Για την 21η Μαΐου
Κωνσταντίνος Γρηγοριάδης
19 Μαΐου 2021
/ 12:14
Του Κωνσταντίνου Γρηγοριάδη
Η 21η Μαΐου, αποτελεί μια ημερομηνία ορόσημο για τα Επτάνησα και την Κέρκυρα. Η «Ένωση» με το Ελληνικό Βασίλειο, έχει διατηρηθεί στην συλλογική μνήμη ως η δωρεά – προίκα της Μ. Βρετανίας στην Ελλάδα λόγω της ανάρρησης στον Ελληνικό θρόνο του Βασιλέα Γεωργίου, μετά την έκπτωση του Όθωνα. Η ιστορική αλήθεια είναι τελείως διαφορετική και πρέπει να αποκατασταθεί στην δημόσια σφαίρα.
Η Κέρκυρα το 1814 στα πλαίσια των Ναπολεόντειων πολέμων καταλαμβάνεται από τους Άγγλους, οι οποίοι εκδιώκουν τους Γάλλους τους Ναπολέοντα. Τον Μάιο του 1814, με την Συνθήκη των Παρισίων, τα Επτάνησα επικυρώνονται στην Μ. Βρετανία, η οποία αρχίζει να δημιουργεί το καθεστώς της Προστασίας. Επικεφαλής και μοναδικός πόλος εξουσίας στο νέο αποικιακό καθεστώς ήταν ο εκάστοτε Άγγλος Αρμοστής. Τα Επτάνησα πλέον λειτουργούν ως ημιαυτόνομο Κράτος με την ονομασία Ηνωμένες Πολιτείες των Ιονίων Νήσων και το 1817 συγκροτείται το πρώτο τους Σύνταγμα υπό τον Αρμοστή Μαίτλαντ. Από το 1817 έως και το 1849 οι Επτανήσιοι ζουν σε καθεστώς πλήρους ανελευθερίας, καθώς η σύνθεση της Ιονίου Βουλής ορίζεται από τον Αρμοστή και έχουν μόνο γνωμοδοτικό χαρακτήρα, ενώ όλες οι εξουσίες είναι ουσιαστικά συγκεντρωμένες στο πρόσωπο του πρώτου. Το 1849, απόρροια των Φιλελεύθερων επαναστάσεων στην Δυτική Ευρώπη, αλλάζει το καθεστώς της Προστασίας, δίνεται ελευθεροτυπία και παρέχεται εκλογικό δικαίωμα μόνο σε όσους είχαν μια ορισμένη περιουσία.
Τρία Κόμματα προέκυψαν στην πρώτη «ελεύθερη Βουλή»:
• το Κόμμα των Καταχθονίων, που υποστήριζε τη συνέχιση του καθεστώτος της Αγγλοκρατίας,
• το Κόμμα των Μεταρρυθμιστών το οποίο επιδίωκε συνταγματικές αλλαγές και το ζήτημα της εθνικής αποκατάστασης το τοποθετούσε σε απώτερο χρονικό διάστημα, όταν οι συνθήκες θα ήταν καλύτερες.
• Το Ριζοσπαστικό Κόμμα, το οποίο ζητούσε άμεσα την Ένωση με την Ελλάδα και προωθούσε ριζοσπαστικές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Για τους Ριζοσπάστες το αίτημα της εθνικής ολοκλήρωσης ήταν συνυφασμένο με την επίλυση του κοινωνικού ζητήματος και την κατάργηση των προνομίων του αρχοντολογιού, τα οποία προστάτευε η Αγγλική παρουσία στο νησί.
Οι Προστασιανοί αντέδρασαν με άγρια κατασταλτικά μέτρα απέναντι στους Ριζοσπάστες, οι ηγέτες τους καταδικάζονται σε πολύχρονες εξορίες. Συγκεκριμένα ο Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος εξορίστηκε για 7 χρόνια στα Αντικύθηρα, ενώ ο Ιωσήφ Μομφεράτος εκτοπίστηκε αντίστοιχα στην Ερείκουσα. Παράλληλα, επιχειρήθηκε συντονισμένα η εκλογική συντριβή του Κόμματος ειδικά στην Κεφαλονιά, που αποτελούσε το προπύργιο των Ριζοσπαστών. Η φίμωση και οι διώξεις των ηγετών του Ριζοσπαστικού Κινήματος στην Κεφαλονιά μετατόπισαν το κέντρο του αγώνα στην Ζάκυνθο, την ηγεσία του οποίου ανέλαβε ο Κωνσταντίνος Λομβάρδος, αλλοιώνοντας όμως το πολιτικό περιεχόμενο του Ριζοσπαστισμού, καθώς διατήρησε την εθνική στόχευση της Ένωσης, αλλά απέρριψε τις κοινωνικές διεκδικήσεις.
