Ο Μετακαπιταλισμός του Πολ Μέισον

Ο Πωλ Μεϊσον, άγγλος δημοσιογράφος που έχει ασχοληθεί εκτενώς με τα ζητήματα της κρίσης αλλά και ιδιαίτερα με την ελληνική περίπτωση, αναλύει στο βιβλίο του «ΜΕΤΑΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ, ένας οδηγός για το μέλλον μας» μερικές ενδιαφέρουσες πτυχές του σύγχρονου καπιταλισμού που δημιουργούν κάποιες ελπιδοφόρες προοπτικές για το μέλλον. Ο Μεϊσον καταγράφει λεπτομερώς και με αρκετή επάρκεια εκείνα τα σημεία που κατά τη γνώμη του συνιστούν μια νέα πραγματικότητα που θέτει τις βάσεις για μια μετάβαση σε ένα εκτός καπιταλισμού νέο σύστημα.

Η σημαντική και διαφοροποιός λεπτομέρεια στη μελέτη του Μ. σε σύγκριση με την παραδοσιακή άποψη της αριστεράς, είναι ότι μέσα στον καπιταλισμό δημιουργούνται παραγωγικές νησίδες με χαρακτηριστικά που δεν είναι αμιγώς καπιταλιστικά. Οι νησίδες αυτές, «παραγωγικές σχέσεις» με τον κλασικό ορισμό, είναι εγχειρήματα που διευκολύνονται κυρίως από τις νέες τεχνολογίες, είναι συνεργατικής μορφής, με αντιιεραρχικές δομές που λειτουργούν στα όρια ή ακόμα εκτός της σφαίρας της αγοράς. Η μετάβαση στο μετακαπιταλιστικό σύστημα θα είναι μια διαδικασία με πρωταγωνιστές αυτούς που μετέχουν ήδη σε αυτές τις διαδικασίες και θα έχουν κάθε λόγο και συμφέρον να τις υποστηρίξουν.

Παραδείγματα των παραπάνω είναι οι κοινότητες παραγωγής ανοικτού λογισμικού, ομότιμα δίκτυα παραγωγής που εκτείνονται από την παραγωγή προϊόντων μέχρι την παραγωγή και διανομή ηλεκτρικής ενέργειας, η χρήση κρυπτονομισμάτων στις συναλλαγές, ανοικτά πρότυπα και ένα σύνολο δραστηριοτήτων που συνιστούν πλέον ένα διακριτό κομμάτι της παραγωγικής διαδικασίας τείνοντας να έχει μια ιδιαίτερη δυναμική.

Ιδιαίτερη σημασία για το Μ. έχει η πληροφορία ως σημαντικό τμήμα της «αξίας» του προϊόντος, η οποία πληροφορία «έχει την τάση να είναι ελεύθερη» να μην μπορεί να ιδιοποιηθεί απόλυτα από τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής και να δημιουργεί συνθήκες διαφυγής από αυτόν.

Ο Μ. ασχολείται ιδιαίτερα με τις κρίσεις του καπιταλισμού με μια ιδιαίτερη αναφορά που ξεκινά από το Μαρξ μέχρι σύγχρονους αναλυτές τόσο από το χώρο της αριστεράς όσο και σε «συστημικούς». Καταλήγει σαφώς στο συμπέρασμα ότι ο καπιταλισμός έχει φτάσει στα όριά του και μάλιστα σε επικίνδυνα και καταστροφικά στη φάση του νεοφιλελευθερισμού. Είναι ιδιαίτερα επικριτικός απέναντι στα μοντέλα του κεντρικού σχεδιασμού και του σοβιετικού μοντέλου παραγωγής, τόσο από πολιτική αλλά κυρίως από λειτουργική σκοπιά. Στιγματίζει τις λεγόμενες μεγάλες αφηγήσεις ότι νομιμοποιούν επιλεκτικά αξίες  και προτάγματα πίσω από τα οποία κρύβονται συγκεκριμένες εξουσιαστικές δομές. Θα προσθέταμε εδώ, ότι αν πράγματι αυτές οι μεγάλες αφηγήσεις δεν είναι εντέλει προϊόντα νομοτελειακών αναγκών, τότε οι οποιεσδήποτε παρεκκλίσεις τους είναι μια φυσική κατάληξη, ανεξάρτητα από αν αυτές αποτελούν ενδογενείς τους σκοπιμότητες ή όχι.

Ο Μ. είναι σε πολλά σημεία ίσως υπερβολικά αισιόδοξος ή μπορεί να υπερτονίζει κάποιες δυνατότητες των νέων τεχνολογιών και των ομολογουμένως ενδιαφερόντων πτυχών της επιστήμης της πληροφορίας και των ιδιοτήτων των δικτύων, που είναι από τη φύση τους δημοκρατικές-αντιιεραρχικές. Ωστόσο έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η προσέγγισή του. Η πιθανότητα να δημιουργούνται μέσα στον καπιταλισμό σχέσεις και δυνάμεις που οδηγούν εκτός αυτού είναι κάτι που δεν μπορεί να προσπεραστεί αδιάφορα. Σε τελική ανάλυση αυτό είναι κάτι που συνέβη μέχρι τώρα σε όλες τις μεταβάσεις και μάλιστα εκκολάφτηκε τόσο μακροχρόνια όσο και επίπονα στο πεδίο της ιστορίας.
 
 
Περίληψη της εισήγησης-παρουσίασης του βιβλίου ΜΕΤΑΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ στην εκδήλωση του «Ομίλου επαναστατικής θεωρίας»