Κώστας Τσιριγγάκης: H Kέρκυρα με... Ορθοπεταλιά (photos)

Η Ημέρα Ποδηλάτου γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 3 Ιουνίου και είναι μία παγκόσμια υπενθύμιση της σημασίας του ποδηλάτου ως μέσου μετακίνησης, που συνδυάζει υγεία, περιβάλλον και κοινωνική συνοχή.

ΤΟ ΠΟΔΗΛΑΤΟ συμβολίζει την απλότητα και την προσβασιμότητα: ένα μέσο που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο καθένας, ανεξαρτήτως ηλικίας ή κοινωνικού υπόβαθρου. Μέσα από την καθημερινή του χρήση, το ποδήλατο προωθεί έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής, μειώνοντας, ταυτόχρονα, την ατμοσφαιρική ρύπανση και το κυκλοφοριακό πρόβλημα. Όλη αυτή η ιδεολογία μας καλεί να σκεφτούμε την πόλη και την κοινωνία που θέλουμε: πιο καθαρές, πιο βιώσιμες και πιο φιλικές προς τον άνθρωπο. Αποτελεί μια ευκαιρία να ενθαρρύνουμε την ανάπτυξη και χρήση ποδηλατοδρόμων, να υποστηρίξουμε τις εναλλακτικές μετακινήσεις και να προωθήσουμε την ασφάλεια στους δρόμους.

ΣΕ ΑΥΤΕΣ τις ιδέες και νοοτροπίες, με έκανε να καταλάβω, έπειτα από τη συνομιλία μας, ο Κώστας Τσιριγκάκης, ότι βασίζεται και η δημιουργία του Συλλόγου «Ορθοπεταλιά». Ένας σύλλογος ή, καλύτερα, μία ομάδα ανθρώπων, που, όχι απλώς αγαπούν αυτή τη δραστηριότητα, αλλά πραγματικά ενδιαφέρονται -με συνέπεια, γνώση και πάθος- για μια πιο ανθρώπινη Κέρκυρα. Που πιστεύουν βαθιά πως η αλλαγή ξεκινά από μικρές, καθημερινές επιλογές και που παλεύουν, ώστε το ποδήλατο να πάψει να είναι μια εναλλακτική πολυτέλεια και να γίνει ένα αυτονόητο κομμάτι της ζωής μας, της πόλης μας, του μέλλοντος μας...

ΟΛΑ ΑΡΧΙΧΑΝ το 2008, όταν μια ομάδα ενεργών ποδηλατών της Κέρκυρας συμμετέχει για πρώτη φορά στην Πανελλαδική Ποδηλατοπορεία, έναν θεσμό που ξεκίνησε από τους «Ποδηλάτες» της Αθήνας το 2007, με αφορμή μια πρωτοβουλία στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Παρ’ όλο που τότε δεν υπήρχε επίσημος σύλλογος, η συμμετοχή εκείνη ενεργοποίησε ανθρώπους με κοινό όραμα: να δουν την Κέρκυρα πιο φιλική στο ποδήλατο. Η δυναμική που αναπτύχθηκε εκείνη την περίοδο -κι ενόψει της μελλοντικής κατασκευής των ποδηλατοδρόμων- οδήγησε, τελικά, στη σύσταση του Συλλόγου «Ορθοπεταλιά» το 2010.

ΔΡΑΣΕΙΣ ΜΕ ΣΥΝΕΠΕΙΑ, ΓΝΩΣΗ ΚΙ ΕΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ 

ΟΣΟ δυναμικά αφοσιώθηκαν στο να δημιουργήσουν έναν Σύλλογο, που θα προωθεί τα «πιστεύω» και το όραμά τους αναφορικά με την ανάγκη και σπουδαιότητα της ένταξης του ποδηλάτου στην καθημερινή ζωή, άλλο τόσο δυναμικά έκαναν ό,τι χρειάζεται, για να αρχίσει και ο κόσμος να γνωρίζει, να έρχεται σε επαφή και να ενστερνίζεται την ουσία του ποδηλάτου. Και, ως γνωστόν, η ουσία σημαίνει πράξεις, κάτι που η «Ορθοπεταλιά» απέδειξε από τα πρώτα κιόλας βήματά της, δίχως κανένα οικονομικό όφελος, καμία χρηματική επιβάρυνση προς τους συμμετέχοντες και δικό της προσωπικό χρόνο και μεράκι.

