Οι Προκλήσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης

ΚΒ: Τον τελευταίο καιρό, κ. Μάριε Μαγιολαδίτη, μάς ανησυχεί ιδιαίτερα το ζήτημα της τεχνητής νοημοσύνης. Ο Τζέφρεϋ Χίντον, ο γκουρού της τεχνητής νοημοσύνης, παραιτήθηκε από την Google, προειδοποιώντας τον κόσμο για τους κινδύνους ενός προϊόντος που δεν ελέγχουμε.

ΜΜ: Η τεχνητή νοημοσύνη έχει εισβάλει στη ζωή μας σαν τσουνάμι. Αυτό σημαίνει πως είναι ένα ζήτημα που έρχεται να αλλάξει τον τρόπο της εκπαίδευσης, της εργασίας και όλης της κοινωνικής μας ζωής. Ο Τζέφρεϋ Χίντον είναι βραβευμένος με το βραβείο Τούρινγκ, το αντίστοιχο Νόμπελ πληροφορικής.

ΚΒ: Να θυμίσουμε την διάκριση μεταξύ τρίτης και τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, δηλαδή της ψηφιακής επανάστασης των υπολογιστών και της σημερινής επανάστασης της τεχνητής νοημοσύνης.

ΜΜ: Μιλάμε για γλωσσικά μοντέλα με τα οποία περνάμε σε μια νέα κατάσταση, στην οποία τα αποτελέσματα που εξάγονται από τον υπολογιστή είναι μη αναμενόμενα, όπως λέμε. Γι αυτό υπάρχουν οι ανησυχίες από την επιστημονική κοινότητα. Η Google, επί παραδείγματι, έβαλε δύο υπολογιστές τεχνητής νοημοσύνης να συνομιλήσουν μεταξύ τους και αυτοί έφτιαξαν μια γλώσσα δική τους, μη αντιληπτή από τους ίδιους τους επιστήμονες της Google.

ΚΒ: Αν οι επιστήμονες αδυνατούν να παρακολουθήσουν το προϊόν της επιστημονικής εργασίας τους, τότε τί γίνεται με εμάς τους κοινούς θνητούς;

ΜΜ: Με την τεχνητή νοημοσύνη δεν έχουμε αίσθηση των αναμενόμενων αποτελεσμάτων που μπορεί να εξαγάγει ο υπολογιστής. Παλιά είχαμε την απλή αναζήτηση ιστού με λέξεις-κλειδιά. Η Google το εξέλιξε σε τέτοιο βαθμό αυτό, ώστε να έχουμε σε κλάσματα δευτερολέπτου, δεκάδες χιλιάδες αποτελέσματα. Τώρα η τεχνητή νοημοσύνη, όπως το ChatGTP, δεν βρίσκει απλά τα αποτελέσματα στο διαδίκτυο, αλλά παράγει σε φυσική γλώσσα νέα αποτελέσματα. Δηλαδή μπορεί να παραγάγει κείμενο το οποίο δεν έχει προηγούμενό του στο διαδίκτυο. Να βάλουμε εδώ έναν αστερίσκο: Δεν είναι πάντα ασφαλή τα αποτελέσματα.

ΚΒ: To ChatGTP είναι ένα από τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης. Το πιο διάσημο. Βγάζει κείμενα πρωτότυπα. Μπορεί να σου βγάλει ένα κείμενο άριστης έκθεσης αν είσαι μαθητής και ο καθηγητής να σου βάλει άριστα. Αυτό είναι το πιο αθώο παράδειγμα. Τι θα ήταν ένα λιγότερο αθώο παράδειγμα;

ΜΜ: Η τεχνητή νοημοσύνη πήρε τα θέματα του πρώτου έτους της νομικής και πέρασε τις εξετάσεις επιτυχώς. Στην εκπαίδευση δίναμε κάποτε εργασίες με βάση τις δύο-τρεις γνωστές εγκυκλοπαίδειες στο σπίτι. Ήταν εύκολο να καταλάβει ο καθηγητής αν αντιγράψαμε. Πάντα γράφοντας με το χέρι. Όχι πληκτρολογώντας. Με την ‘Βικιπαίδεια’ περάσαμε σε μια νέα εποχή. Ο μαθητής μπορούσε να πάρει την εργασία έτοιμη από το διαδίκτυο με copy-paste. Έπρεπε τώρα να προσαρμόσουμε τις εργασίες, ώστε να μη γίνονται αντιγραφές από την ‘Βικιπαίδεια’. Το ChatGTP πλέον μπορεί να φτιάξει δικά του πρωτότυπα κείμενα φυσικής γλώσσας. Δέκα μαθητές που θα χρησιμοποιήσουν το εργαλείο αυτό θα γράψουν δέκα διαφορετικές εκθέσεις.