Η επιστροφή από την εξορία των αρχικών ηγετών οδήγησε σε ρήγμα το Κίνημα το οποίο, χωρίζεται στους παλαιοριζοσπάστες υπό τους Κεφαλλονίτες αρχηγούς και τους νεοριζοσπάστες υπό τον Λομβάρδο. Οι πολιτικές εξελίξεις που ακολούθησαν επικύρωσαν τη διάσταση απόψεων εντός των Ριζοσπαστών. Πιο συγκεκριμένα, μετά την έξωση του Όθωνα το 1862, η Βρετανία μεταστρέφει την άποψη της για την Ένωση της Επτανήσου, επιδιώκοντας να επιβάλει νέο Βασιλιά στο Ελληνικό Βασίλειο δικής της προτίμησης. Οι παλαιοριζοσπάστες αντιδρούν δηλώνοντας ότι πρόκειται για μία κίβδηλη Ένωση, καθώς στην ουσία μεταφέρεται η Αγγλική Αρμοστεία από την Κέρκυρα στην Αθήνα και τάσσονται κατά της Ένωσης. Όλοι οι υπόλοιποι σχηματισμοί της Επτανήσου στηρίζουν την αποικιακή πολιτική της Βρετανίας και η Ένωση πραγματοποιείται τελικά το 1864.
Αξίζει να τονισθεί ότι τα λαϊκά στρώματα της υπαίθρου τάσσονταν υπέρ της Ένωσης, καθώς θεωρούσαν ότι η ενοποίηση με το ελληνικό Βασίλειο θα βελτίωνε την θέση των αγροτών έναντι των αρχόντων, καθώς στο νομικό καθεστώς της Βρετανικής Προστασίας, περιλαμβάνονταν πολλά φεουδαλικά κατάλοιπα. Την επαύριον της Ένωσης κλιμακώθηκε και ο μεγάλος αγώνας επίλυσης του αγροτικού ζητήματος, στη διάρκεια του οποίου η Κέρκυρα ανέδειξε πολλούς αγροτιστές Βουλευτές, με κορυφαίο τον Πολυχρόνιο Κωνσταντά. Αναμφίβολα, οι αγώνες του χωρικών βελτίωσαν τις συνθήκες ζωής στην κερκυραϊκή ύπαιθρο, παρά το γεγονός ότι χρειάστηκαν δεκαετίες για την επίλυση του «αγροτικού ζητήματος»
Εν κατακλείδι οι θυσίες των Επτανησίων και δη των Ριζοσπαστών, επέβαλαν την Ένωση και όχι οι Καταχθόνιοι και τα τζάκια του Libro d’ oro, που καλοέβλεπαν την συνέχιση της Αγγλοκρατίας.
Γρηγοριάδης Κωνσταντίνος
Γεωπόνος – Γεωργικός Σύμβουλος
Φοιτητής Τμήματος Ιστορίας Ιονίου Πανεπιστημίου
ΕΚΚΙΝΗΣΗ – Αριστερό Δημοκρατικό Μέτωπο για την Κέρκυρα
Η Κέρκυρα το 1814 στα πλαίσια των Ναπολεόντειων πολέμων καταλαμβάνεται από τους Άγγλους, οι οποίοι εκδιώκουν τους Γάλλους τους Ναπολέοντα. Τον Μάιο του 1814, με την Συνθήκη των Παρισίων, τα Επτάνησα επικυρώνονται στην Μ. Βρετανία, η οποία αρχίζει να δημιουργεί το καθεστώς της Προστασίας. Επικεφαλής και μοναδικός πόλος εξουσίας στο νέο αποικιακό καθεστώς ήταν ο εκάστοτε Άγγλος Αρμοστής. Τα Επτάνησα πλέον λειτουργούν ως ημιαυτόνομο Κράτος με την ονομασία Ηνωμένες Πολιτείες των Ιονίων Νήσων και το 1817 συγκροτείται το πρώτο τους Σύνταγμα υπό τον Αρμοστή Μαίτλαντ. Από το 1817 έως και το 1849 οι Επτανήσιοι ζουν σε καθεστώς πλήρους ανελευθερίας, καθώς η σύνθεση της Ιονίου Βουλής ορίζεται από τον Αρμοστή και έχουν μόνο γνωμοδοτικό χαρακτήρα, ενώ όλες οι εξουσίες είναι ουσιαστικά συγκεντρωμένες στο πρόσωπο του πρώτου. Το 1849, απόρροια των Φιλελεύθερων επαναστάσεων στην Δυτική Ευρώπη, αλλάζει το καθεστώς της Προστασίας, δίνεται ελευθεροτυπία και παρέχεται εκλογικό δικαίωμα μόνο σε όσους είχαν μια ορισμένη περιουσία.
Τρία Κόμματα προέκυψαν στην πρώτη «ελεύθερη Βουλή»:
• το Κόμμα των Καταχθονίων, που υποστήριζε τη συνέχιση του καθεστώτος της Αγγλοκρατίας,
• το Κόμμα των Μεταρρυθμιστών το οποίο επιδίωκε συνταγματικές αλλαγές και το ζήτημα της εθνικής αποκατάστασης το τοποθετούσε σε απώτερο χρονικό διάστημα, όταν οι συνθήκες θα ήταν καλύτερες.
