Αποκαλύφθηκε πρόσφατα: Ο Δικέφαλος Αετός της εκκλησίας των Αγίων Πάντων
Εκκλησία Αγίων Πάντων
23 Δεκεμβρίου 2018
/ 08:40
«… Να χρωματισθούν οι τύχοι της Εκκλησίας έσωθεν τσελέστε και να γείνη το δαμασκί άσπρο… Να χρωματισθή το έξωθεν μέρος του Γυναικείου περλίν κυάρο και όλαις η Κορνίζαις του … » (από προσφορά εργασιών του 1845)
Γράφει ο Γιώργος Ζούμπος
ΚΕΡΚΥΡΑ. Πίσω από το πολύβουο και τουριστικό Λιστόν, βρίσκεται μια από τις πιο όμορφες εκκλησίες της πόλης μας, η εκκλησία των Αγίων Πάντων και Υ.Θ. Βλαχέραινας.
Σφιγμένη ανάμεσα στα σπίτια
Η αρχική εκκλησία τιμάται αρχικά στο όνομα των Αγίων Πάντων και οικοδομείται στα 1682 από τον κρητικό ιερομόναχο Ιερεμία Σπόρο. Η αίτηση για να δοθεί άδεια υποβάλλεται στις 23 Απρίλη και η θεμελίωση γίνεται στις 2 Αυγούστου της ίδιας χρονιάς από το Μεγάλο Πρωτοπαπά Χριστόδουλο Βούλγαρη. Η σημερινή οδός Αγίων Πάντων ήταν ως τότε γνωστή σαν «καντούνι των Λαζανιέρων» και σταδιακά καθιερώνεται η σημερινή ονομασία.
Η εκκλησία έχει – σε αντίθεση με άλλες εκκλησίες της πόλης μας- τον κλασικό προσανατολισμό στον άξονα Ανατολή Δύση και βρίσκεται σφιγμένη ανάμεσα στα σπίτια ξεχωρίζοντας κυρίως με το απλό καμπαναριό της. Είναι μονόκλιτη, ξυλόστεγη βασιλική με δύο εισόδους στο νότια πλευρά της, τη μόνη ελεύθερη και τον άμβωνα- μη λειτουργικό- προσκολλημένο στο βόρειο τοίχο.
Στον πλούσιο διάκοσμο και τις εικόνες της, ξεχωρίζει ο Εσταυρωμένος πίσω από την Αγία Τράπεζα, ο οποίος θεωρείται εξαιρετικό παράδειγμα υστεροβυζαντινής τέχνης με άγνωστο ως τώρα τον αγιογράφο. Η εικόνα των Αγίων Πάντων στο νότιο τοίχο είναι έργο του ιερομόναχου Δανιήλ Κόκλα (1842).
Στην Αδελφότητα των Κρεοπωλών
Μέσα από τις αρχειακές σειρές των Γ.Α.Κ. «Έγγραφα Εκκλησιών» και «Αρχείον Θρησκείας» παρακολουθούμε την εξέλιξη του ναού, τους αδελφούς, τους εφημερίους, τα περιουσιακά στοιχεία και μπορούμε να ανασυνθέσουμε την ιστορική του πορεία μέχρι το τέλος της Αγγλοκρατίας.
Στα 1826 η βρετανική διοίκηση κατεδαφίζει την εκκλησία της Υ.Θ. των Βλαχερνών που βρισκόταν απέναντι από την είσοδο του Νέου Φρουρίου, την αδελφότητα της οποίας αποτελούσε η Συντεχνία των Σφαγέων και Κρεοπωλών.
Τα ιερά σκεύη, οι εικόνες και όλα τα περιουσιακά στοιχεία του κατεδαφισμένου ναού παραδίνονται στην εκκλησία των Αγίων Πάντων η οποία από τότε τιμάται στο όνομα των «Αγίων Πάντων και της Υ.Θ. εν Βλαχερναίς». Χάρη στη Συντεχνία των Κρεοπωλών η εκκλησία είχε εισόδημα που τη διατηρούσε εύπορη.