ΞΕΚΙΝΗΣΑΝ, πρώτα, με μικρές ενέργειες διοργανώνοντας, μικρές κι αργότερα μεγαλύτερες οργανωμένες βόλτες, με αρχή, μέση και τέλος. Η έμφαση που ήθελαν να δώσουν μέσα από αυτές τις δράσεις ήταν η βιωματική γνωριμία των πολτών με το ποδήλατο. Κάθε Παρασκευή, λοιπόν, διοργάνωναν τα λεγόμενα «late rides», που ξεκινούσαν το απόγευμα κάτω στο κεντρικό λιμάνι και κάλυπταν αποστάσεις έως και 45 χιλιομέτρων. Για περίπου 160 συνεχόμενες εβδομάδες, η δράση αυτή έφερε πλήθος ανθρώπων σε επαφή με το ποδήλατο και με τις δυνατότητές του, δημιουργώντας ένα περιβάλλον φιλικό, χαλαρό και ενθαρρυντικό.

ΕΠΟΜΕΝΗ και αρκετά αναγκαία στάση ήταν τα σχολεία, κυρίως τα δημοτικά, τα οποία απέκτησαν πρωταγωνιστικό ρόλο, υλοποιώντας εκπαιδευτικά σεμινάρια μέσα από ένα τρίπτυχο προσέγγισης:

1.      Ενημέρωση για την ιστορία και τη σημασία του ποδηλάτου.

2.      Πρακτικές ασκήσεις εξοικείωσης και ασφάλειας.

3.      Ομαδική ποδηλατοβόλτα με τη συμμετοχή της Τροχαίας, γονιών και ποδηλατών.

«Ο ΣΤΟΧΟΣ ήταν απλός» - όπως/όσο απλά εξήγησε στο «ΕΝ» ο Κώστας Τσιριγγάκης. «Να μπορούν τα παιδιά να πηγαίνουν μόνα τους στο φροντιστήριο ή στις δραστηριότητές τους και να νιώθουν άνετα με το ποδήλατο στην καθημερινότητά τους...».

ΟΛΕΣ οι δράσεις οργανώνονταν εθελοντικά, χωρίς καμία οικονομική επιβάρυνση για τα σχολεία ή τις οικογένειες. Τα παιδιά μάθαιναν για την ιστορία του ποδηλάτου, για βασικούς κανόνες ασφάλειας και συμπεριφοράς στο δρόμο. Το σημαντικότερο, όμως, ήταν η πράξη: έβγαιναν μαζί στους δρόμους, συνοδεία εθελοντών και Τροχαίας, κΙ εξασκούνταν στην πράξη - μέσα στο ίδιο το αστικό περιβάλλον. «Έτσι, καταλάβαιναν τι σημαίνει να κινείσαι αυτόνομα, με υπευθυνότητα και επίγνωση του χώρου γύρω σου...».

ΤΟ ΠΟΔΗΛΑΤΟ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ: ΑΠΟ ΕΠΙΛΟΓΗ, ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ

«Το ποδήλατο δεν είναι πολυτέλεια, είναι λύση», τονίζει ο πρόεδρος του συλλόγου. Εξηγώντας πως στην Κέρκυρα -και ειδικά στο ιστορικό κέντρο, με τους στενούς, πλακόστρωτους δρόμους, τα καντούνια και τις μικρές αποστάσεις- το ποδήλατο «προσφέρει αποσυμφόρηση και ποιότητα ζωής. Καταλαμβάνει ελάχιστο χώρο στάθμευσης, δε ρυπαίνει, συμβάλλει στην ψυχική και σωματική υγεία και δίνει στον αναβάτη του τη δυνατότητα να βλέπει την πόλη διαφορετικά: να μυρίζει τα λουλούδια, να αισθάνεται τον αέρα, να αποκτά ενσυνείδηση του περιβάλλοντος και των άλλων».

Ο ΣΥΛΛΟΓΟΣ δεν περιορίστηκε ποτέ μόνο στην προώθηση του ποδηλάτου, αλλά πάντα υποστήριζε συνολικά τη βιώσιμη κινητικότητα: δημόσιες συγκοινωνίες, σωστή χρήση των πεζοδρομίων, αποφυγή παράνομου παρκαρίσματος και –κυρίως- προσβασιμότητα για όλους. Όπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε, «εμποδιζόμενο άτομο δεν είναι μόνο ο άνθρωπος με αναπηρία. Είναι κι αυτός που έχει πάθει ένα ατύχημα ή μια μητέρα με καροτσάκι. Είναι όλοι όσοι δυσκολεύονται, έστω και προσωρινά.»

