Νερό: κοινωνικό αγαθό ή εμπόρευμα;

Η δημόσια ιδιοκτησία και ο κοινωνικός έλεγχος του Νερού συνιστά θεμελιώδες στοιχείο πολιτισμού. Ακόμα και το Παρίσι, που ήταν το διεθνές σύμβολο της ΣΔΙΤ, το 2010 επιστρέφει σε δημόσια διαχείριση και σε ένα χρόνο εξοικονόμησε 35 εκ. και μείωσε 8% τις τιμές. Ο προσδιορισμός του νερού ως κοινωνικού αγαθού ή ως εμπορεύματος είναι θεμελιώδους σημασίας, διότι υπαγορεύει ευθέως τη δυνατότητα δημόσιας ή ιδιωτικής διαχείρισής του.

Η αντιπαράθεση για την ιδιωτική ή δημόσια διαχείριση του νερού δεν είναι καινούργια. Διεξάγεται εδώ και δεκαετίες σε όλο τον κόσμο.

Η κατάσταση διεθνώς και το θεσμικό πλαίσιο:

Ο ΟΗΕ το 2010 με το ψήφισμα 64/292 αναγνωρίζει «το δικαίωμα πρόσβασης σε ασφαλές και καθαρό πόσιμο νερό και στην αποχέτευση ως ανθρώπινο δικαίωμα, βασικό για την πλήρη απόλαυση της ζωής και όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την ανακοίνωση της 19ης Μαρτίου 2014, καλεί τα κράτη-μέλη, ενεργώντας στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους, να διασφαλίσουν την πρόσβαση όλων των πολιτών σε ένα ελάχιστο επίπεδο ύδρευσης, σύμφωνα με τις συστάσεις της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, και να εφαρμόσουν σωστά την οδηγία πλαίσιο για τα ύδατα»

Η Ευρωπαϊκή Οδηγία – Πλαίσιο περί Υδάτων, μεταξύ άλλων:

α) καθορίζει ότι το νερό δεν είναι εμπορικό προϊόν όπως οποιοδήποτε άλλο, αλλά θα πρέπει να θεωρείται κληρονομιά,

β) προτρέπει τις χώρες να παρέχουν υπηρεσίες ύδατος σε λογική τιμή γι’ αυτούς που το χρειάζονται,

γ) ενθαρρύνει όλους τους πολίτες να συμμετέχουν στην προστασία και τη διαχείριση των υδάτων.

Πώς όμως υλοποιήθηκε μέχρι σήμερα και πώς θα υλοποιηθεί στο μέλλον αυτό το διεθνές θεσμικό πλαίσιο για το νερό;

Το μοντέλο της σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ):

Εδώ και 20 χρόνια, οι υποστηρικτές της ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών παροχής νερού, αντιμετωπίζοντας το νερό ως εμπόρευμα, υποσχέθηκαν παγκόσμια αυξημένες επενδύσεις και μεγάλη αποτελεσματικότητα στη διαχείριση του νερού παγκόσμια. Έτσι, το 2010, το 12% του παγκόσμιου πληθυσμού είχε νερό από ιδιωτικές εταιρείες.

Στις ΗΠΑ, η ιδιωτική ύδρευση ήταν κυρίαρχη μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα.

Στη Γαλλία, από τα μέσα του 19ου αιώνα εφαρμοζόταν η σύμπραξη δημόσιου-ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) στη διαχείριση του νερού. Πρόκειται για το ονομαζόμενο «Γαλλικό μοντέλο».

Στο «Γαλλικό μοντέλο» ΣΔΙΤ, οι επενδύσεις και η ιδιοκτησία των υποδομών ανήκουν στο δημόσιο και η διαχείριση – διανομή του νερού στον ιδιωτικό τομέα.

Αυτό το μοντέλο αποτέλεσε κατά κύριο λόγο τη βάση για την ιδιωτικοποίηση διεθνώς της ύδρευσης και είχε μεγάλη οικονομική υποστήριξη. Από το 1989 η Παγκόσμια Τράπεζα προωθεί την ιδιωτικοποίηση. Για παράδειγμα, το 2002, την ενίσχυσε με 21,8 δισεκατομμύρια δολάρια σε 86 συστήματα ύδρευσης σε υπό ανάπτυξη χώρες.

Ποιά ήταν λοιπόν τα αποτελέσματα της ιδιωτικοποίησης;

Από έρευνες για την ιδιωτικοποίηση στις ΗΠΑ, εξετάσθηκαν τα 10 μεγαλύτερα συστήματα ύδρευσης στις ΗΠΑ.

Προέκυψε ότι έπειτα από 20 χρόνια ιδιωτικοποίησης, οι τιμές αυξήθηκαν 3 φορές πάνω από τον πληθωρισμό και οι λογαριασμοί νερού των νοικοκυριών κατά μέσο όρο τριπλασιάσθηκαν στα πρώτα 10 χρόνια.

Παρόμοια έρευνα της ίδιας της Παγκόσμιας Τράπεζας, κατέληξε ότι παγκόσμια οι ΣΔΙΤ απέτυχαν να μειώσουν τα τιμολόγια νερού και να αυξήσουν τις επενδύσεις σε υποδομές νερού.

Παντού, όπου υπήρξε ιδιωτικοποίηση, αυτή συνοδεύθηκε από υποβάθμιση της ποιότητας του νερού, αύξηση της απώλειας νερού, υποβάθμιση των υποδομών και αύξηση των τιμών.

Ακόμα και το Παρίσι, που ήταν το διεθνές σύμβολο της ΣΔΙΤ, το 2010 επιστρέφει σε δημόσια διαχείριση και σε ένα χρόνο εξοικονόμησε 35 εκατομμύρια ευρώ και μείωσε 8% τις τιμές.

