Εθελοντισμός και τοπική αυτοδιοίκηση

Με την ευκαιρία της 5^ης Δεκεμβρίου, ημέρας αφιερωμένης στις αξίες που διαδίδει  ο εθελοντισμός (ιδεολογία  και πράξη) θα μπορούσαμε όσοι επιθυμούμε να συμβάλλουμε αποτελεσματικά σε αυτή την διάχυση των ιδεών του στις ημέρες μας να σταθούμε για λίγο στην παρατήρηση του φαινομένου σε τοπικό πεδίο και να αισθανθούμε μάλλον αρκετά αισιόδοξα καθώς το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας μας φαίνεται ότι δεν παύει να ευαισθητοποιείται και συμμετέχει με ενθουσιασμό σε εθελοντικές δράσεις.  Φορώντας το ένδυμα της αστικής παιδείας που χαρακτηρίζει εκτός των άλλων και ως αξία επιβεβλημένη για μία ευημερούσα κοινωνία την συμμετοχή στην κάθε τύπου προσφορά προς τον πλησίον και όχι μόνο (περιβάλλον, πολιτιστική κληρονομιά) ο εθελοντισμός απέκτησε συγκεκριμένο ιδεολογικό περίβλημα προ πολλού στην κερκυραϊκή και επτανησιακή μας κοινωνία και υποστηρίχθηκε ως οργανωμένη πρακτική από τις επικρατούσες νοοτροπίες των τελευταίων τουλάχιστον διακοσίων ετών. Αυθόρμητα και αυτονόητα καλλιεργήθηκε στις κοινότητες της υπαίθρου ως πράξη συμμετοχής, αλληλεγγύης και προσφοράς για την επίλυση κάθε ζητούμενου εντός της <<τοπικής οικογένειας>> (που ενίοτε από τοπική μπορούσε να αναχθεί σε κερκυραϊκή και μετά εθνική). Με βαθιές ρίζες επομένως ενισχυμένες και από τις διδαχές των θρησκευτικής πίστης όλων των δογμάτων ο εθελοντισμός (οικειοθελής προσφορά χωρίς ανταμοιβή) με τις πολλές όψεις του αναγνωρίσθηκε ως προσφορά <<χρηστού ήθους>> και εντάχθηκε έως τις ημέρες μας σε μία παράδοση κοινωνικής συμπεριφοράς συνδεδεμένης απολύτως με ό, τι θα αναγνωρίζαμε έως επτανησιακή και κερκυραϊκή ταυτότητα. Σήμερα ως ζωντανό κύτταρο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς μπορεί να λειτουργήσει ως κιβωτός και καταφυγή μίας συλλογικότητας που βρίσκεται όλο και περισσότερο υπό διωγμό. Μπορεί να αποτελέσει το περιβάλλον και το βήμα από το οποίο η συζήτηση για τους τρόπους δράσης, τις δυνατότητες παρέμβασης των πολιτών στην επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων και υπέρ του δημοσίου συμφέροντος μπορεί να ανθίσει και πάλι. Προβάλλοντας το πρότυπο του ενεργού μέλους της κοινωνίας, του ευαισθητοποιημένου πολίτη στις νεώτερες γενιές μπορεί να διασώσει ή να επαναπροσδιορίσει με πολλούς και ποικίλους τρόπους το πρόσωπο μίας υγιούς δημοκρατικής κοινωνίας ίσων ευκαιριών και αλληλεγγύης όπου η ενασχόληση με τα κοινά θα πάψει να μετατρέπεται χωρίς συστολή σε ιδιώτευση (αναγωγή και μετατροπή του δημοσίου συμφέροντος σε ιδιωτικό) όπως κατά κόρον συμβαίνει στις ημέρες μας. Η παιδευτική σημασία επομένως του εθελοντισμού προκύπτει θεμελιώδης για την σύγχρονη κοινωνία, φάρος δυνατός στην διασταύρωση πολιτικής και ηθικής, στον διάλογο που προαιώνια μας απασχολεί <<ομιλούντες την ελληνικήν>> (μετέχοντας στην ελληνική παιδεία).
Εστιάζοντας εκεί απ όπου ο εθελοντισμός ξεκινά και γιγαντώνεται τις τοπικές κοινωνίες και παραμένοντας στην δική μας κερκυραϊκή περίπτωση ας αναρωτηθούμε πώς η αξιοποίηση των δυνατοτήτων  της αφιλοκερδούς εθελοντικής δράσης θα μπορούσε να επιφέρει σήμερα την μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Στο επίπεδο της πολιτιστικής διαχείρισης η Τοπική Αυτοδιοίκηση θα μπορούσε να αποτελέσει το πολιτικό περιβάλλον όπου οι ιδέες αυτές όχι μόνο θα εύρισκαν ικανό συνομιλητή αλλά και θα υποστηρίζονταν ένθερμα ώστε να διαδοθούν μέσω των προγραμμάτων εκπαίδευσης. Αρκετοί φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που επιτελούν εκπαιδευτική δραστηριότητα θα μπορούσαν σε συνεργασία με τις εθελοντικές οργανώσεις, τα σωματεία και όλους όσους με συνέπεια και επιμονή ασχολούνται με τον εθελοντισμό να διαμορφώσουν σειρά δράσεων όπου οι μαθητές των σχολείων, οι φοιτητές αλλά και όλοι όσοι ενδιαφέρονται θα πληροφορηθούν για τις πολλές μορφές του στην Κέρκυρα. Μία ηλεκτρονική παρουσίαση όλων των δράσεων με πλήρη αναφορά στους στόχους και τις εκδηλώσεις τους θα ήταν ένα πρώτο βήμα που θα μπορούσε να προσφέρουν οι αρμόδιοι φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και κυρίως του Α Βαθμού στους δημότες χωρίς μεγάλο κόστος. Κατόπιν την πλήρη, τακτική και συνεπή ενημέρωση του ιστότοπου αυτού σε συνεργασία με τις εθελοντικές ομάδες. Την προβολή των ποικίλων εθελοντικών δράσεων, ως σημαντική πολιτιστική τοπική δραστηριότητα και την πρόσκληση και των επισκεπτών  μας, κατά τις περιόδους τουριστικής κίνησης, να συμμετέχουν σε αυτές και να γίνουν κοινωνοί των ιδεών τους διαδίδοντάς τις. Την ένταξη στα εκπαιδευτικά προγράμματα του Δήμου για τα παιδιά όλων των ηλικιών σε συνεργασία με τους αντίστοιχους βαθμούς εκπαίδευσης αλλά και σε εκείνα για ενήλικες, σειράς παρουσιάσεων από τους εθελοντικούς φορείς. Την δημιουργική και ευχάριστη συμμετοχή των παιδιών, των πιο αυθόρμητων υποστηρικτών του εθελοντισμού, στις δράσεις της επιλογής τους κ.λπ.  Στην συνέχεια για να περιγράψουμε ακόμα πιο συγκεκριμένα τρόπους εφαρμογής των παραπάνω θυμίζουμε ό, τι έως σήμερα έχει εφαρμοστεί στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα ΕΝΑ ΣΑΒΒΑΤΟ, ΕΝΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙ της <<Πινακοθήκης του Δήμου Κέρκυρας>>  εδώ και επτά σχεδόν έτη. Τα παιδιά ηλικίας 6 έως 11 ετών που παρακολουθούν το πρόγραμμα έχουν λάβει μέρος τουλάχιστον σε μία δράση από όλους τους φορείς εθελοντών που εκδήλωσαν ενδιαφέρον να συμμετέχουν στο πρόγραμμα.  