ΚΒ: Δηλαδή, παρά το ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα χρησιμοποιήσει τα ίδια data, δεν θα παραγάγει το ίδιο αποτέλεσμα.

ΜΜ: Φεύγει πλέον από τον ανθρώπινο έλεγχο. Σαν να ατενίζεις το αχανές σύμπαν με το τηλεσκόπιο. Όταν οι ανθρώπινες αισθήσεις δεν μπορούν να συλλάβουν το φαινόμενο, αυτό δημιουργεί ανασφάλεια. Εμείς οι μαθηματικοί έχουμε τις αποδείξεις. Ακόμη και με την χρήση του υπολογιστή, εμείς μπορούμε να ελέγξουμε το αποτέλεσμα. Υπάρχει το περίφημο θεώρημα των τεσσάρων χρωμάτων. Ο οποιοσδήποτε χάρτης μπορεί να χρωματισθεί με τέσσερα χρώματα και οι γειτονικές χώρες να μην έχουν το ίδιο χρώμα. Η απόδειξη έγινε για πρώτη φορά με την χρήση υπολογιστή. Σε χιλιάδες χάρτες χρησιμοποιήθηκαν τα τέσσερα μόνο χρώματα και έτσι βγήκε ο σχετικός αλγόριθμος. Αυτός ο αλγόριθμος τώρα θα μπορεί να παραχθεί από την τεχνητή νοημοσύνη.

ΚΒ: Όλα αυτά είναι ακίνδυνα. Γιατί ο επιστημονικός κόσμος ανησυχεί; ΄Άκουγα τον Χαράρι να απαριθμεί επαγγέλματα που απειλούνται, τουλάχιστον για ένα μεταβατικό στάδιο.

ΜΜ: Εμείς στην αρχή χρησιμοποιούσαμε την τεχνητή νοημοσύνη για να λύνουμε εξισώσεις ή να έχουμε απαντήσεις σε ιστορικά ερωτήματα. Πολύ γρήγορα εμφανίσθηκαν άνθρωποι που ρωτούσαν πώς μπορούσαν να φτιάξουν μια ατομική βόμβα, έναν εκρηκτικό μηχανισμό, πώς να χακάρουν τον υπολογιστή του Υπουργείου Παιδείας κλπ. Το ChatGTP άρχισε να δίνει απαντήσεις βασισμένες στις σχετικές πληροφορίες του διαδικτύου. Ένα ρομπότ, με βάση τις πληροφορίες του διαδικτύου, όταν ρωτήθηκε για ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης, άρχισε να λέει ότι οι γυναίκες πρέπει να είναι στην κουζίνα, ότι η λευκή φυλή είναι ανώτερη κλπ. Όπως λέει ο φίλος και καθηγητής μου στο Ιόνιο, Μάνος Μάγγος, το ρομπότ έγινε Ναζί.

ΚΒ: Πώς να μη γίνει Ναζί, όταν το 90% των πληροφοριών του Διαδικτύου είναι συνωμοσιολογικές, ρατσιστικές, τοξικές;

ΜΜ: Δεν θα μπορούσαμε, λίγους μόλις μήνες πριν, να φαντασθούμε μια συζήτηση σαν την σημερινή. Οι εξελίξεις τρέχουν με ραγδαίους ρυθμούς. Πρόκειται για μια αλλαγή που θα συμπαρασύρει πολλά πράγματα, επαγγέλματα κλπ. Το επάγγελμα του γραμματέα μέχρι το τέλος του 2023 θα μπορούσε να αντικατασταθεί από την τεχνητή νοημοσύνη και τον φυσικό της διάλογο με τον πολίτη. Προγραμματιστές θα μπορούσαν να υποκατασταθούν. Αυτόν τον καιρό, φτιάχνω κώδικα σε συνεργασία με την τεχνητή νοημοσύνη. Δεν είναι τέλεια, όμως, αν κάποιος ξέρει που θέλει να πάει, μπορεί να πάει. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να κάνει παρουσιάσεις PowerPoint. Δίνεις τις σχετικές πληροφορίες και αυτή σου ετοιμάζει την παρουσίαση, το κείμενο και τις εικόνες.