Ανακαίνιση
Στα 1852, εκατόν εβδομήντα χρόνια μετά την αρχική οικοδόμηση του ναού από τον Ιερεμία Σπόρο εκτελείται γενική ανακαίνιση, όπως μας πληροφορεί η επιγραφή πάνω από την κεντρική είσοδο: «ΝΑΟΣ ΤΗΣ Υ.Θ. ΕΝ ΒΛΑΧΕΡΝΑΙΣ/ ΚΑΙ ΑΓΙΩΝ ΠΑΝΤΩΝ/ ΑΝΕΚΑΙΝΙΣΘΗ/ ΣΩΤΗΡΙΩ ΕΤΕΙ ΑΩΝΒ».
Άλλες δύο μαρμάρινες επιγραφές στο πίσω μέρος του εσωτερικού του ναού μας δίνουν στοιχεία για την ανακαίνιση. Αριστερά: «ΑΝΕΚΑΙΝΙΣΘΗ/ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ/ ΥΠΟ ΤΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ/ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΚΑΙΣΑΡΗ/ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΜΑΡΙΤΖΑ/ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΤΕΜΠΟΝΕΡΑ/ ΚΑΙ ΤΗΣ/ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΟΣ/ ΤΩΝ ΚΡΕΟΠΩΛΩΝ».
Η δεξιά επιγραφή μας πληροφορεί ότι τα εγκαίνια του ανακαινισμένου ναού έγιναν στα 1853 από το Μητροπολίτη Αθανάσιο Πολίτη.
Η υπό εξέλιξη έρευνα δεν έχει δώσει ως τώρα στοιχεία για την ανακαίνιση του 1852. Πιθανόν να εμπλέκεται ο Ιωάννης Χρόνης καθώς ορισμένα οικοδομικά στοιχεία μοιάζουν με αυτά της εκκλησίας της Αγίας Σοφίας η οποία ανακαινίστηκε με σχέδια του τέσσερα χρόνια ενωρίτερα.
Ο Δικέφαλος
Πριν μερικές εβδομάδες, ο εφημέριος π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός διαπίστωσε την ανάγκη συντήρησης των ξύλινων μετώπων της Αγίας Τράπεζας, τα οποία ήταν πολύ ταλαιπωρημένα από το χρόνο.
Την προσεκτική αφαίρεση του ξύλινου δυτικού μετώπου ακολούθησε απρόσμενη ανακάλυψη:
Εμφανίστηκε ένας εντυπωσιακός μαρμάρινος Δικέφαλος Αετός, σε άριστη κατάσταση, ο οποίος αποτελούσε και αποτελεί μέτωπο παλαιότερης Αγίας Τράπεζας, πιθανόν της αρχικής του 1682.
Άμεσα εκτελέστηκαν εργασίες καθαρισμού και συντήρησης οι οποίες ανέδειξαν ακόμα περισσότερο το πολύτιμο και θαυμάσιο εύρημα. Ταυτόχρονα, στερεώθηκε το κιβώριο και σύντομα άρχισε έρευνα σε μια προσπάθεια να διευκρινιστεί ο χρόνος και οι συνθήκες κατασκευής της Αγίας Τράπεζας με το Δικέφαλο Αετό, ενώ μετά από μία σύντομη και απαραίτητη διακοπή – λόγω των εργασιών - οι ιερές τελετές τελούνται και πάλι.
Η παρουσία του Δικέφαλου Αετού των Αγίων Πάντων είναι η μοναδική σε Αγία Τράπεζα κερκυραϊκής εκκλησίας και ενδέχεται να σχετίζεται με την κρητική εκκλησιαστική παράδοση, καθώς ο κτήτορας Ιερεμίας Σπόρος πιστεύουμε ότι φθάνει στην Κέρκυρα προερχόμενος από την Κρήτη, μετά την πτώση του Χάνδακα (1669).
ΠΗΓΗ:
Ο ενδιαφερόμενος για την ιστορία του Ι.Ν. των Αγίων Πάντων θα βρει πολύτιμα στοιχεία στη μελέτη του π. Θεμιστοκλή Μουρτζανού, «Ο συναδελφικός ναός Αγίων Πάντων και Υπεραγίας Θεοτόκου Βλαχερνών Κερκύρας», στα Πρακτικά του επιστημονικού Συνεδρίου «Όψεις της εκκλησιαστικής ιστορίας της Κέρκυρας» (Κέρκυρα, 7-8 Δεκέμβρη 2005). Δημοσίευση στα «Κερκυραϊκά Χρονικά», 2007, σσ. 49-59.
Από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας Καθημερινή Ενημέρωση της 20/12/2018
ΚΕΡΚΥΡΑ. Πίσω από το πολύβουο και τουριστικό Λιστόν, βρίσκεται μια από τις πιο όμορφες εκκλησίες της πόλης μας, η εκκλησία των Αγίων Πάντων και Υ.Θ. Βλαχέραινας.
Σφιγμένη ανάμεσα στα σπίτια
Η αρχική εκκλησία τιμάται αρχικά στο όνομα των Αγίων Πάντων και οικοδομείται στα 1682 από τον κρητικό ιερομόναχο Ιερεμία Σπόρο. Η αίτηση για να δοθεί άδεια υποβάλλεται στις 23 Απρίλη και η θεμελίωση γίνεται στις 2 Αυγούστου της ίδιας χρονιάς από το Μεγάλο Πρωτοπαπά Χριστόδουλο Βούλγαρη. Η σημερινή οδός Αγίων Πάντων ήταν ως τότε γνωστή σαν «καντούνι των Λαζανιέρων» και σταδιακά καθιερώνεται η σημερινή ονομασία.
Η εκκλησία έχει – σε αντίθεση με άλλες εκκλησίες της πόλης μας- τον κλασικό προσανατολισμό στον άξονα Ανατολή Δύση και βρίσκεται σφιγμένη ανάμεσα στα σπίτια ξεχωρίζοντας κυρίως με το απλό καμπαναριό της. Είναι μονόκλιτη, ξυλόστεγη βασιλική με δύο εισόδους στο νότια πλευρά της, τη μόνη ελεύθερη και τον άμβωνα- μη λειτουργικό- προσκολλημένο στο βόρειο τοίχο.
Στον πλούσιο διάκοσμο και τις εικόνες της, ξεχωρίζει ο Εσταυρωμένος πίσω από την Αγία Τράπεζα, ο οποίος θεωρείται εξαιρετικό παράδειγμα υστεροβυζαντινής τέχνης με άγνωστο ως τώρα τον αγιογράφο. Η εικόνα των Αγίων Πάντων στο νότιο τοίχο είναι έργο του ιερομόναχου Δανιήλ Κόκλα (1842).
Στην Αδελφότητα των Κρεοπωλών
Μέσα από τις αρχειακές σειρές των Γ.Α.Κ. «Έγγραφα Εκκλησιών» και «Αρχείον Θρησκείας» παρακολουθούμε την εξέλιξη του ναού, τους αδελφούς, τους εφημερίους, τα περιουσιακά στοιχεία και μπορούμε να ανασυνθέσουμε την ιστορική του πορεία μέχρι το τέλος της Αγγλοκρατίας.
Στα 1826 η βρετανική διοίκηση κατεδαφίζει την εκκλησία της Υ.Θ. των Βλαχερνών που βρισκόταν απέναντι από την είσοδο του Νέου Φρουρίου, την αδελφότητα της οποίας αποτελούσε η Συντεχνία των Σφαγέων και Κρεοπωλών.
Τα ιερά σκεύη, οι εικόνες και όλα τα περιουσιακά στοιχεία του κατεδαφισμένου ναού παραδίνονται στην εκκλησία των Αγίων Πάντων η οποία από τότε τιμάται στο όνομα των «Αγίων Πάντων και της Υ.Θ. εν Βλαχερναίς». Χάρη στη Συντεχνία των Κρεοπωλών η εκκλησία είχε εισόδημα που τη διατηρούσε εύπορη.
Ανακαίνιση
Στα 1852, εκατόν εβδομήντα χρόνια μετά την αρχική οικοδόμηση του ναού από τον Ιερεμία Σπόρο εκτελείται γενική ανακαίνιση, όπως μας πληροφορεί η επιγραφή πάνω από την κεντρική είσοδο: «ΝΑΟΣ ΤΗΣ Υ.Θ. ΕΝ ΒΛΑΧΕΡΝΑΙΣ/ ΚΑΙ ΑΓΙΩΝ ΠΑΝΤΩΝ/ ΑΝΕΚΑΙΝΙΣΘΗ/ ΣΩΤΗΡΙΩ ΕΤΕΙ ΑΩΝΒ».