Έχουν ενημερωθεί για τους τρόπους διάσωσης της τοπικής πανίδας και χλωρίδας από τους περιβαλλοντικούς συλλόγους, έχουν λάβει μέρος σε δράσεις καθαριότητας, δενδροφύτευσης, ανακύκλωσης υλικών σε συνεργασία με τις αρμόδιες Υπηρεσίες του Δήμου, σε  ποδηλατικούς αγώνες και περιπάτους, σε δράσεις κοινωνικής προσφοράς σε ευπαθείς ομάδες ίδιας ηλικίας, έχουν ασκηθεί να προσφέρουν πρώτες βοήθειες στους συνανθρώπους τους, έχουν συμμετάσχει στην ενίσχυση του κοινωνικού παντοπωλείου και συσσιτίου, έχουν λάβει μέρος στον στολισμό της πόλης για τις εορτές των Χριστουγέννων, έχουν λάβει μέρος στις προετοιμασίες των εκδηλώσεων του Καρναβαλιού και πολλά άλλα. Σε όλες αυτές τις δράσεις που απαρτίζουν μία προσπάθεια <<αγωγής του πολίτη>> εκ μέρους του προγράμματος συμμετείχαν εθελοντές.  Ο κύριος κορμός του προγράμματος επίσης, επιτελείται από εθελοντές δασκάλους των τεχνών για την ζωγραφική άσκηση και για τις κατασκευές και κάθε άλλη καλλιτεχνική δραστηριότητα. Πολλοί καλλιτέχνες μας για επτά έτη σχεδόν κάθε Σάββατο προσέφεραν και προσφέρουν την γνώση τους στα παιδιά αφιλοκερδώς όπως και ειδικοί επιστήμονες εκπαιδευτικοί, ηθοποιοί και μουσικοί (ενδεικτικά μόνο αναφέρω την κ. Εύα Καρύδη, τον κ. Έλενα Σουέρεφ, τον κ. Κώστα Μηνά, την κ. Εύη Γρηγοροπούλου, την κ. Αλίκη Κατσαρού, την κ. Αννέτα Τσελέντη, την κ. Φιόρη Μεταλληνού, την κ. Μαίρη Καλογιάννη, τον κ. Ναταλία Καποδίστρια, την κ. Λένα  Τσολάκη κ.ά.).  Οι ιδέες τους και οι προτάσεις τους για τον εμπλουτισμό του προγράμματος όπως και για την διάδοση των ιδεών του εθελοντισμού αξιοποιήθηκαν με σεβασμό και ευγνωμοσύνη. Επίσης οι απόψεις των πιο πιστών υποστηρικτών για την λειτουργία του προγράμματος των ίδιων των γονέων και συγγενών των παιδιών εισακούσθηκαν αφού θεωρούμε ότι οι ίδιοι έχουν εδώ σημαντικό βήμα και ρόλο και πολλές φορές προκάλεσαν ενδιαφέρουσες νέες δράσεις. Πολλοί από αυτούς μας προσέφεραν και την εθελοντική τους ενεργή συμμετοχή. Σήμερα ημέρα υπόμνησης του εθελοντισμού τους ευχαριστούμε από καρδιάς όλους δημόσια (ελπίζουμε να μπορέσουν να δουν το πρόγραμμά μας με  τις αυξημένες πλέον ανάγκες του-υποδομής κ.λπ.-να υποστηρίζεται κατάλληλα σύμφωνα και με τις επισημάνσεις μας). Θεωρούμε το ΕΝΑ ΣΑΒΒΑΤΟ, ΕΝΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙ δικό τους επίτευγμα, μία δράση κατά πολύ εθελοντική, ένα παράδειγμα ανοικτής και ευρείας συμμετοχής των ίδιων των πολιτών στην δράση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που προσέτρεξε ευήκοα, συνομιλίας και συνεργασίας που θα συνεχίσει να  ανθεί ως άποψη και στάση.
Μαρία Μελέντη, ιστορικός τέχνης