Ύστερα από δεκαετίες ιδιωτικοποίησης της ύδρευσης, οι πόλεις στην Ευρώπη και σ’ όλο τον κόσμο εγκαταλείπουν πλέον την ιδιωτική διαχείριση (Βερολίνο, Μόναχο, Στουτγάρδη, Παρίσι, Γκρενόμπλ, Μπορντώ, Τουλούζ, Μονπελιέ, Μασσαλία, Λιλ, Βρέστη, Μπουένος Άιρες, Ατλάντα, Γιοχάνεσμπουργκ, Κοτσαμπάμπα κλπ). Μοντέλο σύμπραξης δημόσιου – κοινοτικού τομέα (ΣΔΚΤ)

Το μοντέλο της σύμπραξης δημόσιου-κοινοτικού στηρίζεται στη συνεργασία μεταξύ δημόσιων φορέων και δήμων.

Δίνει έμφαση στη εμπλοκή της κοινότητας (των πολιτών) και στοχεύει στην ενδυνάμωση των δημόσιων υπηρεσιών ύδρευσης.

Έρευνα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, κατά την οποία διενεργήθηκε σύγκριση μεταξύ εφαρμογών ΣΔΙΤ και ΣΔΚΤ διαπίστωσε τα εξής:

Οι ΣΔΙΤ αυξάνουν τις τιμές νερού, κοστίζουν στους δήμους και δεν διευκολύνουν την παροχή νερού σε χαμηλού εισοδήματος νοικοκυριά

Τα πλεονάσματα από τις ΣΔΚΤ επενδύονται στα συστήματα ύδρευσης αντί να διανεμηθούν κέρδη στους συμμετέχοντες φορείς

Οι ΣΔΙΤ επικεντρώνονται σε βραχυπρόθεσμη εξοικονόμηση, ενώ οι ΣΔΚΤ κεφαλαιοποιούν έχοντας μεγαλύτερης διάρκειας αποτελέσματα στη λειτουργία της ύδρευσης

Οι ΣΔΚΤ επιτυγχάνουν την εμπλοκή του συνόλου της κοινότητας – δήμος, καταναλωτές – γεγονός που μεγιστοποιεί την αποτελεσματικότητα και ισότητα των υπηρεσιών ύδρευσης.

Μια συστηματική επισκόπηση των παγκόσμιων ερευνών για τις εφαρμογές διαχείρισης του νερού, ακόμα και στις αναπτυγμένες χώρες, έδειξε ότι η υπόθεση της μείωσης κόστους με την ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης δεν επιβεβαιώνεται.

Η υπόθεση της χρηματοδότησης, της μεταφοράς τεχνογνωσίας και νέων τεχνολογιών με την ιδιωτικοποίηση επίσης δεν επιβεβαιώνεται.

Οι τιμές που ζητούν οι εταιρείες για να κάνουν κάτι τέτοιο είναι μη-βιώσιμες.

Η ίδια επισκόπηση διαπιστώνει ότι, στην πραγματικότητα το θέμα δεν είναι απλά: δημόσιο ή ιδιωτικό.

Το θέμα είναι η κοινοτική ιδιοκτησία, έλεγχος και διαχείριση. Η καλή λειτουργία της ύδρευσης απαιτεί τοπικό δημοκρατικό έλεγχο και διαχείριση.

Το νερό είναι δημόσιο, κοινωνικό αγαθό και η καθολική, απρόσκοπτη και αδιάλειπτη πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες ύδρευσης – αποχέτευσης είναι αδιαπραγμάτευτη για κάθε άνθρωπο.

Η δημόσια ιδιοκτησία και ο κοινωνικός έλεγχος του Νερού συνιστά θεμελιώδες στοιχείο πολιτισμού, δημοκρατίας, ελευθερίας και ευημερίας για τους λαούς.

Για όλους αυτούς τους λόγους η κερκυραϊκή πρόταση πρέπει να είναι:

Εκτέλεση του έργου των φραγμάτων από το δημόσιο.

Αποκατάσταση του υδρευτικού δικτύου όλου του νησιού της Κέρκυρας.

Για τα παραπάνω δύο έργα, ήδη υπάρχει η εγκεκριμένη χρηματοδότηση, υπάρχουν μελέτες και ήδη έχουν απαλλοτριωθεί ιδιωτικές εκτάσεις στο χώρο όπου προβλέπεται η κατασκευή των φραγμάτων.

Διαδημοτικά, πρέπει να δημιουργηθεί ο φορέας διαχείρισης του νερού των φραγμάτων και συντήρησης εγκαταστάσεων και δικτύου, στα πρότυπα του φράγματος Γαδουρά Ρόδου.

Ο τόπος διαθέτει ικανούς πολιτικούς που πρέπει να πλαισιωθούν από ειδικούς επιστήμονες, εργατοτεχνίτες, οικονομολόγους, ερευνητές που μπορούν να πάνε τον τόπο μπροστά.

Έχουμε ένα μοναδικό χρέος απέναντι στην ιστορία:

να υποστηρίξουμε σθεναρά την πρόταση επιβίωσής μας και να την υλοποιήσουμε.

Κάθε άλλη πρόταση, όπως προκύπτει από αναλύσεις και έρευνες, αποτελούν πολιτικές υποσχέσεις που δεν διαφέρουν από τα καθρεφτάκια και τις χάντρες που μοιράζουν επιτήδειοι σε ιθαγενείς.

* Χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία έρευνας από τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Κώστα Νικολάου (1933-2018).

** Ο Χρυσόστομος Μπούκας είναι Δημοτικός Σύμβουλος του κεντρικού Δήμου.