Ασκηταριό: Στο Νεραϊδοχώρι των Νυμφών - Ο Θρύλος τ΄Αρτεμίου  και ο βράχος του Ασκηταριού

ΣΤ’ ΑΛΛΟΤΙΝΟ νεραϊδοχώρι... Ανάμεσα σε όμορφους, χαμένους θρύλους, παραμυθένιες θύμισες κι ένα τοπίο ασύγκριτου κάλλους, φυσικού. Με πεύκα, μ’ ελιές, με καστανιές και άριες. Βελανιδιές, ψηλά κυπαρισσόδεντρα, πουρνάρια και κλωνάρια. Ήχους. Αέρα και πουλιών, αηδονιών. Και το κελάρυσμα τρεχούμενων νερών, που πέφτουν κατάκορφα, θαρρείς απ’ τα ουράνια, σα χνώτο αόρατων θεών˙ οι καταρράκτες των Νυμφών. Εκεί που, λέει, στο κάποτε, ενδημούσανε νεράιδες. Νύμφες - και το κεφαλοχώρι τους, «Νυμφές». Πανώριου κάλλους αερικά, θεϊκής καταγωγής, που ‘κεί, στις όχθες της πηγής, δίπλα στα λειψά των πέτρινων νερόμυλων, εχόρευαν και τραγουδούσαν με τον Πάνα, υμνώντας τους θεούς. Τη νύχτα τη βαθιά. Πριν να ‘ρθει το ξημέρωμα. Στ’ απόκρυφα. Πίσω απ’ το φως... 

ΕΚΕΙ γεννήθηκ’ η ιστορία (μας). Ανάκατη με δοξασίες, χαμένε σε μακραίωνα, υπόγεια βάθη. Τις μνημειακές απαρχές του ελληνοχριστιανισμού...

ΚΑΠΟΤΕ, λέει, κατά τον 5ο ή 6ο αι., εκόπιασε στον κερκυραϊκό βορρά ένας καλόγερος, με σκούφια ηπειρώτικη. Ψάχνοντας μέρος ν’ ασκητέψει, βρήκε ξέφωτο απόμερο, στο βόρειο σβέρκο του χωριού. Και τ’ άγριο «κορμί» του/ενός βράχου, κοντά στα άφθονα νερά, που λούζονταν του μύθου οι αναράιδες. 

ΜΑΓΕΥΤΗΚΕ η ψυχή του. Και ξεπέζεψε. Λάξεψε το βράχο. Έφτιαξε κελί. Κι έμεινε, ασκήτεψε εκεί. Στ’ «Ασκηταριό»... 

Η ΤΥΧΗ τ’ Αρτέμιου Παΐσιου -έτσι τον έλεγαν- δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ. Αν και ο θρύλος εμίλησε κι εδώ, προφορική κληρονομιά της μιας γενιάς στην άλλη: πέρα, λέει, απ’ το Ασκηταριό του, ο Αρτέμιος λάξευσε κι εκκλησάκι, επάνω στην κορφή του βράχου. Κι από εκεί, αγνάντευε το πέλαγος. Μια μέρα, κοιτώντας τα ίδια τα νερά, του εφάνηκε καράβι. Που μέσα -δεν το ‘ξερε, μα- είχε τους γονιούς του, που τον γύρευαν, για να τον πείσουν ν’ αφήσει τη ζωή του ασκητή και να γυρίσει σπίτι τους. 

ΑΓΝΩΣΤΟ πώς, ο Αρτέμιος το κατάλαβε. Και λαμβάνοντας τα μέτρα του, έσκαψε ένα βαθούλωμα, σαν τάφο και ξάπλωσε μέσα προσευχόμενος (κατ’ άλλη εκδοχή, μπήκε σε σπηλιά).

ΞΑΦΝΟΥ, ένας μεγάλος βράχος ξεκόλλησε από πάνω. Έπεσε. Σκέπασε τον τάφο (ή την είσοδο της σπηλιάς). «Και μαζί, το πεπρωμένο του...» (Σκαλίτης). 

Στα ανατολικά, ένα μονοπάτι, δίπλα στα ρυάκια, οδηγεί σε μια βραχώδη τοποθεσία. Πάνω στα βράχια υπάρχουν σκαλισμένες εσοχές. Κατά το θρύλο, τις έκανε ο Αρτέμιος. Εκεί έμενε κι αυτός ήταν ο βράχος που τον πλάκωσε.

ΣΑΝ οι γονιοί του έφθασαν, πάλεψαν να ξεκουνήσουνε το βράχο. Τους στάθηκε αδύνατον. Η πέτρα, θρυλείται, έβγαζε σπίθες. Και ο Αρτέμιος, τους μίλησε εκ του βάθους για θέλημα Θεού και θάφτηκε εκεί (ο Χυτήρης σώζει και την εναλλακτική εκδοχή του θρύλου, ότι θάφτηκε για να γλιτώσει από πειρατές).