ΥΠΟΔΟΜΕΣ: Η ΑΛΛΗ ΟΨΗ ΤΟΥ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΣ

ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ, όμως, να μιλάμε για ποδήλατο και τον ενστερνισμό του στην καθημερινότητα, όταν αυτή η ίδια το αποκλείει από αυτήν; Πώς οι πολίτες θα μάθουν να σέβονται τους ποδηλάτες και το ίδιο το ποδήλατο, όταν η ίδια η κοινωνία δεν το κάνει ως σύνολο;

ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ το 2010 ήταν, όταν ξεκίνησαν τα σχέδια -και οι υποσχέσεις- για τη δημιουργία ποδηλατοδρόμων (και) στην Κέρκυρα, οι οποίοι θα έκαναν ευκολότερη τη μετακίνηση και τη γενικότερη καθημερινή ρουτίνα του ποδηλάτου (σ.σ. αναλυτικότερα, αλλού). Δέκα πέντε 15 χρόνια αργότερα τί και αν έχουν δημιουργηθεί, τί και αν έχουν ονομαστεί, τί και αν έχουν γίνει τεράστιες προσπάθειες να καθιερωθούν ως αποκλειστικές οδοί για το συγκεκριμένο μέσο... Το όραμα απέχει απ’ την πραγματικότητα...

ΕΙΝΑΙ, πραγματικά, λίγα, μετρημένα ίσως στα δάκτυλα του ενός χεριού, τα γνωστά τμήματα ποδηλατοδρόμων στην Κέρκυρα, ειδικά, μάλιστα, αυτά που είναι, ως ένα βαθμό, λειτουργικά. Κύριος άξονάς τους, η διαδρομή από το Mon Repos, μέσω της Γαρίτσας, έως τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας και το Ταχυδρομείο. Παρότι το δίκτυο δεν είναι εκτεταμένο, η χωροθέτηση των τμημάτων και η προστασία από παράνομες σταθμεύσεις τα έχουν κρατήσει έως έναν μεγάλο βαθμό «ζωντανά». Ωστόσο, η μετάβαση σε ένα νέο τρόπο μετακίνησης «δε γίνεται με εξαναγκασμό. Χρειάζεται χρόνος, εκπαίδευση, σταθερή πολιτική βούληση και εμπλοκή της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η αλλαγή κουλτούρας είναι μια διαδικασία και τα αποτελέσματά της, όσο αργά κι αν έρχονται, είναι ουσιαστικά και διαρκή». 

Η «ΟΡΘΟΠΕΤΑΛΙΑ», διευκρινίζει ρητά ο Κώστας Τσιριγγάκης, δε ζητάει ποδηλατόδρομους, για να κυκλοφορούν λίγοι «εναλλακτικοί». Ζητάει μια πόλη, που να λειτουργεί για όλους. Για όσους θέλουν να περπατήσουν, να κινηθούν με αμαξίδιο, να πάρουν το λεωφορείο, να κάνουν ποδήλατο. Γιατί «η ποδηλασία, δεν είναι απλώς ένας τρόπος μετακίνησης. Είναι τρόπος σκέψης, επαφής με την πόλη και με τους ανθρώπους της...»

Η ΚΕΡΚΥΡΑ, συνεχίζει, έχει «όλα τα γεωγραφικά και πολιτισμικά εφόδια, για να αγκαλιάσει αυτή την εναλλακτική κουλτούρα. Το ζητούμενο είναι να υπάρξει η πολιτική βούληση και η κοινωνική υποστήριξη, ώστε το ποδήλατο να γίνει καθημερινότητα - όχι από υποχρέωση, αλλά από επιλογή». Γιατί, όπως πολύ εύστοχα σημειώνεται, εν είδη επιλόγου, «Το ποδήλατο είναι η αφορμή, για να δούμε αλλιώς την πόλη, τον εαυτό μας και τους άλλους...»

