Αθλητικές Τελετουργίες: Σκέψεις και Προτάσεις

Οι άνθρωποι του αθλητισμού αγωνίστηκαν σκληρά στο χρόνο για να πείσουν ότι η λειτουργία και το έργο των αντικειμένων τους δεν αποτελούν ταπεινές και ανούσιες δραστηριότητες, αλλά αντιθέτως έχουν καθιερωθεί διεθνώς ως σημαντικότατες κοινωνικές και πολιτισμικές πολιτικές και ως εκ τούτου διεκδικούν όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον της ερευνητικής και της επιστημονικής κοινότητας ως μια εναλλακτική μορφή προσέγγισης του παρελθόντος και διαχείρισης του παρόντος και του μέλλοντος. Αντίστοιχα, επίτευγμα θεωρείται ότι μιλάμε πλέον για επιστήμες του αθλητισμού, το εύρος των οποίων δεν εξαντλείται σε μια οριζόντια προσέγγιση των σπορ, αλλά περιλαμβάνει μια κάθετη δομή, με γνωστικά και επαγγελματικά πεδία, όπως η παιδαγωγική, η κοινωνιολογία, η ιστορία, η αναψυχή, ο ελεύθερος χρόνος, η οργάνωση, η διοίκηση, ο τουρισμός κ.ά.

Αφορμή γι’ αυτές τις εισαγωγικές σκέψεις αποτέλεσε η ευτυχής συγκυρία της Ημέρας Αθλητισμού και Ιδεωδών στην Κέρκυρα [25 Σεπτεμβρίου 2025], που διοργανώθηκε από την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, την Ε.Ο.Ε. και την Ομοσπονδία Κρίκετ και κυρίως η παρουσία Ολυμπιονικών και αθλητών / αθλητριών υψηλού κύρους και ενδιαφέροντος καθώς και η εστίαση στην ιστορική προσωπικότητα του Σπύρου Σαμάρα. Η ανακήρυξη της γιορτής σε κεντρική εκδήλωση του Υπουργείου Παιδείας κάνει το γεγονός ακόμη πιο ενδιαφέρον.

Οι «διοργανωτές» επιχείρησαν να συντονίσουν ένα δύσκολο έργο, από αυτά που δεν συμβαίνουν συχνά στην Κέρκυρα και ακριβώς γι’ αυτό το λόγο θα ήταν χρήσιμο αν όχι απαραίτητο να είχαν αναπτυχθεί συνεργασίες σε επίπεδο οργάνωσης, στόχευσης και αποτίμησης των διαδικασιών, δηλαδή στο πως προετοιμάζεται μια εκδήλωση – γιορτή, για ποιους λόγους πραγματοποιείται – ποιοι στόχοι προτάσσονται και αν και κατά πόσο υλοποιήθηκαν αυτοί οι στόχοι.

Θα μπορούσε να υπάρχει ένας συστηματικός κεντρικός συντονισμός που θα συνέδεε τις ενότητες τωνεκδηλώσεων σε σχέση με τις ομάδες ενδιαφέροντος και θα προετοίμαζε το κοινό, μαθητικό ή μη, για καίρια για την ημέρα θέματα, όπως η συνεισφορά της αθλητικής και καλλιτεχνικής Κέρκυρας, η ιδιαιτερότητα των κερκυραϊκών αθλημάτων και συλλόγων, η ανατομία του χώρου της εκδήλωσης, η δράση και κυρίως οι «ιστορίες» των προσκεκλημένων αθλητών / αθλητριών, η ιστορικότητα των αθλητικών εγκαταστάσεων, τα «περιφερειακά» του αθλητισμού θέματα της υγείας, της δίαιτας, της συμπεριφοράς και προφανώς αρκετά ακόμη και επομένως με αυτόν τον τρόπο θα προκαλούσε γόνιμες συζητήσεις ή θα αύξανε το δημόσιο ενδιαφέρον κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης αλλά και την «επόμενη ημέρα».