ΚΒ: Άρα, γιατί η δημόσια εκπαίδευση να προτιμήσει εσάς και όχι την τεχνητή νοημοσύνη;

ΜΜ: Πράγματι, η τεχνητή νοημοσύνη έχει ιδέες που εγώ δεν θα μπορούσα να έχω σκεφθεί μόνος μου. Ζήτησε από την τεχνητή νοημοσύνη ένας διάσημος φιλόσοφος να του γράψει ένα ακόμη κεφάλαιο από το τελευταίο του βιβλίο και αυτή το έγραψε για να αναγνωρίσει, μετά, αυτός ότι δεν μπορούσε να ξεχωρίσει το δικό του κείμενο από το κείμενο της τεχνητής νοημοσύνης.

ΚΒ: Κάνει όμως και εντυπωσιακά λάθη η τεχνητή νοημοσύνη όπως αυτό με ένα χάρτη αντιπροσωπευτικών προσώπων από τις χώρες όλου του κόσμου. Στην θέση της Τουρκίας έβαλε μια γαλοπούλα, μη διακρίνοντας την Turkey-Τουρκία από την Turkey-γαλοπούλα.

ΜΜ: Υπάρχει το σοβαρό πρόβλημα των αλήθειας των πληροφοριών. Π.χ. στους πολέμους ή στις διπλωματικές διενέξεις. Οι εμπόλεμοι έχουν πάντα αντίθετες εκδοχές για το τι πράγματι συνέβη επί του πεδίου. Αυτά τα προβλήματα υπήρχαν πάντα στο παιχνίδι του ελέγχου της πληροφορίας. Στην εποχή του διαδικτύου έχουν πάρει μια πιο άγρια μορφή και, στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, ακόμη δεν μπορούμε να προβλέψουμε το βάθος του προβλήματος.

ΚΒ: Στην εποχή της ναζιστικής προπαγάνδας είχαμε τον Γκέμπελς να λέει: Πες ένα ψέμα χίλιες φορές και αυτό θα γίνει αλήθεια.

ΜΜ: Αυτό που έχει αλλάξει σήμερα είναι τα μεγέθη και η ταχύτητα της πληροφορίας.

ΚΒ: Υπάρχει ένα πρόγραμμα ανίχνευσης της λογοκλοπής, το Turnitin. Όμως τώρα υπάρχουν και αντίστοιχα προγράμματα που αναδιαμορφώνουν το κλεμμένο κείμενο, ώστε αυτό να μην ανιχνεύεται ως κλεμμένο από κανένα Turnitin.

ΜΜ: Υπάρχει ένας αόρατος πόλεμος μεταξύ των προγραμμάτων σαν το Turnitin και της τεχνητής νοημοσύνης. Κάθε φορά τα μεν λένε ότι ξεπεράσανε τα δε. Η τεχνητή νοημοσύνη λέει ότι με μια απλή εντολή regenerate ξεπερνάς το όποιο Turnitin με μια πιο πρωτότυπη φυσική γλώσσα. Είναι τόσο ραγδαίες οι εξελίξεις, ώστε όταν ακούμε σε μια διάλεξη ότι ξεπεράστηκε κάτι ανταγωνιστικό, να περιμένουμε την επόμενη διάλεξη που θα διαψεύσει την προηγούμενη.

ΚΒ: Πείτε μας λίγο για τα επαγγέλματα που απειλούνται. Ο εκπαιδευτικός απειλείται;

ΜΜ: Σύμφωνα με την ίδια την τεχνητή νοημοσύνη, το επάγγελμα του εκπαιδευτικού είναι από τα τελευταία που θα απειληθούν, αν και σε κάποιες χώρες σε κάποια μαθήματα έβαλαν την τεχνητή νοημοσύνη να κάνει το μάθημα. Υπάρχει ένα χαρακτηριστικό βίντεο που δείχνει έναν καθηγητή να παραδίδει μάθημα και ένας μαθητής να βάζει ένα μαγνητόφωνο να γράφει το μάθημα και ο ίδιος να αποχωρεί από την αίθουσα. Σε λίγο τον μιμούνται όλοι οι συμμαθητές του με τα δικά τους μαγνητόφωνα. Το καταλαβαίνει ο καθηγητής και βάζει και αυτός το δικό του μαγνητόφωνο να εκφωνεί το μάθημα και ο ίδιος επίσης να αποχωρεί. Έχουμε έτσι την εικόνα ενός μαγνητόφωνου από την μια μεριά και πολλών μαγνητόφωνων από την άλλη, χωρίς καμία παρουσία ανθρώπου στην αίθουσα.