Άλλες δύο μαρμάρινες επιγραφές στο πίσω μέρος του εσωτερικού του ναού μας δίνουν στοιχεία για την ανακαίνιση. Αριστερά: «ΑΝΕΚΑΙΝΙΣΘΗ/ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ/ ΥΠΟ ΤΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ/ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΚΑΙΣΑΡΗ/ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΜΑΡΙΤΖΑ/ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΤΕΜΠΟΝΕΡΑ/ ΚΑΙ ΤΗΣ/ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΟΣ/ ΤΩΝ ΚΡΕΟΠΩΛΩΝ».
Η δεξιά επιγραφή μας πληροφορεί ότι τα εγκαίνια του ανακαινισμένου ναού έγιναν στα 1853 από το Μητροπολίτη Αθανάσιο Πολίτη.
Η υπό εξέλιξη έρευνα δεν έχει δώσει ως τώρα στοιχεία για την ανακαίνιση του 1852. Πιθανόν να εμπλέκεται ο Ιωάννης Χρόνης καθώς ορισμένα οικοδομικά στοιχεία μοιάζουν με αυτά της εκκλησίας της Αγίας Σοφίας η οποία ανακαινίστηκε με σχέδια του τέσσερα χρόνια ενωρίτερα.
Ο Δικέφαλος
Πριν μερικές εβδομάδες, ο εφημέριος π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός διαπίστωσε την ανάγκη συντήρησης των ξύλινων μετώπων της Αγίας Τράπεζας, τα οποία ήταν πολύ ταλαιπωρημένα από το χρόνο.
Την προσεκτική αφαίρεση του ξύλινου δυτικού μετώπου ακολούθησε απρόσμενη ανακάλυψη:
Εμφανίστηκε ένας εντυπωσιακός μαρμάρινος Δικέφαλος Αετός, σε άριστη κατάσταση, ο οποίος αποτελούσε και αποτελεί μέτωπο παλαιότερης Αγίας Τράπεζας, πιθανόν της αρχικής του 1682.
Άμεσα εκτελέστηκαν εργασίες καθαρισμού και συντήρησης οι οποίες ανέδειξαν ακόμα περισσότερο το πολύτιμο και θαυμάσιο εύρημα. Ταυτόχρονα, στερεώθηκε το κιβώριο και σύντομα άρχισε έρευνα σε μια προσπάθεια να διευκρινιστεί ο χρόνος και οι συνθήκες κατασκευής της Αγίας Τράπεζας με το Δικέφαλο Αετό, ενώ μετά από μία σύντομη και απαραίτητη διακοπή – λόγω των εργασιών - οι ιερές τελετές τελούνται και πάλι.
Η παρουσία του Δικέφαλου Αετού των Αγίων Πάντων είναι η μοναδική σε Αγία Τράπεζα κερκυραϊκής εκκλησίας και ενδέχεται να σχετίζεται με την κρητική εκκλησιαστική παράδοση, καθώς ο κτήτορας Ιερεμίας Σπόρος πιστεύουμε ότι φθάνει στην Κέρκυρα προερχόμενος από την Κρήτη, μετά την πτώση του Χάνδακα (1669).
ΠΗΓΗ:
Ο ενδιαφερόμενος για την ιστορία του Ι.Ν. των Αγίων Πάντων θα βρει πολύτιμα στοιχεία στη μελέτη του π. Θεμιστοκλή Μουρτζανού, «Ο συναδελφικός ναός Αγίων Πάντων και Υπεραγίας Θεοτόκου Βλαχερνών Κερκύρας», στα Πρακτικά του επιστημονικού Συνεδρίου «Όψεις της εκκλησιαστικής ιστορίας της Κέρκυρας» (Κέρκυρα, 7-8 Δεκέμβρη 2005). Δημοσίευση στα «Κερκυραϊκά Χρονικά», 2007, σσ. 49-59.
Από την έντυπη έκδοση της εφημερίδας Καθημερινή Ενημέρωση της 20/12/2018