• Το Ριζοσπαστικό Κόμμα, το οποίο ζητούσε άμεσα την Ένωση με την Ελλάδα και προωθούσε ριζοσπαστικές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Για τους Ριζοσπάστες το αίτημα της εθνικής ολοκλήρωσης ήταν συνυφασμένο με την επίλυση του κοινωνικού ζητήματος και την κατάργηση των προνομίων του αρχοντολογιού, τα οποία προστάτευε η Αγγλική παρουσία στο νησί.
Οι Προστασιανοί αντέδρασαν με άγρια κατασταλτικά μέτρα απέναντι στους Ριζοσπάστες, οι ηγέτες τους καταδικάζονται σε πολύχρονες εξορίες. Συγκεκριμένα ο Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος εξορίστηκε για 7 χρόνια στα Αντικύθηρα, ενώ ο Ιωσήφ Μομφεράτος εκτοπίστηκε αντίστοιχα στην Ερείκουσα. Παράλληλα, επιχειρήθηκε συντονισμένα η εκλογική συντριβή του Κόμματος ειδικά στην Κεφαλονιά, που αποτελούσε το προπύργιο των Ριζοσπαστών. Η φίμωση και οι διώξεις των ηγετών του Ριζοσπαστικού Κινήματος στην Κεφαλονιά μετατόπισαν το κέντρο του αγώνα στην Ζάκυνθο, την ηγεσία του οποίου ανέλαβε ο Κωνσταντίνος Λομβάρδος, αλλοιώνοντας όμως το πολιτικό περιεχόμενο του Ριζοσπαστισμού, καθώς διατήρησε την εθνική στόχευση της Ένωσης, αλλά απέρριψε τις κοινωνικές διεκδικήσεις.
Η επιστροφή από την εξορία των αρχικών ηγετών οδήγησε σε ρήγμα το Κίνημα το οποίο, χωρίζεται στους παλαιοριζοσπάστες υπό τους Κεφαλλονίτες αρχηγούς και τους νεοριζοσπάστες υπό τον Λομβάρδο. Οι πολιτικές εξελίξεις που ακολούθησαν επικύρωσαν τη διάσταση απόψεων εντός των Ριζοσπαστών. Πιο συγκεκριμένα, μετά την έξωση του Όθωνα το 1862, η Βρετανία μεταστρέφει την άποψη της για την Ένωση της Επτανήσου, επιδιώκοντας να επιβάλει νέο Βασιλιά στο Ελληνικό Βασίλειο δικής της προτίμησης. Οι παλαιοριζοσπάστες αντιδρούν δηλώνοντας ότι πρόκειται για μία κίβδηλη Ένωση, καθώς στην ουσία μεταφέρεται η Αγγλική Αρμοστεία από την Κέρκυρα στην Αθήνα και τάσσονται κατά της Ένωσης. Όλοι οι υπόλοιποι σχηματισμοί της Επτανήσου στηρίζουν την αποικιακή πολιτική της Βρετανίας και η Ένωση πραγματοποιείται τελικά το 1864.
Αξίζει να τονισθεί ότι τα λαϊκά στρώματα της υπαίθρου τάσσονταν υπέρ της Ένωσης, καθώς θεωρούσαν ότι η ενοποίηση με το ελληνικό Βασίλειο θα βελτίωνε την θέση των αγροτών έναντι των αρχόντων, καθώς στο νομικό καθεστώς της Βρετανικής Προστασίας, περιλαμβάνονταν πολλά φεουδαλικά κατάλοιπα. Την επαύριον της Ένωσης κλιμακώθηκε και ο μεγάλος αγώνας επίλυσης του αγροτικού ζητήματος, στη διάρκεια του οποίου η Κέρκυρα ανέδειξε πολλούς αγροτιστές Βουλευτές, με κορυφαίο τον Πολυχρόνιο Κωνσταντά. Αναμφίβολα, οι αγώνες του χωρικών βελτίωσαν τις συνθήκες ζωής στην κερκυραϊκή ύπαιθρο, παρά το γεγονός ότι χρειάστηκαν δεκαετίες για την επίλυση του «αγροτικού ζητήματος»
Εν κατακλείδι οι θυσίες των Επτανησίων και δη των Ριζοσπαστών, επέβαλαν την Ένωση και όχι οι Καταχθόνιοι και τα τζάκια του Libro d’ oro, που καλοέβλεπαν την συνέχιση της Αγγλοκρατίας.
Γρηγοριάδης Κωνσταντίνος
Γεωπόνος – Γεωργικός Σύμβουλος
Φοιτητής Τμήματος Ιστορίας Ιονίου Πανεπιστημίου
ΕΚΚΙΝΗΣΗ – Αριστερό Δημοκρατικό Μέτωπο για την Κέρκυρα
