Η Κίνα, η Αυστραλία και ο «αχανής» ωκεανός

Το Φλεβάρη του 2012 σε επίσκεψή του στις ΗΠΑ ο XiJinping, που τότε ήταν πρώτος στην ιεραρχία αντιπρόεδρος της Κίνας και πρόεδρος σε αναμονή,  εξέφρασε την άποψη ότι ο αχανής Ειρηνικός Ωκεανός είναι αρκετά μεγάλος για δύο μεγάλες δυνάμεις. Την άποψη αυτή την επανέλαβε στη συνάντησή του με τον Ομπάμα τον Ιούνιο του 2013. Η επόμενη συνάντηση με τον Ομπάμα έγινε τον Σεπτέμβρη του 2015 όταν και το κλίμα στις σχέσεις των δύο χωρών ήταν πολύ πιο τεταμένο: για την Κίνα οι ΗΠΑ είχαν ήδη δείξει αρνητική στάση απέναντι στην κινεζική πρόταση για το μοντέλο G2, ένα τύπο σχέσης των δύο δυνάμεων όπου η καθεμιά θα έδειχνε «σεβασμό» για τη σφαίρα επιρροής της άλλης και θα της άφηνε εν λευκώ τη διευθέτηση των ζητημάτων της περιοχής της.
 
Οι πρόσφατες εκλογές στις Φιλιππίνες με τη νίκη της ομάδας Μάρκος-Ντουτέρτε και στην Αυστραλία με την ήττα του φιλελεύθερου Σκοτ Μόρισον μπορεί να μην σηματοδοτούν βαθιές αλλαγές στην περιοχή του δυτικού Ειρηνικού αλλά δείχνουν και τα όρια της επιρροής της ρητορικής των ΗΠΑ στην περιοχή. Σε αντίθεση με τη στάση της Ευρώπης απέναντι στη Ρωσία, οι χώρες της Ασίας δεν επιθυμούν σύγκρουση και εντάσεις με την Κίνα. Η κυβέρνηση Μόρισον μπορεί να υπερηφανεύεται ότι δεν έκανε πίσω στις κινεζικές πιέσεις (π.χ στα «14 παράπονα» της Κίνας το Νοέμβρη του 2020 και στις οικονομικές πιέσεις), όμως απέτυχε να δημιουργήσει ένα μέτωπο κατά της Κίνας.
 
Στην Αυστραλία ο Μόρισον κατηγορήθηκε για τη διαχείριση της πανδημίας. Η δύσκολη οικονομική κατάσταση σε συνδυασμό με την ανάγκη εφαρμογής πολιτικών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής έφεραν την κυβέρνηση σε δύσκολη θέση. Η Αυστραλία στηρίζεται στις εξαγωγές πηγών ενέργειας που δεν είναι φιλικές προς το περιβάλλον. Με το να υποβαθμίσει το θέμα της κλιματικής αλλαγής στην ατζέντα του, Ο Μόρισον αποξένωσε μικρές νησιωτικές χώρες του Ειρηνικού που κινδυνεύουν άμεσα από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Η Κίνα, αν και είναι υπεύθυνη για πολύ περισσότερους ρύπους στην ατμόσφαιρα από την Αυστραλία, έχει αναπτύξει τα τελευταία χρόνια δράση και ρητορική υπέρ των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργής αντιμετώπισης των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής.
 
Η παροχή οικονομικής βοήθειας από την Αυστραλία δεν ήταν αρκετή για να σταματήσει την προσέγγιση ανάμεσα στην Κίνα και τις χώρες του δυτικού Ειρηνικού. Άλλωστε συχνά η βοήθεια αντιμετωπίζεται ως ελεημοσύνη, ειδικά όταν η Αυστραλία τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα ξενοφοβίας. Η Κίνα πρότεινε επενδύσεις σε υποδομές, πρόσβαση σε κεφάλαια και πιθανά έσοδα από κινεζικό τουρισμό. Επίσης, δεν θέτει στις χώρες εκβιαστικά διλήμματα του τύπου «ή μαζί μας ή εναντίον μας». Η συμφωνία για αμυντική συνεργασία ανάμεσα στην Κίνα και τους Νήσους Σολωμόντα που διέρρευσε τα τέλη Μαρτίου, δεν αποκλείει από τη νησιωτική χώρα ανάλογες συμφωνίες με την Ιαπωνία, τις ΗΠΑ (όπως φάνηκε τις επόμενες εβδομάδες) και την Αυστραλία. Η υπερβολική αντίδραση της κυβέρνησης Μόρισον προκάλεσε την ενόχληση της κυβέρνησης του νησιωτικού κράτους γιατί θεωρήθηκε ως μια απροκάλυπτη παρέμβαση στα εσωτερικά μιας κυρίαρχης χώρας. Ταυτόχρονα αποτέλεσε και αφορμή ειρωνικών σχολίων στην Κίνα: πώς είναι δυνατό η Αυστραλία να φωνάζει για το δικαίωμα της Ουκρανίας να έχει ανεξάρτητη από τη Ρωσία εξωτερική πολιτική, ενώ οι δύο χώρες μοιράζονται χερσαία σύνορα που δεν έχουν παρά ελάχιστα φυσικά εμπόδια, ενώ δεν αναγνωρίζει το ίδιο δικαίωμα στους Νήσους Σολωμόντα που απέχουν 2500 χλμ από τις αυστραλιανές ακτές;
 
Το μεγαλύτερο λάθος του Μόρισον όμως ήταν η συμφωνία με τις ΗΠΑ και τη Βρετανία (AUKUS) και η συμφωνία για αγορά πυρηνοκίνητων υποβρυχίων από τις ΗΠΑ. Η άμεση αντίδραση από χώρες όπως η Μαλαισία, η Ινδονησία και η Καμπότζη ήταν η ανησυχία τους για εντάσεις στην περιοχή. Ακόμα και η Ινδία που μετέχει στην τετραμερή συμφωνία με ΗΠΑ, Ιαπωνία και Αυστραλία (Quad)δεν έδειξε ενθουσιασμό, κάτι που φάνηκε και στην ουδέτερη στάση που έχει κρατήσει κατά την Ρωσο-ουκρανική κρίση. Η συμπεριφορά του Μόρισον πρόσβαλε και τη Γαλλία με την ακύρωση της αγοράς 12 συμβατικών υποβρυχίων προς όφελος των αμερικάνικων. Χρειάζεται η Αυστραλία πυρηνοκίνητα υποβρύχια; Μάλλον όχι, εκτός αν επιθυμεί να λειτουργήσει ως η αιχμή της αμερικανικής επιθετικότητας στην περιοχή. Ο σημαντικότερος οργανισμός χωρών της ΝΑ Ασίας (ASEAN) μπορεί να μην έχει το «βάθος» της ΕΕ όμως αποκλείει κατηγορηματικά τη συμμετοχή πυρηνικών δυνάμεων.
 
Οι χώρες της Ασίας βλέπουν την Κίνα και ως πρόκληση ή απειλή αλλά και ως ευκαιρία για την οικονομική τους ανάπτυξη, το θέμα που κυριαρχεί στην ατζέντα των ασιατικών χωρών. Η νέα αυστραλιανή κυβέρνηση οφείλει να βελτιώσει τις σχέσεις της με τις χώρες της ανατολικής Ασίας και του δυτικού Ειρηνικού. Η Κίνα του XiJinping δεν είναι η Ρωσία του Πούτιν, στην Ασία δεν υπάρχει ΕΕ που να εγγυάται ένα μίνιμουμ οικονομικής ασφάλειας, δεν υπάρχει ΝΑΤΟ, η γεωγραφία κυριαρχείται από το υδάτινο στοιχείο (που ελαττώνει την αίσθηση της άμεσης απειλής). Πέρα από τους συστημικούς παράγοντες (ανταγωνισμός μεγάλων δυνάμεων), οι επιλογές των χωρών παίζουν σημαντικό ρόλο και μπορεί να διαφέρουν σε Ευρώπη και Ασία.