«ΤΙΣ ΑΣΤΟΧΙΕΣ ΤΙΣ ΔΙΟΡΘΩΝΕΙΣ. ΔΕΝ ΚΑΤΑΡΓΕΙΣ ΤΟ ΕΡΓΟ»

• Σύντομη αναδρομή στο κεφάλαιο «ποδηλατόδρομοι»

TO EΡΓΟ «Κατασκευή Ποδηλατόδρομων - Δίκτυο Ποδηλατόδρομων στην πόλη της Κέρκυρας» προϋπολογισμού 2 εκατ. € και χρηματοδοτούμενο (2009) απ’ το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Σιδηρόδρομοι - Αεροδρόμια - Αστικές Συγκοινωνίες του Υπ. Συγκοινωνιών (ανάθεση στην εργοληπτική επιχείρηση «Εργονομία ΑΤΕ»), προέβλεπε τη χάραξη και κατασκευή ποδηλατικών διαδρομών συνολικού μήκους 13,5 χλμ. - 27 διαδρομές, μέσου μήκους 500 μ., αμφίδρομες στην πλειονότητά τους (8,5 χλμ. ποδηλατικές διαδρομές «σε αστικό ιστό» και τα... ρέστα ποδηλατικές «πράσινες». Συνοδεία, βάσει της σχετικής σύμβασης, πιλοτικής εγκατάστασης στο Δήμο Κερκυραίων αυτοεπυξηρετούμενου συστήματος ενοικίασης ποδηλάτων δημόσιας χρήσης (το σύστημα περιελάμβανε ακόμη αντιβανδαλιστικά ποδήλατα, ηλεκτρονικούς σταθμούς έκδοσης εισιτηρίων, σταθμούς ποδηλάτων και ημιφορτηγό μεταφοράς αυτών μεταξύ των σταθμών. 

ΤΟ ΕΡΓΟ, μειωμένο στα π. 10 χλμ., παρελήφθη επί Δημαρχίας Γιάννη Τρεπεκλή. Άμεσα, ωστόσο, το (πολύ) μεγάλο κομμάτι του κατέστη πρακτικά «ανενεργό», κυρίως λόγω των αυξημένων αναγκών των συμβατικών μέσων μεταφοράς (έλλειψη χώρων στάθμευσης, αυξημένο κυκλοφοριακό) - σημειώνεται πως ο νυν Περιφερειάρχης, ήδη, το ’09, ως αντιπολίτευση στο Δημοτικό Συμβούλιο, είχε εγείρει ισχυρές ενστάσεις για την ασφάλεια των χαράξεων, την κατάργηση ήδη υφισταμένων θέσεων parking κ.λπ. (στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν τότε και αρκετοί επαγγελματίες, κατά μήκος των... διαδρομών). «Στη διαδικασία κατασκευής, πιθανόν να υπήρξαν ορισμένες αστοχίες, σχετικά με την ανάγκη το έργο να “χωρέσει” ρεαλιστικά στα κυκλοφοριακά δεδομένα του νησιού», σημειώνει ο Τσιριγγάκης. «Αυτό, όμως, είναι κάτι που το βλέπεις, το συζητάς και το διορθώνεις. Δεν... το καταργείς. Θέμα νοοτροπίας είναι και βούλησης, πολιτικής...». 

ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ «ποδηλατόδρομοι» επανήλθε στη δημόσια συζήτηση μετά το ’17: ανοικτές διαβουλεύσεις - προτάσεις φορέων και πολιτών για τα προβληματικά κυκλοφοριακά δεδομένα της πόλης, επιμέρους κυκλοφοριακές έρευνες και μελέτες ή προκηρύξεις μελετών - βλ. του περιβόητου ΣΒΑΚ / Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (εντός του πλαισίου και το, το ’20, σχόλιο του τότε Αντιδημάρχου Τεχνικών Υπηρεσιών, Ν. Καλόγερου στην «Ε» για δημοτικές σκέψεις «αναζωογόνησης των ποδηλατόδρομων, αρχικώς μ’ ένα μικρότερο δίκτυο»). Με πλέον πρόσφατη «πράξη», την, το περασμένο φθινόπωρο, δημοσιοποίηση της τελικής (μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια επεξεργασίας) μελετητικής πρότασης - Σχεδίου Β.Α.Κ. Κέρκυρας για τα κυκλοφοριακά δεδομένα της πόλης, στο πλαίσιο της οποίας σημειώνεται, εισηγητικά, κι αυτό: η εκ νέου δημιουργία ενός εκτεταμένου, βασικού δικτύου ποδηλατοδρόμων, συνολικού μήκους π. 15 χλμ., μέσω (και) της μονοδρόμησης κυρίων οδικών αξόνων. Διευκρίνηση: μιλάμε για πρόταση. Κοινώς, ουδέν δεσμευτικό. Μπούσουλας. Εργαλείο. Για όταν, εάν, όπως, εφ’ όσον... 

ΑΝΝΑΣ ΛΑΖΑΪ