Τι δεν ειπώθηκε από την αριστερά με αφορμή το ουκρανικό

Στην αρχή της πανδημίας φάνηκε να κάνει την εμφάνισή του ένας πολιτικός-επιστημονικός λόγος που συνέδεε τις πανδημίες (και όχι μόνο) με την επιθετική εξάπλωση του καπιταλισμού τη συνολική άλωση του περιβάλλοντος και του ανθρώπινου είδους. Αριστερά μέσα (Πριν, Εποχή, Commonality)φιλοξένησανάρθρα μαρξιστών επιστημόνων όπως του βιολόγου ΡομπΓουάλας και του γεωγράφου Ντέιβιντ Χάρβευ, οι οποίοι μιλούσαν μεταξύ άλλων για ζητήματα όπως την αναχαίτηση της επιθετικότητας του καπιταλισμού, την ανάγκητοπικοποίησης της παραγωγής και άλλα. Ωστόσο σε ότι αφορά την πανδημία, η αριστερά, πέρα από την αυστηρή κριτική και εναντίωση (και πολύ σωστά έκανε) ενάντια στη σκανδαλώδη κυβερνητική αντιμετώπιση, δεν πήγε καθόλου πιο πέρα.

Αντίστοιχα και σε ότι αφορά το ουκρανικό, πέρα από αρκετές ομολογουμένως ενδιαφέρουσες αναλύσεις, δεν πάει πιο πέρα από μια κατάδειξη ευθυνών ουσιαστικά του καπιταλισμού-ιμπεριαλισμού. Καταλήγει λίγο πολύ παραφράζοντας το στίχο του Ρασούλη[1]στο «κακές οι ΗΠΑ και η Ρωσία μα λίγο λιγότερο κακή η Ρωσία» και τελειώνουμε επίσης εδώ. Καμία περαιτέρω αναφορά στο ενεργειακό ζήτημα ως κομβικό σημείο της τροφοδοσίας της παγκόσμιας καπιταλιστικής μηχανής, κάτι στο οποίο αναγνωρίζει (και αναδεικνύει) το διαφορετικό ρόλο και ευθύνες της Ρωσίας σε σχέση με την ΑμερικανοΝΑΤΟική δύση, αλλά κι αυτό ως εκεί. Τι άλλο θα μπορούσε να ειπωθεί; Μερικά πράγματα όπως τα παρακάτω.

Η παγκόσμια παραγωγική (καταναλωτική) μηχανή καταναλώνει όλο και περισσότερη ενέργεια, η ανεπάρκεια της οποίαςδημιουργεί το σύγχρονο μοίρασμα της γεωπολιτικής πίτας. Οι τομείς της παραγωγής και της μεταφοράς καταναλώνουν περισσότερο από τα 2/3 της παγκόσμιας παραγωγής ενέργειας. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι ο τομέας της μεταφοράς καταναλώνει σχεδόν ισόποσα με την παραγωγή, απότοκο της συγκέντρωσης της παραγωγικής δραστηριότητας μόνο σε μερικά σημεία του πλανήτη. Μια επιμέρους λεπτομέρεια, οι μεταφορές δε μπορούν να καταναλώσουν τίποτα άλλο πέρα από ορυκτά καύσιμα (πάνω από 95%)

Οι εναλλακτικές (;) πηγές ενέργειας έχουν ελάχιστο ποσοστό συμμέτοχής στο συνολικό ισοζύγιο με κυρίαρχες πηγές το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο και αυτός ο συσχετισμός δε φαίνεται να αλλάζει καθιστώντας τις θεωρίες περί «πράσινης μετάβασης» απλή φιλολογία. Η χρήση λιγνίτη παρ όλο  που έτεινε να εγκαταλειφθεί, επανέρχεται  στο προσκήνιο όπως επίσης και η πυρηνική ενέργεια. Επίσης στην τελευταία 50ετία η κατανάλωση ενέργειας έχει διπλασιαστεί παγκοσμίως διατηρώντας ανοδικές τάσεις[2] (παρ όλη την εξέλιξη στις λεγόμενες φιλικές προς το περιβάλλον συσκευές, οχήματα κλπκλπ!). Ένα μεγάλο μέρος αυτής της κατανάλωσης έχει να κάνει με την τροφοδοσία της πολεμικής μηχανήςη οποία συμβάλει (και) σε αυτό το φαύλο κύκλο του ελέγχου των πηγών ενέργειας [Οι ΗΠΑ καταλαλώνουν σε αυτό τον τομέα όσο ολόκληρες χώρες]

«Η θνήσκουσα οικονομία ορυκτών καυσίμων θα ενισχύσει γεωπολιτικά ρίσκαμέχρι το 2030, με τον ΟΠΕΚ και τη Ρωσία, οι οποίοι διαθέτουν το 50% της παραγωγής πετρελαίου» έγραψε το Economistμερικούς μήνες πριν, όταν η τιμή του πετρελαίου ήταν ακόμα 80$/βαρέλι. Το 2030 ήρθε πολύ νωρίτερα!

Τι θα θέλαμε εν κατακλείδι να ακούσουμε από την αριστερά σε σχέση με όλα τα προηγούμενα; Μια αφήγηση σε σχέση με την πρακτική αμφισβήτηση και αντίσταση σε αυτό το παραγωγικό μοντέλο. Μια αφήγηση για μια άλλη σχέση παραγωγικών δυνάμεων και παραγωγικών σχέσεων αλλά και των πολύπλοκων πλέον παραγώγων τους τα οποία φαίνεται να αγνοεί προ πολλού έχοντας μόνο το γενικό κλασικό κάδρο. Φυσικά και έχει αξία το γενικό κάδρο ίσως όμως συμβαίνει ήδη η μαρξική/διαλεκτική ρήση «η ποσοτική συσσώρευση δημιουργεί ποιοτικές αλλαγές» κάτι που διαφεύγει από την ακριβή του σύλληψη.  Θα περιμέναμε μια αφήγηση σε σχέση με την τοπικοποίηση της παραγωγής, απαλλαγμένη φυσικά από εθνικιστικά χαρακτηριστικά. Μια αφήγηση που να έχει να κάνει με την, ίσως αδόκιμη έννοια της«αποανάπτυξης», κάτι τέλος πάντων σχετικά με το αδηφάγο καπιταλιστικό μοντέλο του οποίου ενεργειακός τροφοδότης είναι η «λιγότερο κακή» Ρωσία και παραγωγική του μηχανή η κομμουνιστική (;;;) Κίνα. Θα περιμέναμε να αποτελέσει κορμό ενός οικολογικού κινήματος, όχι με μια ρομαντική μορφή αλλά μια πολιτική και ταξική μιας και το περιβάλλον μαζί με τον άνθρωπο είναι το θύμα της φρενήρους καπιταλιστικής μεγέθυνσης.Το γεγονός της γεωγραφικής συγκέντρωσης της παραγωγικής διαδικασίας δημιουργεί αντίστοιχα μια ταξική γεωγραφική ανακατανομή, κάτι που δε μπορεί να μη συγκαταλεχθεί σε μια νέα ανάλυση της κατάστασης[3].

Και ας πούμε ότι εκείνο το τμήμα της αριστεράς που εξαντλείται μόνο στη γενικόλογη μεσσιανική ανατροπή του καπιταλισμό χωρίς να μπορεί πρακτικά να το «κάνει τάλιρα» δεν έχει λόγο να επεκταθεί σε τέτοια θέματα είτε θεωρώντας τα λεπτομέρειες είτε αυτονόητα. Η υπόλοιπη αριστερά; Φαίνεται ότι ούτε αυτή έχει να προτείνει μια άλλη αφήγηση που να προσδίδει κάποιο συγκεκριμένο ενεργό ρόλο στο ιστορικό και κοινωνικό υποκείμενο προσαρμοσμένο στο εκάστοτε τώρα.

Αν δεν κάνει η αριστερά κάτι τέτοιο ποιος θα το κάνει; Μα φυσικά κάποιος άλλος! Στη φύση και στη κοινωνία δε μπορούν να υπάρχουν κενά τα οποία πάντα τείνουν να καλύπτονται.

Μικρό ιστορικό επιμύθιο

Αν και είναι παρακινδυνευμένες οι ιστορικές ερμηνείες, ιδιαίτερα οι σύντομες, παραθέτουμε μερικά στοιχεία για την «παραστρατισμένη» δυτικόφιλη με ναζιστικά χαρακτηριστικά Ουκρανία.Όχι ως αιτιολογία αυτής της στάσης αλλά ως αντικειμενικά[4] στοιχεία που δίνουν πιθανόν μια ιστορική εκδοχή.

Υπάρχουν μερικά ιστορικά προηγούμενα που πάνε πολύ πίσω από το ‘14,ξεκινάνε από το ‘20. Το 1920! Εδώ είναι αναπόφευκτη μια αναφορά στο Λένιν, αλλά όχι σαν αυτή που έκανε ο Πούτιν για να χαϊδέψει το Ρώσικομεγαλοϊδεατισμό.  Έχει να κάνει αρχικά με το «άδειασμα» των αναρχικών της Ουκρανίας του Νέστωρα Μάχνο από τους μπολσεβίκους όταν οι τελευταίοι εδραίωσαν τον έλεγχο των Σοβιέτ και δεν είχαν πια ανάγκη τους προηγούμενους συμμάχους τους (κάτι αντίστοιχο που έγινε και με τους αναρχικούς της Σιβηρίας το 23). Το 32-33 έχουμε το λιμό της Ουκρανίας, κύριο αποτέλεσμα της αντίδρασης των ουκρανών αγροτών στις προσπάθειες κολεκτιβοποίσης της κεντρικής σοβιετικής εξουσίας. Το αποτέλεσμα ήταν μερικά εκατομμύρια νεκροί αλλά και μια στροφή σε «καινούργιους φίλους» στην αναδυόμενη τότε ναζιστική δύση. Φυσικά και δεν συμμεριζόμαστε την αντιδραστική δυτική προπαγάνδα που προσάπτει προσπάθεια γενοκτονίας των Ουκρανών από τους Σοβιετικούς, είναι όμως μια παράμετρος της εξήγησης ενός «κοινωνικού θυμού» που διαιωνίζεται ιστορικά.

Το κείμενο αυτό δε φιλοδοξεί και δε μπορεί εξ αντικειμένου να αποτελέσει μια ολοκληρωμένη πρόταση ούτε να διεκδικήσει κάποια ιδιαίτερη βαρύτητα έναντι όσων τοποθετείται κριτικά. Κάτι τέτοιο δε μπορεί παρά να είναι συλλογικό και πολύπλευρο. Απλώς κάποια στιγμή πρέπει να αρχίσει μια τέτοια διαδικασία.

[1] «Νάμαστε πάλι εδώ Αντρέα» Μ. Ρασούλης, Ανδρ. Μικρούτσικος

[2] eia.gov & iea.org

[3] Ενδιαφέρον κείμενο του Ηλία Ιωακείμογλου «Το παραγωγικό σύστημα της Ελλάδας συρρικνώνεται»

[4] Φυσικά η κατάδειξη της αντικειμενικότητας ή έστω της ισχυροποίησης αυτών των αναφορών,  θα απαιτούσε μια περισσότερο εκτενή αναφορά κάτι που θα ξέφευγε όμως από το θέμα του παρόντος σημειώματος