Μια σύντομη αναφορά στην ιταλική μπάντα, Μιχάλης Μιχαλόπουλος

Οι περισσότερες μπάντες έχουν ισχυρούς δεσμούς με τις δημόσιες και Θρησκευτικές τελετές, και η ιταλική μπάντα δεν αποτελεί εξαίρεση. Ο 19ος αιώνας ήταν μια σημαντική περίοδος διαμόρφωσης των μπαντών στην Ιταλία.

Πραγματοποιήθηκαν πολλές επίσημες επιτροπές για να βελτιωθεί η ποιότητα των ιταλικών στρατιωτικών μπαντών, οι οποίες θεωρούνταν ότι υστερούσαν σε σχέση με τις μπάντες της Γερμανίας και της Γαλλίας. Ενώ οι Ιταλοί διέπρεψαν στον τομέα της όπερας και της δεξιοτεχνίας εγχόρδων οργάνων, οι Γάλλοι και οι Γερμανοί είχαν την πρωτοκαθεδρία στην κατασκευή πνευστών οργάνων.

Το πάθος για τα μεγάλα σύνολα κορυφώθηκε με το έργο του Adolphe Sax (1814-1894). Στην Ιταλία, οι μπάντες πνευστών συνδέονταν με πολιτικές και στρατιωτικές οργανώσεις και συμμετείχαν στη μεγάλη όπερα ως bandasulpalco, ή μπάντα της σκηνής.

Η τυπική ιταλική στρατιωτική μπάντα του 1805 αποτελούνταν από περίπου 15 μουσικούς χωρίς κανένα πρότυπο οργανικής ρύθμισης. Μια από τις πρώτες μεγάλες μορφές της ιταλικής μπαντίστικης μουσικής ήταν ο Giuseppe Gabetti (1796-1862).

Σε μια πιο τελετουργική κατεύθυνση, ο διάσημος Ιταλός συνθέτης όπερας Gioacchino Rossini έγραψε τρία έργα για τον γάμο του Δούκα της Ορλεάνης το 1837. Το σύνολο για το οποίο έγραψε μουσική ήταν μια γαλλική στρατιωτική μπάντα και όχι μια ιταλική μπάντα, δεδομένου ότι έζησε στο Παρίσι μεταξύ 1825-1836 και ήταν αναμφίβολα εξοικειωμένος με τέτοιου είδους οργανικά σύνολα.

Η πρώτη επιτροπή για τη μεταρρύθμιση των στρατιωτικών μπαντών πραγματοποιήθηκε στη Φλωρεντία το 1848 υπό την προεδρία του Teodulo Mabelli. Η επόμενη επιτροπή πραγματοποιήθηκε το 1865, λίγο μετά την ανακήρυξη του Βασιλείου της Ιταλίας το 1861 υπό την προεδρία του Saverio Mercadante. Το 1884, μια άλλη στρατιωτική μουσική επιτροπή πραγματοποιήθηκε στο Μιλάνο, η οποία αφορούσε τις λειτουργίες του τρόπου γραψίματος των οργάνων και όχι τον αριθμό των οργάνων υπό την προεδρία του CelestinoTerzi, η οποία αποφάσισε ότι η ενορχήστρωση θα εξυπηρετούσε τρεις λειτουργίες: μελωδία [cantabile), συνοδεία (accompagnamenti] και μπάσο [bassi). Η τελευταία και πιο σημαντική επιτροπή πραγματοποιήθηκε το 1901 και ήταν επικεφαλής της επιτροπής ήταν ο Ιταλός αρχιμουσικός Alessandro Vessella.

Στο σύγγραμμά του, Studi distrumentazione per banda, ο Vessella περιγράφει τρεις σχηματισμούς μπαντών διαφορετικού μεγέθους που όλοι προωθούν αυτό το ομοιογενές μείγμα: η Piccola Banda (28 μουσικούς), η Media Banda (45 μουσικούς), και η Grande Banda (65 μουσικούς). Η σύγκριση των τριών μπαντών αποκαλύπτει ότι η Piccola Banda αποτελεί τον πυρήνα των δύο μεγαλύτερων μπαντών.

Η Media και Grande Μπάντα περιλαμβάνουν απλώς βοηθητικά όργανα που συμβάλλουν στο βάθος και την αντήχηση του συνολικού ήχου. Ως αποτέλεσμα αυτών των μεταρρυθμίσεων στην ενορχήστρωση, το προφίλ των ιταλικών μπαντών άλλαξε σημαντικά μέχρι την αυγή του 20ου αιώνα.