Αντί αυτών, η άναρχη και απροετοίμαστε συνάθροιση εκατοντάδων, ίσως και χιλιάδων, παιδιών και εφήβων μέσα σε μη φιλικές κλιματολογικές και χωροταξικές συνθήκες, απλώς και μόνο για να γνωρίζουν απρογραμμάτιστα πρόσωπα και αθλήματα, αποτελεί μια παρωχημένη διαδικασία, ξένη προς τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα, η οποία εν τέλει λειτουργεί αντίθετα με τις προσδοκίες και όχι σπάνια αδικεί την ίδια την εκδήλωση και ακυρώνει τον κόπο αρκετών ανθρώπων. Ανάλογα παρωχημένο είναι να θεωρείται ότι όλες οι ομιλίες είναι για όλα τα ακροατήρια, να ζητείται με παραγγελματικό τρόπο από παιδιά σε εξωτερικό χώρο να σέβονται και να ακούν χωρίς να μιλούν, να καλούνται συντεταγμένα μέσα από μια τυποποιημένη διαδικασία να λάβουν αυτόγραφα, να διανέμεται αθλητικό υλικό. Αν οι τελετουργίες παραμένουν πάντα ένα κοινωνικό και πολιτισμικό μέσο για την εμπέδωση ιδεών, αξιών και προτύπων συμπεριφοράς, εκτιμώ ότι έφτασε η ώρα να εγγυηθούμε τη διασύνδεση τους με τα σοβαρά κοινωνικά και τοπικά θέματα,να σχεδιάσουμε τη μετάβαση από την «κλειστή» θεματική των αρχαίων και των σύγχρονων αγώνων, ειδικότερα των Ολυμπιακών, στα «ανοιχτά» κοινωνικά και πολιτισμικά συμφραζόμενα.

Επειδή, όμως, κάποια στιγμή πρέπει να δούμε το ποτήρι μισογεμάτο και επειδή για πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό μια Περιφερειακή αρχή διοργανώνει μια μεγάλη γιορτή που στο κέντρο της πολιτικής της έχει τον αθλητισμό, ας εστιάσουμε θετικά στο ότι με αυτόν τον τρόπο τα σπορ έρχονται στο προσκήνιο και υπό διαφορετικές προϋποθέσεις μπορεί να συζητηθούν ως συστατικό μέρος της ιστορίας και του πολιτισμού, ως κοινωνικό και παιδαγωγικό μέσο, ως μια ποιοτική μορφή διαχείρισης της κοινωνικότητας και ως μια αδιαμφισβήτητη υγιεινή και πολιτισμική δύναμη. Ας κρατήσουμε ακόμη ότι η διασύνδεση της αθλητικής με τη μουσική Κέρκυρα δια μέσου της ενδιαφέρουσας εκδήλωσης που εστίαζε στοέργο και στην προσωπικότητα του Σπύρου Σαμάρα διαμορφώνει και διευρύνει τις προοπτικές για τη μετατροπή του τόπου και της Περιφέρειας σ’ ένα σύγχρονο πολιτισμικό κέντρο, ένα σημείο διεθνούς αναφοράς για τη θεσμική συζήτηση αθλητικών, καλλιτεχνικών, πνευματικών και γενικότερα πολιτισμικών θεμάτων.

Το κρίσιμο θέμα, πλέον, είναι να σταματήσει η αποσπασματικότητα, να υπάρχει συνέχεια και να ενισχυθεί αυτή η διασύνδεση της Περιφερειακής αρχής με τον αθλητισμό, το παιχνίδι, την ψυχαγωγία, το δικαίωμα του πολίτη να συμμετέχει ισότιμα στις διαδικασίες διαχείρισης του χρόνου του και επιμέλειας της προσωπικότητας του.  Υπό αυτήν την έννοια παρατίθεται ένα πλαίσιο δράσης που μπορεί να αποτελέσει τη βάση έναρξης μιας περιφερειακής αθλητικής πολιτικής και που στη συνέχεια μπορεί να προσαρμόζεται στις τοπικές συνθήκες, στα δεδομένα των κοινωνιών και των καιρών και στα διεθνή κελεύσματα.  Μερικές προτάσεις που εύκολα υλοποιούνται είναι οι ακόλουθες:

• Η συστηματική οργάνωση ημερίδων, συνεδρίων, σεμιναρίων που θα έχουν στο κέντρο τους τα σπορ και θα απευθύνονται σε επιστήμονες και σε «ανθρώπους» του αθλητισμού, σε εκπαιδευτικούς, σε παιδιά και εφήβους, σε γονείς / κηδεμόνες, σε φιλάθλους.
• Η διοργάνωση αθλητικών εκδηλώσεων με κύριο θέμα την ανάδειξη της σχέσης των σπορ με την τοπική, κοινωνική και πολιτισμική πραγματικότητα.
• Η ενθάρρυνσης και η ενίσχυση συγγραφής εργασιών και εγχειριδίων τοπικής αθλητικής ιστορίας.
• Η ίδρυση και η θεσμοθέτηση ενός δικτύου ιστορικών αθλητικών συλλόγων της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων
• Η ανάδειξη και η νοηματοδότηση των ιστορικών αθλητικών εγκαταστάσεων της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων.
• Η δημιουργία αθλητικών μουσείων, αθλητικών βιβλιοθηκών, αθλητικών ερευνητικών κέντρων και η διοργάνωση εκθέσεων με θέμα την αθλητική ζωή και δράση.
• Η ανάπτυξη συνθηκών και κυρίως υποδομών για τη διαμόρφωση και την προβολή του θεματικού αθλητικού τουρισμού.

• Η πολύπλευρη προβολή των αθλημάτων που καλλιεργούνται κατά κύριο λόγο στη Κέρκυρα ή στα Επτάνησα και αυτών που με τη δραστηριότητα τους ταυτίζονται με την ιστορία της περιοχής. 
• Η συνεργασία της περιφερειακής και της τοπική διοίκησης με τα αθλητικά σωματεία για τη διασφάλιση της αθλητικής αλλά και της υγιεινής άσκησης για λόγους ψυχαγωγίας και επικοινωνίας.
• Η ενίσχυση των ενεργειών διάσωσης και ανάδειξης των αρχείων των αθλητικών συλλόγων.
• Η δρομολόγηση ενός προγράμματος καταγραφής των αθλητικών εγκαταστάσεων και των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων που εμφανίζουν σε όλη την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων.

Προφανώς και για όλα αυτά υπάρχουν επιστημονικές θεωρίες και ενδιαφέροντα παραδείγματα που δεν μπορούν να αναπτυχθούν στο πλαίσιο αυτού του σύντομου άρθρου. Επίσης, προφανώς αυτές οι προτάσεις μπορεί να αποτελέσουν το αντικείμενο ενός ευρύτερου διαλόγου και σε αυτήν η βάση να ενισχυθούν ή και να επαναπροσδιοριστούν.

Και κάτι τελευταίο, υπάρχουν πλέον πολλοί νέοι επιστήμονες που κατέχουν με επάρκεια τη νέα γνώση, αυτή του γεφυρώνει τον κοινωνικό και ανθρωπιστικό προσανατολισμό με την ψηφιακή τεχνολογία και έχουν εξειδικευτεί στα επιμέρους επιστημονικά πεδία της διαχείρισης, της διοίκησης, και της οργάνωσης του αθλητισμού καθώς και της διασύνδεσης των σπορ με τις ιστορικές και κοινωνικές επιστήμες. Αξίζει να τους αναζητήσουμε, γιατί διαθέτουν πρωτότυπες ιδέες και χειρίζονται με αποτελεσματικότητα τα σύγχρονα μεθοδολογικά εργαλεία.  

Ο Άκης Παυλογιάννης, δρ. Ιστορίας του Αθλητισμού / Διδάσκει Ιστορία και Διαχείριση Πολιτισμού στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο.