Ελληνικές Εκλογές 1843-2023

1844-1974, 130 χρόνια εναλλασσόμενων σκηνών πολιτικού θρίλερ και μαύρης κωμωδίας. Θα μπορούσε κάποιος και να γελάσει διαβάζοντας την ιστορία σας, μου είπε κάποτε φίλος εκ βορείου Ευρώπης, θεράπων θετικής επιστήμης, φιλίστωρ και φιλέλλην. Όμως, συνέχισε ο φίλος, τα κωμικά σας γεγονότα συναντιούνται συχνά με σκληρά περιστατικά βίας και νοθείας.

Με τις πολιτικές δολοφονίες δεν γελάει κανείς. Ούτε με τους ξυλοδαρμούς και τους εκβιασμούς. Εξ άλλου, είχατε, μου είπε, κι ένα εμφύλιο που διήρκεσε 60 ολόκληρα χρόνια. Εννοούσε τον Εθνικό Διχασμό και τις επόμενες δεκαετίες στρατιωτικών κινημάτων, δικτατοριών και εμφυλίων, κεκαλυμμένων ή απροκάλυπτων (Νοεμβριανά 1916, Σεπτεμβριανά 1926 κλπ). Με τις εκλογές και τα δημοψηφίσματα κάπου στα ενδιάμεσα ως επίφαση («για ξεκάρφωμα»). Και πριν από αυτά τα 60 χρόνια, είχατε ένα Κωλέττη και πολιτικούς σαν τον Κωλέττη, που έδειξαν από την πρώτη στιγμή πώς οι εκλογές μπορούν να γίνονται παιγνίδι πάτρωνα και (ψηφοφόρων) πελατών. Και είχατε, σου θυμίζω και πάλι, μου είπε, και την Μεγάλη Ιδέα που, όσο και αν μίκρυνε με τον καιρό, διαμόρφωσε οριστικά την ποίηση και τα τραγούδια σας. Αυτά τραγουδάτε και στις λύπες σας και στις χαρές σας.

Τα μάτια ενός ξένου βλέπουν συνοπτικά αυτό που, για να το περιγράψουμε εμείς οι ντόπιοι, χρειαζόμαστε χιλιάδες λέξεις. Οι εκλογές είναι κι αυτές μια σύνοψη καλή για να συναγάγουμε γενικά συμπεράσματα για την ιστορία του τόπου. Πυκνώνουν τα γεγονότα στον σύντομο χρόνο μιας εκλογικής περιόδου. Οι εκλογές είναι πάντα ευκαιρία εκκαθάρισης κομματικών διαφορών και προβολής ενός χαρακτήρα πολιτικού των κομμάτων. Τι ήταν τα προσωποπαγή κόμματα του 19ου αιώνα; Τι ήταν το Κόμμα Φιλελευθέρων τον 20ο; Το Λαϊκόν Κόμμα; Η ΕΡΕ; Η Ένωσις Κέντρου; Το ΚΚΕ; Ποια η διαφορά Δημοκρατικών και Βασιλοφρόνων ανά τις δεκαετίες; Ποια τα Δημοκρατικά Τάγματα του Γύπαρη (δηλαδή του Βενιζέλου) και μετά του Πάγκαλου και του Κονδύλη και ποια, δυο δεκαετίες μετά, τα Τάγματα Ασφαλείας του Ράλλη πάνω σε ιδέα του Πάγκαλου; Ποια η ανάμειξη του στρατού στην πολιτική; Ποια η ανάμειξη της πολιτικής στον στρατό; Ποια η ανάμειξη της βασιλείας και στον στρατό και στην πολιτική; Πώς παίχθηκε το πολιτικό παιγνίδι σ’ αυτόν τον τόπο; Με πόση βία, νοθεία, διώξεις κι εξορίες; Και πόσο γρήγορα το «ωσαννά» γινόταν «σταύρωσον»;

Στις εκλογές, οι πολιτικοί όλων των κομμάτων πολιτεύονται με υποσχέσεις, και εμείς, μετά από χρόνια, αποστασιοποιημένοι πια, μπορούμε να διακρίνουμε τα μικρά από τα μεγάλα ψεύδη, τις μικρές από τις μεγάλες προσδοκίες, τις μικρές από τις μεγάλες απογοητεύσεις. Λένε ότι οι εκλογές είναι η γιορτή της δημοκρατίας. Σε μας δεν ήταν πάντα έτσι. Και, γι αυτό, δεν έφταιξαν μόνον οι ξένοι. Στις εκλογές εμείς ψηφίσαμε, εμείς νοθεύσαμε, εμείς βιάσαμε. Οι ξένοι ό,τι ήταν να κάνουν, το έκαναν πριν τις εκλογές. Εμείς σηκώσαμε ή υποστείλαμε τις σημαίες της νίκης και της ήττας στις εκλογές και μετά τις εκλογές.

Αυτό το καλοκαίρι του 2023 συμπληρώνονται αδιάλειπτα 49 χρόνια δημοκρατίας και εκλογών μη-βίας και μη-νοθείας. Κεφάλαιο σπουδαίο, που πρέπει να διαφυλάξουμε και για τον επόμενο μισό αιώνα. Ο στρατός είναι στους στρατώνες και στις ασκήσεις ετοιμότητας και δεν σκέφτεται να αναμειχθεί ξανά στην πολιτική. Οι πολιτικοί ηγέτες, όταν ηττώνται, παραδίδουν την εξουσία στον νικητή με αξιοπρέπεια και ήθος δημοκρατικό. Η τοξικότητα πολιτικού διαλόγου και τύπου ελάχιστη σε σχέση με την προϋπάρξασα. (Παρά τον και σήμερα υπαρκτό αυριανισμό, συγκρίνατε με τύπο και πρακτικά Βουλής δεκαετίας 1920 ή 1930.)

Ζούμε σήμερα σε μια τέλεια δημοκρατία; Οτιδήποτε τέλειο θυμίζει ολοκληρωτισμό και αδράνεια. Οτιδήποτε ατελές, αντιθέτως, καλεί σε εγρήγορση. Πρώτη πρόκληση τα ακροδεξιά μορφώματα που παίζουν με τον φασισμό και το κοινό έγκλημα, επικαλούμενοι τους κανόνες της δημοκρατίας. (Αντίφαση; Όχι. Αυτή είναι η δημοκρατία, αν δεν θέλει να αυτοαναιρεθεί.) Δεύτερη πρόκληση τα υποθηκευμένα δημόσια οικονομικά και η τεράστια ανισότητα (εκθετικά αυξανόμενη, κατά τούτο αναιρούσα την δημοκρατία). Δύο ακόμη προκλήσεις: η κλιματική αλλαγή, που πλησιάζει στο σημείο μη επιστροφής, και ο πόλεμος, που μπορεί να γίνει πυρηνικός και χωρίς επιστροφή. Ίσως όλα αυτά να υποσκελίσει η πέμπτη πρόκληση: μια Τεχνητή Νοημοσύνη, που μπορεί σύντομα να ψηφίζει αυτή αντί για εμάς και να πολεμάει αυτή όλους εμάς. Χωρίς επιστροφή.

ΥΓ.1: Θετικό παράδειγμα νέου ήθους ο προεκλογικός λόγος, το 1981, «δεν θέλω ου!» του πρωθυπουργού Γ. Ράλλη, που θα παρέδιδε σε λίγο την εξουσία στον Α. Παπανδρέου. Αρνητικό η βιαστική αναχώρηση του απερχόμενου πρωθυπουργού, το 2015, Α. Σαμαρά, από το Μαξίμου, πριν φθάσει ο επόμενος πρωθυπουργός.

ΥΓ.2: Η (μετά την κατάργηση της βασιλείας) δημοκρατία του 1924 αυτοαναιρέθηκε με (1) τον νόμο «Περί Κατοχυρώσεως του Δημοκρατικού Πολιτεύματος», 23/4/1924, που παραβίαζε την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, (2) την απαγόρευση της εργατικής Πρωτομαγιάς και τα αιματηρά της επεισόδια (νεκρός, τραυματίες), 1/5/1924. Τον «κατοχυρωτικό» νόμο θα επεκαλείτο και η δικτατορία Πάγκαλου, 1925-1926.