Κατά συνέπεια, οι μπάντες μετέφεραν μια ευρύτερη γκάμα μουσικής έκφρασης, η οποία με τη σειρά της ενέπνευσε τους συνθέτες να γράψουν πρωτότυπα σοβαρά έργα για την ιταλική μπάντα εκτός από εμβατήρια και το ελαφρύ ρεπερτόριο. Πολλές ωραίες μεταγραφές ορχηστρικού και οπερατικού ρεπερτορίου άρχισαν επίσης να εμφανίζονται σε μεγαλύτερο αριθμό. Με νέα όργανα και ρεπερτόριο, το κύρος των μπαντών στην Ιταλία έφτασε να συναγωνίζεται αυτό των ορχηστρών.

Στο πλαίσιο της ιταλικής μπάντας πνευστών, το μοναδικό χαρακτηριστικό της ενορχήστρωσης είναι η χρήση της οικογένειας των saxhorns, με θεμέλιο του τμήματος χάλκινων το flicorno ως κύρια φωνή. Αυτή η προτίμηση σε κωνικά αντί για κυλινδρικά χάλκινα δημιουργεί έναν πιο ζεστό, γεμάτο ήχο για ολόκληρο το σύνολο. Διάφορα χάλκινα πνευστά εμφανίζονται στις παρτιτούρες ιταλικών μπαντών με τα ονόματα, genis, flicornocontralto, bombardino, condrabassoadancia - Sarrusophone, pellitone, ενώ οι όροι cornetta και tromba χρησιμοποιούνται εναλλακτικά για την τρομπέτα.

Ένα μικρό τενόρο τρομπόνι με βαλβίδες, αναφέρεται συχνά στις παρτιτούρες της ιταλικής μπάντας με τον όρο tromboned'canto που διέθετε ρότορες, και μια καμπάνα που έδειχνε προς τα πάνω κιαναλαμβάνει τη φωνητική γραμμή του τενόρου σε οπερατικές μεταγραφές. Τα άλλα τρομπόνια τις οικογένειας συχνά ονομάζονται tromboned'armonia ή tromboned'accompagnamento.

Ο Pelitti εφηύρε το pelittifero, ένα ξύλινο όργανο με δερμάτινη επένδυση, με τρεις ρότορες και μια οικογένεια διπλών οργάνων που ονομάζονταν gemelli, ή δίδυμα που διέθεταν δύο καμπάνες. Άλλοι όροι για τα ξύλινα πνευστά εμφανίστηκαν ως ottavino, decimino, quartino, terzino, nonino, clarone και sopraninoclarineto. Ορισμένοι από αυτούς τους όρους υποδηλώνουν όργανα μοναδικά για τις ιταλικές μπάντες που αντικατοπτρίζουν τον μουσικό ρόλο του οργάνου παρά την πραγματική του ταυτότητα. 

Μέσα στον λαβύρινθο της ιταλικής ορολογίας των οργάνων της μπάντας, μια αδιαμφισβήτητηκατευθυντήρια αρχή φαίνεται να είναιη αναλογία με τη φωνή και την όπερα. Συνήθως τα όργανα είναι η primadonna (clarinetto solista), οι comprimarios (trombone d'canto) και τα μέλη της χορωδίας (tromboni d'armonia). Μια εντυπωσιακή ενσάρκωση της ιταλικής μπάντας πνευστών του 19ου αιώνα είναι η bandasulpalco που εμφανίζετε στις όπερες των Rossini, Verdi και Pucciniμε απλή παρτιτούρα πιάνου και όχι με πλήρη ενορχήστρωση.

Η παρουσία τους επρόκειτο να συμβολίζει τη στρατιωτική μεγαλοπρέπεια και την πολιτειακή γιορτή μέσω του χαρακτηριστικού ήχου και της οργάνωσής τους. Από τις στρατιωτικές μπάντες και τις μπάντες των πολιτών μέχρι την bandasulpalco, τα σύνολα πνευστών ήταν κάτι περισσότερο από ένα ηχητικό σύμβολο της στρατιωτικής δύναμης και της υπερηφάνειας των πολιτών, ήταν μέρος της καθημερινής ζωής. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι πολλοί διάσημοι Ιταλοί συνθέτες έκαναν επίσης καριέρα, έστω και σύντομη, σε μπάντες.

Ο Rossini έπαιζε τρίγωνο στην μπάντα της πόλης του όταν ήταν παιδί, ο Verdi ήταν επικεφαλής της μπάντας της πόλης του Busseto όταν ήταν νέος, ενώ ο Ponchielli και ο Mascagni είχαν σημαντικές θέσεις ως διευθυντές μπάντας στην Ιταλία. Τα στοιχεία αυτά αναδεικνύουν την πολύπλοκη σχέση μεταξύ των ιταλικών μπαντών και των συνθετών της όπερας που είχαν εμπειρία σε μπάντες και συμπεριέλαβαν την bandasulpalco στις όπερές τους. Το πιο σημαντικό είναι ότι η μουσική τους έγινε δημοφιλής από μεταγραφές για μπάντα εκτός θεάτρου.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