ΟΤΑΝ κατάλαβαν το τέλος του παιδιού τους, σπάραξαν. Κι αποφάσισαν να μείνουν δίπλα του. Ν’ ασκητέψουν κι αυτοί. Εκεί. Έτσι, πρωτόχτισαν, κοντά, την εκκλησιά του Παντοκράτορα / Μεταμόρφωσης Σωτήρος˙ το επίκεντρο του μοναστηριακού συγκροτήματος τ’ «Ασκηταριού». Μια ανακαινισμένη, μετά τον 17ο αι., βασιλική (με πιθανή ενσωμάτωση τμημάτων του παλαιότερου ναού) και το υπόλειμμα του γέρικου, κυπαρισσοκορμού, που έστεκε, θαρρείς, για αιώνες, ακοίμητος φρουρός. Και δίπλα, δυο συνεχόμενα, πρώτα κελιά. Για τη δική τους ζήση…

ΠΟΥ, ασφαλώς, τελειώνει ο μύθος κι αρχίζ’ η ιστορική αλήθεια, δεν είναι εύκολο να εξακριβωθεί. Η παλαιότερη γραπτή αναφορά «δια το ασκηταρίο ήγουν δια το μοναστήριον του Παντοκράτορος Σωτήρος Χριστού το επονομαζόμενον Ασκυταρίω», απαντάται σε νοταρικό σημείωμα του 1371, επί Ανδηγαυών. Αναφέρονται προ πολλού προνόμια και καλή περιουσία («αμπέλια, χωράφια και ελαϊκά δένδρη, καρπούσημα και άκαρπα, ξύλα και ζώα»), ενώ χαρακτηρίζεται «από παλεώθεν θαυματουργό και άγιον». Πόσο, όμως, «παλεώθεν»…

ΤΟ ΒΕΒΑΙΟ είναι πως απ’ τους βυζαντινούς καιρούς το Ασκηταριό είχε ήδη αναπτύξει εκτενή δραστηριότητα (σκόρπια έγγραφα τεκμηριώνουν οικονομικές συναλλαγές και επικοινωνία με Μονές εκτός νησιού, όπως η Αγ. Αικατερίνη του Σινά). Και μία ιερότητα, που έλκυσε πλήθος μοναχών. Από παντού...

ΚΑΠΟΙΟΙ κόπιαζαν εκούσια. Κάποιοι (και/ή) από ανάγκη. Όπως, κατά τον 17ο αι., τέσσερις (εξ αλλοθρήσκων) εκδιωχθέντες μητροπολίτες: ο Καστοριάς, Πορφύριος (1610), ο Χειμάρας και Δελβίνου, Καλλίνικος (1680), ο Δυρραχίου, Αθανάσιος (1727) και ο Κερκυραίος, Αθανάσιος Σωποτός. Αφήνοντας άπαντες, κειμήλιο, τα ερείπια των δικών τους, λίθινων κελιών. Με τα χριστιανικά τους σύμβολα…

ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ǀ Ντένης Κονταρίνης, «Ασκηταριό», σε eftanhsa.blogspot.com • Θεόδωρος Σκαλίτης, «Ένας Ηπειρώτης Ασκητή στις Νυμφές», σε corfiatikoanagnosma.blogspot.com. • Ανωνύμου, «Νυμφές, το Νεραϊδοχώρι της Κέρκυρας», σε faiakonnisos.blogspot.com.

Η ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ 

Το 1931, βόρεια του ναού, δημιουργήθηκε Κατώτερο Γεωργικό Σχολείο - επί της ουσίας, επρόκειτο για τη μετακόμιση του Κ.Γ.Σ. Μαγουλάδων (ιδρ. ’30), μετά τη μη προσφορά έκτασης απ’ την εκεί κοινότητα. Κτίριο λιθόκτιστο, με δύο ορόφους και υπόγειο, στο οποίο λειτουργούσε ζωοκίνητο ελαιοτριβείο - τα κτηριακά λείψανα κείτονται πάντα εκεί. Το Σχολείο, διετούς φοίτησης, λειτούργησε για πέντε χρόνια (> 1936), ώσπου καταργήθηκε με Β. Διάταγμα, λόγω περιορισμένου ενδιαφέροντος (συνολικά την 5ετία ενεγράφησαν 59 μαθητές, εκ των οποίων απολυτήριο πήραν μόνο οι 19). Με κατ’ έτος διαφοροποιήσεις στη διδακτέα ύλη, τα μαθήματα ήταν: θρησκευτικά, ελληνικά, μαθηματικά, γεωργία, πατριδογνωσία, δεντροκομία, μελισσοκομία, σηροτροφία, αμπελουργία, γεωργική βιομηχανία, πτηνοτροφία, αγροτική οικονομία, κηπουρική, εντομολογία, φυτολογία, γαλακτοκομία, πρακτικές ασκήσεις). Ενώ δ/ντές διετέλεσαν οι Θ. Ζερβός, Αλ. Προβατάς, Μιχ. Σωτηρίου (βλ. Ο. Παχή, «Το Κατώτερο Γεωργικό Σχολείο Νυμφών Κέρκυρας», σε περ. «Κυμοθόη», τ. 29 via academia.edu).

PΗΟΤΟ@AΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΕΛΙΔΗΣ