Η Κέρκυρα τιμά το Πολυτεχνείο - η ιστορία ενός μνημείου

Το μνημείο είναι η υλική υπόσταση της μνήμης, η υλική έκφραση του σεβασμού, του θαυμασμού και της τιμής που αποτίνουμε σε πρόσωπα και γεγονότα. Κάθε μνημείο, εκτός απ’ την ιστορία που αποκαλύπτει και στάθηκε η αιτία της δημιουργίας του, έχει και μια άγνωστη στους περισσότερους ιστορία, που χωρίς αυτή δε θα κατάφερνε να υλοποιηθεί.

Δε θα μιλήσω για την ιστορία της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, αλλά για την ιστορία ενός μνημείου, αφιερωμένου στη μνήμη των νεκρών και των αγωνιστών του.
Στις 17 Νοέμβρη 2017, σε μια σεμνή τελετή μνήμης και τιμής για την επέτειο του Πολυτεχνείου, στον προαύλιο χώρο του κτηρίου της Περιφερειακής Ενότητας Κέρκυρας (πρώην Νομαρχίας) έγιναν τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου «Πεσόντων και Αγωνιστών στο Πολυτεχνείο, Νοέμβριος 1973», ευγενική προσφορά του διακεκριμένου γλύπτη Γιώργου Μέγκουλα.

Μια «Οφειλόμενη Τιμή», ένα «Χρέος τιμής» που εκπληρώθηκε, όπως δήλωσε τότε δια των εκπροσώπων της η Περιφερειακή Αρχή. Από άλλη οπτική, μια εμβληματική κίνηση της μεσήλικης πια γενιάς του Πολυτεχνείου, που εξέφρασε την ανάγκη της να υπενθυμίσει τη θετική συμβολή της στη διαμόρφωση της νεότερης ιστορίας μας, απέναντι στα όσα αρνητικά, δικαίως ή αδίκως, της καταλογίζουν οι επόμενες γενιές.

Της γενιάς που έδωσε πολλές φορές διαβεβαίωση πίστης στα ιδανικά που πυροδότησαν την εξέγερση αυτή, και υπόσχεση συνέχισης του αγώνα για ένα καλύτερο μέλλον. Μόνο που όταν της δόθηκε η ευκαιρία, δεν τα κατάφερε! Τα «Γιατί» γράφουν τη δική τους ιστορία.

Τη δημιουργία του μνημείου αυτού εισηγήθηκε στο Περιφερειακό Συμβούλιο της Π.Ι.Ν. η χωρική Αντιπεριφερειάρχης της Π.Ε. Κέρκυρας κ. Νικολέττα Πανδή. Όπως είμαι σε θέση να γνωρίζω, ήταν δική της πρόταση και στόχος απ’ την αρχή της θητείας της, που συντάσσονταν με την ενδόμυχη βούληση του δημοκρατικού λαού του νησιού. Το Π.Σ. έλαβε θετική απόφαση και η ίδια προχώρησε στην υλοποίησή της. Επειδή ο δημοσιονομικός έλεγχος δεν επέτρεπε αυτή τη δαπάνη, επιδίωξε να εξασφαλίσει μια χαριστική προσφορά, που να πληροί τις τεχνικές κι αισθητικές προϋποθέσεις του έργου και να υπηρετεί το συμβολισμό του, με ιδιαίτερη έμφαση στο σύνθημα «Ψωμί - Παιδεία - Ελευθερία» και το διαχρονικό του περιεχόμενο.

Αρχικά, απευθύνθηκε στο Τεχνικό Επιμελητήριο Κέρκυρας ζητώντας τη συνδρομή του ως προς το αρχιτεκτονικό σχέδιο. Πραγματοποιήθηκαν αρκετές σχετικές συναντήσεις και συζητήσεις, αλλά ο χρόνος περνούσε χωρίς αποτέλεσμα, με το μνημείο να κινδυνεύει να ακολουθήσει την τύχη άλλων έργων που έμειναν στο στάδιο των καλών προθέσεων. Σε μια θετική για την περίπτωση συγκυρία, ο γλύπτης Γιώργος Μέγκουλας, με επτανησιακές ρίζες και στενούς δεσμούς με την Κέρκυρα, προσφέρθηκε να το φιλοτεχνήσει δωρεάν. Στη συνέχεια, παρουσίασε κάποια σχέδιά του, απ’ τα οποία εγκρίθηκε αυτό που τελικά δημιούργησε.

Υπήρξαν διάφορα σχόλια, τόσο για τη μορφή όσο και για τη θέση του μνημείου. Σε απάντηση, ο δημιουργός διευκρίνισε ότι το έργο του, που προσπάθησε να μην είναι «κραυγαλέο», συμβολίζει μεν το γεγονός της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, αλλά ουσιαστικά συμβολίζει τη Δημοκρατία, που είναι απ’ τα πιο δύσκολα να διατηρήσεις.

