «αν ακούν καλά και οι πίσω», αλλά και να βρουν όλοι, ακόμη και οι καθυστερημένοι, μια καρέκλα, ο ομιλητής τόνισε πως «αυτονόητο καθήκον των κυβερνήσεων του πλανήτη θα ήταν να βοηθούν τους λειτουργούς της παιδείας να κάνουν τη μάθηση μια απολαυστική και όχι καταναγκαστική διαδικασία, η οποία θα συνεχίζεται διά βίου. Αν και η επιστήμη τείνει να τεμαχίζεται σε υποκατηγορίες που δυσχεραίνουν την επικοινωνία μεταξύ των επιστημόνων, καταφέρνει κατά καιρούς να αναδείξει σημαντικές φιγούρες - πρότυπα, όπως ο Δαρβίνος ή ο Αϊνστάιν, οι οποίοι δεν περιορίζονται στην στεγνή προσέγγιση του γνωστικού πεδίου τους, αλλά ουσιαστικά φιλοσοφούν πάνω στον άνθρωπο. Τέτοιοι επιστήμονες είναι που μπορούν να λειτουργήσουν ως τα κατάλληλα πρότυπα με τα οποία οι δάσκαλοι, ως μέντορες, μπορούν να εμπνεύσουν τους νεότερους. Η αποδιδόμενη στον Αϊνστάιν φράση που θα συνόψιζε αυτή την προσέγγιση είναι ότι η δημιουργικότητα είναι ο τρόπος που διαθέτει η νοημοσύνη μας ώστε να διασκεδάζει. Ηγέτες που έδωσαν έμφαση στην παιδεία έχουν υπάρξει και ανάμεσά τους ξεχωρίζουν ο Α. Λίνκολν και ο Ζακ Ντελόρ, ενώ η Ε. Ρούσβελτ ήδη από το 1948 διατύπωσε τη σημαντικότερη μέχρι και σήμερα παγκοσμιοποιητική αρχή, την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων».

Ο κ. Ν. Μακρής παρουσίασε χαρακτηριστικές απεικονίσεις του μετωπιαίου λοβού, της θέσης που συντονίζει τις εκτελεστικές λειτουργίες του εγκεφάλου μας, ανάμεσα στις οποίες η επικέντρωση της προσοχής, η ενσυναίσθηση των άλλων ατόμων και η αφαιρετική και κριτική σκέψη. «Ο μετωπιαίος λοβός ωριμάζει τελευταίος ανάμεσα στα υπόλοιπα μέρη του εγκεφάλου, έτσι ώστε στην εφηβεία, το χρόνο κατά τον οποίο τα παιδιά αναγκαστικά ξεφεύγουν από το στενό σπιτικό περιβάλλον, η θέση αυτή μοιάζει στις απεικονίσεις να παραμένει τρύπια για χρόνια». Έτσι, «ο μέσος έφηβος αντιδρά στα ερεθίσματα με την χαμηλή εγκεφαλική οδό, που οδηγεί κατευθείαν από τα ερεθίσματα στην περιοχή της εγκεφαλικής αμυγδαλής, την έδρα των συναισθημάτων του φόβου και του θυμού, χωρίς τη διαμεσολάβηση της ακόμα ανώριμης υψηλής οδού, που συμπεριλαμβάνει το μετωπιαίο λοβό. Κατά συνέπεια αντιδρά κυρίως άμεσα με βάση τα συναισθήματα και τις παρορμήσεις του και πολύ λιγότερο με βάση την λογική στάθμιση των συνεπειών μιας πράξης του. Μάλιστα, στα παιδιά που έχουν υποστεί διαφορές μορφές κακοποίησης, η αμυγδαλή υπερτρέφεται». 

"Η έγκαιρη εγκατάσταση καλών συνηθειών, από την παιδική ηλικία, συμπεριλαμβανομένης της μουσικής, της άθλησης, του σκάκι και πάνω από όλα της ομαδικότητας, μπορούν να προφυλάξουν ως πανοπλία από τις ριψοκίνδυνες παρορμήσεις της εφηβικής ηλικίας"

Υπάρχει κάποιος σύγχρονος τρόπος να προφυλαχτεί ο έφηβος; «…Ο άνθρωπος είναι μόνο κατά το μισό τα γονίδια με τα οποία γεννιέται, το υπόλοιπο πλάθεται από το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει. Οι έφηβοι είναι εντελώς φυσιολογικό να είναι ανώριμοι και συνεπώς ευάλωτοι, αλλά η έγκαιρη εγκατάσταση καλών συνηθειών, από την παιδική ηλικία, συμπεριλαμβανομένης της μουσικής, της άθλησης, του σκάκι και πάνω από όλα της ομαδικότητας, μπορούν να τους προφυλάξουν ως πανοπλία από τις ριψοκίνδυνες παρορμήσεις της ηλικίας και τις επιρροές από τα κοινωνικά κακώς κείμενα, μέχρι να ωριμάσει η δική τους κριτική σκέψη. Αυτό δεν είναι απλώς κάποια επιλογή ανάμεσα σε άλλες, αλλά ίσως ο μοναδικός τρόπος να αποτραπεί η έκθεση σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές με τη συμβολή της οικογένειας και του σχολείου».

Προφανώς, κάτι τέτοιο δεν είναι από μόνο του αρκετό... Όπως όλοι εύκολα διαπιστώνουμε, ο κόσμος μας παραμένει σοβαρά «ανώριμος» και μετά την εφηβεία... Το ερώτημα του εάν και κατά πόσον η παιδεία είναι σε θέση να αντισταθμίσει κάθε ανθρώπινο ένστικτο -και πιο νευροεπιστημονικά διατυπωμένο, κατά πόσον ένας στιβαρός μετωπιαίος λοβός μπορεί να υπερνικήσει μια υπερτροφική αμυγδαλή- παραμένει πολύ δύσκολο. Ο κ. Μακρής επιφυλάχθηκε να το κουβεντιάσουμε στην επόμενη επίσκεψη του στο νησί μας! Ο ίδιος, παραμένω ευχάριστα έκπληκτος από τη δίψα των συμπολιτών μου για τέτοια γνώση και μαζί, ευχαριστώ από καρδιάς τον καθηγητή και την Ιατροχειρουργική Εταιρία Κέρκυρας για την προσπάθειά τους να γεφυρώσουν την επιστήμη με την κοινωνία, με άλλα λόγια, να βελτιώσουν λιγάκι τη ζωή μας σε αυτό τον κόσμο.