ΚΒ: Οπότε τίθεται το ερώτημα αν τα μαγνητόφωνα ξέρουν το μάθημα; Μοιάζει με εκείνο το γνωστό πείραμα του Σηρλ για την γνώση ή μη γνώση των κινεζικών όταν μηχανικά κάποιος απαντά σωστά κινέζικα με ένα κώδικα σωστών απαντήσεων, χωρίς όμως ο ίδιος τελικά να γνωρίζει κινεζικά.

ΜΜ: Πρόκειται για την αντανακλαστική συμπεριφορά που δείχνει την απουσία ανθρώπινης υπόστασης. Πολλά σημερινά προβλήματα της ανθρωπότητας έχουν σχέση με τέτοιες αυτόματες διαδικασίες. Πολλά απειλούμενα επαγγέλματα, πχ του δικηγόρου, θέτουν τους δικούς τους προβληματισμούς. Έγινε, μαθαίνω, έκρηξη παραγωγής βιβλίων από την Amazon, μόνο που αυτά τα βιβλία γράφτηκαν από την τεχνητή νοημοσύνη.

ΚΒ: Απεργούν αυτές τις μέρες σεναριογράφοι και ηθοποιοί του Χόλυγουντ, γιατί απειλείται η δουλειά τους από την τεχνητή νοημοσύνη που απειλεί να τους υποκαταστήσει. Σύνθημά τους προς τους διευθυντές τους είναι: "Εσείς θα χάσετε την δουλειά σας πριν από εμάς!".

ΜΜ: Ζητάς από την τεχνητή νοημοσύνη να σου φτιάξει ένα σενάριο με έναν αριθμό ηρώων, με τόση χρονική διάρκεια δράσης, με τόσους και τέτοιους χαρακτήρες κλπ. Το έχω εφαρμόσει σε ένα θεατρικό στο σχολείο με θέμα το μάθημα των μαθηματικών. Το σενάριο, προσαρμοσμένο στα παιδιά, με τέσσερεις διαφορετικούς χαρακτήρες παιδιών, το έφτιαξε, τουλάχιστον στο πρώτο επίπεδο, η ίδια η τεχνητή νοημοσύνη.

ΚΒ: Λέτε άραγε τα μηχανήματα να συνεννοηθούν μεταξύ τους και να αποφασίσουν ότι το είδος μας είναι επιθετικό και φιλοπόλεμο και άρα να πρέπει να εξαφανισθεί;

ΜΜ: Την εξέλιξη δεν μπορούμε να την εμποδίσουμε, όπως προσπάθησαν παλιότερα, και αποτυχημένα, οι Λουδίτες, στις αρχές του 19ου αιώνα, που κλωτσούσαν τις μηχανές γιατί θεωρούσαν ότι τους έπαιρναν τις δουλειές.

ΚΒ: Τώρα τι να κλωτσήσουμε; Τα clouds, τα σύννεφα;

ΜΜ: Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι έναν πολύ σοβαρό έλεγχο στην σχέση όλων αυτών με την ηθική. Κυβερνήσεις, οργανισμοί, επιστήμονες, εκπαιδευτική κοινότητα πρέπει να δούμε με σοβαρότητα την σωστή χρήση της τεχνητής νοημοσύνης.

ΚΒ: Ο Χαράρι λέει ότι η πρώτη ρύθμιση που πρέπει να θεσμοθετηθεί είναι να γνωρίζει ο πολίτης με τι συνομιλεί; Με άνθρωπο ή με μηχανή;

ΜΜ: Υπάρχει μια εμβληματική ταινία της Marvel του 2015. Δίνουνε σε ένα ρομπότ πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης την εντολή να σώσει την ανθρωπότητα από κάθε κίνδυνο και το ρομπότ αυτό διαπιστώνει ότι το πρόβλημα της ανθρωπότητας είναι η ίδια η ανθρωπότητα αφού αυτή είναι η πηγή όλων των δυστυχιών και των κακών στον πλανήτη και επομένως αποφασίζει να την καταστρέψει. Εμείς πρέπει να δούμε, χωρίς να καταστρέψουμε την ανθρωπότητα, πώς θα σώσουμε την ανθρωπότητα, και με την βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης.