Αίτια του σκληρού λοκντάουν στη Σανγκάη και επιφυλάξεις

Αστυνομικοί αρπάζουν πολίτες με δαγκάνες στο δρόμο, κατοικίδια των οποίων οι ιδιοκτήτες βρίσκονται θετικοί θανατώνονται, ενώ ακόμα και όσοι έχουν ήπια συμπτώματα μεταφέρονται με βίαιο τρόπο σε χώρους καραντίνας συχνά αφήνοντας πίσω άτομα που χρειάζονται φροντίδα, όπως παιδιά, ηλικιωμένους και άτομα με ειδικές ανάγκες. Η «πρωτοφανής» σκληρότητα των μέτρων έχει οδηγήσει ορισμένους γιατρούς, παρατηρητές της Κίνας και σχολιαστές να εκφράσουν φόβους ότι η αντίδραση των κινεζικών αρχών πιθανόν να οφείλεται στην εμφάνιση μιας νέας μετάλλαξης του κορονοϊού ή ακόμα και σε έναν νέο ιό. Με βάση προηγούμενες περιπτώσεις κρίσης υγείας στην Κίνα, στο κείμενο που ακολουθεί θα αναπτύξω δύο σημεία: α) η αντίδραση των κινεζικών αρχών δεν είναι πρωτοφανής και σχετίζεται με το πολιτικό σύστημα της χώρας, και β) η αδιαφάνεια στη ροή πληροφοριών σε προηγούμενες κρίσεις δικαιολογεί την καχυποψία πολλών παρατηρητών.

Το πολιτικό πλαίσιο στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (ΛΔΚ) αυτή την εποχή καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από το Εθνικό Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας (ΚΚΚ) το Νοέμβρη (ή τον Οκτώβρη) του τρέχοντος έτους και την κυριαρχία της ομάδας του Προέδρου Xi Jinping. Πρόσφατα η Κίνα διοργάνωσε τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς και τους Παραολυμπιακούς Αγώνες στο Πεκίνο τους οποίους πρόβαλε ως «ελεύθερους από Covid». Οι αγώνες ήταν μια ευκαιρία να προβληθεί η εικόνα της Κίνας ως «ισχυρής αλλά φιλειρηνικής χώρας», που αντιμετώπισε με αποφασιστικότητα και αποτελεσματικότητα την πανδημία. Η πολιτική των μηδενικών κρουσμάτων ταίριαζε με τη ρητορική του Xi Jinping για μια νέα εποχή στην ιστορία της Κίνας, κατά την οποία η χώρα θα αναδειχθεί ως μια ισχυρή δύναμη, και όχι μόνο ως μεγάλη οικονομία. Επίσης η πολιτική αυτή εξάλειφε την πιθανότητα ταραχών και κοινωνικής αστάθειας λόγω συνεχών πανδημικών κυμάτων σε μια χρονιά όπου ο Xi σκοπεύει να ανανεώσει τη θητεία του στην ηγεσία του κόμματος και της χώρας για τρίτη φορά σε αντίθεση με τους δύο προκατόχους τους, Jiang Zemin και Hu Jintao. Σε μια τέτοια χρονιά είναι σημαντικό να υπάρχει ομαλότητα και τα φώτα των προβολέων να μπορούν να επικεντρωθούν στον πρόεδρο και τη νέα ηγετική ομάδα.

Από τη στιγμή που η πολιτική των μηδενικών κρουσμάτων ταυτίστηκε με τον Πρόεδρο Xi, η πίεση στα τοπικά στελέχη να την εφαρμόσουν, ακόμα και δείχνοντας υπερβάλλοντα ζήλο, ήταν δεδομένη. Ένα πολιτικό σύστημα όπως αυτό της ΛΔΚ είναι αποτελεσματικό στη γρήγορη λήψη αποφάσεων και ανάληψης δράσης για την αντιμετώπιση κρίσεων. Όμως, λόγω της μη ελεύθερης ενημέρωσης και ροής πληροφοριών, καθώς και λόγω της πίεσης στα τοπικά στελέχη να μην προκαλέσουν την οργή της κεντρικής κυβέρνησης (από την αξιολόγηση της οποίας εξαρτώνται οι καριέρες τους), είναι προβληματικό στη διόρθωση εσφαλμένων πολιτικών και στη διαπίστωση κρίσεων. Επομένως, η μόνη επιλογή για τα στελέχη της Σανγκάης (που είναι σημαντικότατη επαρχία στη ΛΔΚ και συνήθως αποτελεί εφαλτήριο ανάδειξης στελεχών για το Πολιτικό Γραφείο (ΠΓ) και την Εκτελεστική Επιτροπή του ΠΓ του ΚΚΚ) ήταν να δράσουν με σκληρότητα ώστε να αποκλείσουν, κατά το δυνατό, την πιθανότητα διασποράς του ιού και να φανούν ότι εφαρμόζουν πιστά την πολιτική της ηγεσίας.

Αν και είναι πιθανό η ακρότητα των μέτρων να οφείλεται σε χαρακτηριστικά του πολιτικού συστήματος, η διεθνής κοινότητα έχει λόγους να παραμένει καχύποπτη. Κατά την κρίση του SARS (2003), οι τοπικές αρχές του Πεκίνου έκρυβαν τους αριθμούς των ασθενών μεταφέροντάς τους σε στρατιωτικά νοσοκομεία. Όταν ένας απόστρατος στρατιωτικός γιατρός αποκάλυψε την αλήθεια σε ξένα δίκτυα, η νέα τότε ηγεσία των Hu και Wen κινήθηκε αποφασιστικά. Όμως οι καθαιρέσεις στελεχών έγιναν μετά από διαπραγματεύσεις με την ομάδα του Jiang που έλεγχε την Εκτελεστική Επιτροπή του ΠΓ. Πιο πρόσφατα, στην περίπτωση της Γουχάν, αποκαλύφθηκε ότι ο αρχικός αριθμός των 40 κρουσμάτων δεν ήταν ούτε το 10% του πραγματικού αριθμού, ενώ κρούσματα του νέου ιού είχαν αναφερθεί από γιατρούς ήδη από το φθινόπωρο, αλλά οι τοπικές αρχές λογόκριναν τις σχετικές αναρτήσεις. Όταν οι πραγματικές διαστάσεις της πανδημίας αποκαλύφθηκαν ήταν ήδη αργά. Ο Xi επισκέφτηκε τη Γουχάν μια μέρα πριν ο ΔΟΥ ανακοινώσει την πανδημία, ενώ δεν έχει εμπλακεί προσωπικά στη Σανγκάη, γεγονός που δείχνει ότι οι εξελίξεις στην πόλη παραμένουν απρόβλεπτες.

Μόλις σήμερα (18/04) η εφημερίδα Global Times έβαλε τη Σανγκάη στο κύριο θέμα τονίζοντας τα θετικά νέα για την επαναλειτουργία βιομηχανικών μονάδων. Φαίνεται ότι οι αρχές θεωρούν ότι η κατάσταση τίθεται υπό έλεγχο, αλλά η εμπειρία των κρίσεων στον τομέα υγείας στην Κίνα θα πρέπει να μας καθιστά όλους επιφυλακτικούς. 

* Eίναι υποψήφιος διδάκτορας στο Τμήμα Ξένων Γλωσσών Μετάφρασης και Διερμηνείας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Αντικείμενο της έρευνάς του είναι οι σχέσεις Κίνας και Μέσης Ανατολής, η εξωτερική πολιτική της Κίνας, η πολιτική της σύγχρονης Κίνας.