Το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας των Φυλακών της Κέρκυρας
Κώστας Βέργος
15 Δεκεμβρίου 2020
/ 11:10
ΚΩΣΤΑΣ ΒΕΡΓΟΣ
ΚΕΡΚΥΡΑ. Στις Φυλακές της Κέρκυρας, λειτουργεί εδώ και τρία χρόνια ένα σχολείο «δεύτερης ευκαιρίας».
Ο διευθυντής του, Κυριάκος Κωλέσης, παρουσίασε πρόσφατα (στο TEDx του Ιονίου Πανεπιστημίου) το έργο του ιδίου και των συναδέλφων του εκπαιδευτικών.
Αυθόρμητη και δικαιολογημένη ερώτηση: Μα αυτοί όλοι οι κρατούμενοι δεν τελούν υπό αυστηρή τιμωρία και επιτήρηση; Θα τους προσφέρουμε τώρα και σχολείο; Θα τους προσφέρουμε και δεύτερη ευκαιρία; Δεν σκέφτεστε τα αθώα θύματά τους;
Οι κρατούμενοι, ως ασκήσαντες βία, δικαίως τιμωρούνται και κρατούνται επί μακρό χρόνο στην φυλακή.
Το ερώτημα, όμως, τίθεται και ως εξής: Επιθυμούμε την αναπαραγωγή της βίας ή τον πραγματικό σωφρονισμό; Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή στατιστική της τελευταίας 15ετίας, το ποσοστό των κρατουμένων των φυλακών Τύπου Β’, που μετά την αποφυλάκισή τους επιστρέφουν στην φυλακή, είναι 80%. Το ποσοστό πέφτει αμέσως στο 10% για όσους παρακολουθούν εκπαιδευτικά προγράμματα όμοια με αυτό του σχολείου «δεύτερης ευκαιρίας» των φυλακών της Κέρκυρας.
Οι Φυλακές της Κέρκυρας είναι, παρεμπιπτόντως, ένα μνημείο του Βρετανικού αποικιοκρατικού ελέγχου. Πρόκειται για την ιδέα του Jeremy Bentham για ένα «πανοπτικό» σύστημα φυλακών που αξιοποιήθηκε από τους συγκαιρινούς του αρχιτέκτονες για πρώτη φορά στην Κέρκυρα. Αυτή έκτοτε είναι και η ουσία της οργάνωσης των σύγχρονων φυλακών – είτε αυτές είναι ακτινωτές είτε όχι: να είναι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, πανοπτικές. «Να τον βλέπουν (τον κρατούμενο), αλλά αυτός να μη βλέπει, να είναι αντικείμενο μιας πληροφόρησης, ποτέ υποκείμενο μιας επικοινωνίας.» (Foucault). Να μη βλέπει αν τον βλέπουν, ώστε να θεωρεί ότι τον βλέπουν 24 ώρες το 24ωρο.
Η μοναξιά είναι κακή. Όμως, η παντελής έλλειψη μοναξιάς είναι διαλυτική του ανθρώπινου χαρακτήρα. Το να είσαι αντικείμενο μιας πληροφόρησης, ποτέ υποκείμενο μιας επικοινωνίας, σε κάνει μη σωφρονίσιμο, καταλήγει ο Κωλέσης. Και το σχολείο κάνει ακριβώς αυτό: αίρει την πανοπτική συνθήκη, επανενεργοποιεί τις αισθήσεις, επαναφέρει την σωφρονισιμότητα.
Υστ.: Όπως καταλάβατε, η λειτουργία της πανοπτικής συνθήκης δεν αφορά μόνον τις φυλακές.
Αυθόρμητη και δικαιολογημένη ερώτηση: Μα αυτοί όλοι οι κρατούμενοι δεν τελούν υπό αυστηρή τιμωρία και επιτήρηση; Θα τους προσφέρουμε τώρα και σχολείο; Θα τους προσφέρουμε και δεύτερη ευκαιρία; Δεν σκέφτεστε τα αθώα θύματά τους;
Οι κρατούμενοι, ως ασκήσαντες βία, δικαίως τιμωρούνται και κρατούνται επί μακρό χρόνο στην φυλακή.
Το ερώτημα, όμως, τίθεται και ως εξής: Επιθυμούμε την αναπαραγωγή της βίας ή τον πραγματικό σωφρονισμό; Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή στατιστική της τελευταίας 15ετίας, το ποσοστό των κρατουμένων των φυλακών Τύπου Β’, που μετά την αποφυλάκισή τους επιστρέφουν στην φυλακή, είναι 80%. Το ποσοστό πέφτει αμέσως στο 10% για όσους παρακολουθούν εκπαιδευτικά προγράμματα όμοια με αυτό του σχολείου «δεύτερης ευκαιρίας» των φυλακών της Κέρκυρας.
Οι Φυλακές της Κέρκυρας είναι, παρεμπιπτόντως, ένα μνημείο του Βρετανικού αποικιοκρατικού ελέγχου. Πρόκειται για την ιδέα του Jeremy Bentham για ένα «πανοπτικό» σύστημα φυλακών που αξιοποιήθηκε από τους συγκαιρινούς του αρχιτέκτονες για πρώτη φορά στην Κέρκυρα. Αυτή έκτοτε είναι και η ουσία της οργάνωσης των σύγχρονων φυλακών – είτε αυτές είναι ακτινωτές είτε όχι: να είναι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, πανοπτικές. «Να τον βλέπουν (τον κρατούμενο), αλλά αυτός να μη βλέπει, να είναι αντικείμενο μιας πληροφόρησης, ποτέ υποκείμενο μιας επικοινωνίας.» (Foucault). Να μη βλέπει αν τον βλέπουν, ώστε να θεωρεί ότι τον βλέπουν 24 ώρες το 24ωρο.
Η μοναξιά είναι κακή. Όμως, η παντελής έλλειψη μοναξιάς είναι διαλυτική του ανθρώπινου χαρακτήρα. Το να είσαι αντικείμενο μιας πληροφόρησης, ποτέ υποκείμενο μιας επικοινωνίας, σε κάνει μη σωφρονίσιμο, καταλήγει ο Κωλέσης. Και το σχολείο κάνει ακριβώς αυτό: αίρει την πανοπτική συνθήκη, επανενεργοποιεί τις αισθήσεις, επαναφέρει την σωφρονισιμότητα.
Υστ.: Όπως καταλάβατε, η λειτουργία της πανοπτικής συνθήκης δεν αφορά μόνον τις φυλακές.
ΚΩΣΤΑΣ ΒΕΡΓΟΣ
Οικονομολόγος, διεθνολόγος, Ph.D.. Δίδαξε στην τεε επί 30 έτη, επί 13 διευθυντής επαλ. Συγγραφέας, ‘Γεωπολιτική των Εθνών’, Παπαζήσης, κλπ, και αρθρογράφος στον καθημερινό και ειδικό τύπο, συνεργάτης της ‘Ε’ από το 1990. Ραδιοφωνικός και τηλεοπτικός παραγωγός, ‘Απαρχές της Jazz’, ΕΡΑ Κέρκυρας, και τα πολιτικο--πολιτισμικά ‘Περιγράμματα’, Corfu Channel. Αλεξανδρινός, Κερκυραίος, Έλληνας, πολίτης του κόσμου. Συγγραφέας: Ντοστογιέφσκι. Φιλόσοφος: Χάνα Άρεντ. Απόφθεγμα: «Ζήσε σαν στην τελευταία σου μέρα, μάθαινε σαν να πρόκειται να ζεις αιώνια», Γκάντι.