Ότι ιδανικά τοποθετήθηκε ανάμεσα στο κτήριο της Διοίκησης (Περιφέρειας) και στο κτήριο του Πολιτισμού (Δημοτικό Θέατρο). Και ότι παριστάνει την όψη του Πολυτεχνείου, σπασμένη σε τρία κομμάτια, όπως οι τρεις λέξεις του συνθήματος «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία», που μέρα με τη μέρα βυθίζεται στη λήθη του χρόνου και συγχρόνως αναδύεται, για να μην ξεχαστεί.

Ως γνωστόν, εχθρός του καλού είναι το καλύτερο, όταν μάλιστα η Κέρκυρα διαθέτει πλειάδα εξαίρετων, καταξιωμένων καλλιτεχνών. Μα και καθένας μας μπορεί να έχει την άποψή του για το έργο αυτό, λαμβάνοντας υπόψη τις δεδομένες συνθήκες και δυνατότητες. Όπως επίσης, καθένας μας μπορεί να του προσδώσει το συμβολισμό που τον εκφράζει, στα πλαίσια του σκοπού της δημιουργίας του. Άλλωστε, ο δρόμος και για άλλες τέτοιες πρωτοβουλίες είναι πάντα ανοικτός.   

Ωστόσο, αυτό το λιτό μνημείο, με όποια αξία και νόημα κι αν του αποδίδεται, έχει γίνει το επίκεντρο των εκδηλώσεων της επετείου του Πολυτεχνείου στο νησί. Και στο χώρο του κάθε πολίτης, χωρίς εορταστικούς, χρονικούς και ημερολογιακούς περιορισμούς, μπορεί να αποθέσει ένα κόκκινο γαρύφαλλο στη μνήμη των νεκρών αγωνιστών και σε ανάμνηση των δραματικών γεγονότων της σπουδαιότερης στιγμής του αντιδικτατορικού αγώνα.

Με την παρουσία του στο κέντρο της πόλης, είναι σαν το ίδιο το μνημείο να μας προτρέπει να εκπληρώσουμε το δικό μας χρέος απέναντι στους ήρωες της νεότερης ιστορίας μας, νεκρούς κι αγωνιστές του Πολυτεχνείου. Και μέσα απ’ το τρίπτυχο των «σπασμένων» κομματιών του, είναι σα να παρακινεί την κάθε γενιά, στη νιότη αλλά και στην ωριμότητά της, να προστατεύει και να υποστηρίζει ακόμα και με τη ζωή της το τριπλό μήνυμα του κορυφαίου πολιτικού συνθήματος «Ψωμί -Παιδεία - Ελευθερία», που γίνεται χρόνο με το χρόνο όλο και πιο επίκαιρο.

Η σημερινή ασφυκτική πραγματικότητα της λιτότητας και ακρίβειας, της υποβάθμισης της δημόσιας εκπαίδευσης και της απόλυτης πρόσδεσης στα αμερικανικά και νατοϊκά ιμπεριαλιστικά συμφέροντα, με το φίδι του φασισμού να ξανασηκώνει κεφάλι, δεν επιτρέπει αδιαφορία, επανάπαυση και αδράνεια.

Με μνημείο ή χωρίς, με τη γενιά του Πολυτεχνείου παρούσα ή όχι πλέον, η εξέγερση του Πολυτεχνείου ΕΙΝΑΙ και θα ΕΙΝΑΙ ένα γεγονός ορόσημο και φάρος στο ιστορικό γίγνεσθαι. Τα κεντρικά συνθήματα «Ψωμί - Παιδεία - Ελευθερία», «Εργάτες - Αγρότες - Φοιτητές», «Έξω οι Αμερικάνοι», κι οι συγκλονιστικές φωνές των εκφωνητών του ραδιοφωνικού σταθμού των ελεύθερων αγωνιζόμενων φοιτητών, των ελεύθερων αγωνιζόμενων Ελλήνων «Εδώ Πολυτεχνείο. Εδώ Πολυτεχνείο… Ο αγώνας μας είναι κοινός. Είναι αγώνας αντιχουντικός. Είναι αγώνας ανιδικτατορικός. Είναι αγώνας αντιϊμπεριαλιστικός. Κάτω η δικτατορία. Ζήτω η δημοκρατία…

Αγωνιζόμαστε για μια καλύτερη και ελεύθερη Ελλάδα. Να καθορίζουμε μόνοι μας τις τύχες μας… Όλοι είμαστε αδέλφια… Απόψε η τυραννία πεθαίνει…», έχουν πάρει επάξια τη θέση τους στην ιστορία της χώρας μας, ανάμεσα στο «Όχι» της επικής Αντίστασης του λαού μας το 1940-1944 και στο «Όχι» του δημοψηφίσματος τον Ιούλη του 2015.

Τα μνημεία παραπέμπουν στο παρελθόν. Τη ζώσα μνήμη καλούνται να αποδείξουν και αναδείξουν, με την παρουσία τους και τη δική τους συμβολή στη διαμόρφωση της ιστορίας, οι ζωντανοί.- 

ΕΛΕΝΗ ΣΤΡΑΤΟΥΛΗ
Συν/χος δικηγόρος