Προοπτικές Αθλητικής, Οικονομικής & Πολιτισμικής Ανάπτυξης

Η εκδήλωση του αγώνα δρόμου αστικού πεδίου «urban trail» Corfu old trial 2020,που διοργανώθηκε το Σάββατο 10/10/2020, μπορεί να αποτελεί ένα γεγονός που, αν σχεδιασθεί σωστά και με κανόνες συμμετοχής και συναίνεσης, ανοίγει έναν επιπλέον δρόμο ανάδειξης της Κέρκυρας σε παγκόσμιο ελκυστικό προορισμό για όλο το χρόνο με όρους σταθερής και βιώσιμης ανάπτυξης για τον αθλητισμό, τον πολιτισμό και την κοινωνία.

Επιπλέον διαμορφώνει μια νέα πολιτισμική κατάσταση μέσα σε δυσμενείς συνθήκες «πανδημίας» που με τη σωστή οργάνωση και καθοδήγηση είναι εφικτό να καθορίσει  καινοτόμες αναπτυξιακές διαδικασίες για κοινότητες που θα πλήττονται σε επίπεδα εργασίας και οικονομίας.

Παράλληλα η εν λόγω σημαντική εκδήλωση, που πραγματοποιείται από τον Δήμο Κεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων σε συνεργασία με τον «Corfu Mountain Trail» και την Τοπική Επιτροπή ΣΕΓΑΣ,περιλαμβάνει επιλεγμένες διαδρομές μέσα στον αρχιτεκτονικό ιστό της παλιάς πόλης, στο κέντρο δηλαδή ενός επισήμως αναγνωρισμένου παγκόσμιου μνημείου, και κατά αυτόν τον τρόπο μετατρέπεται σε νέα συνθήκη βίωσης και αφήγησης της πόλης καθώς και συγκρότησης κοινωνικής συνείδησης.

Σε αυτό το πρώτο άρθρο θα επιχειρείται η διασύνδεση αυτών των σύγχρονων αθλητικών εκδηλώσεων με την τουριστική και την οικονομική μετεξέλιξη του τόπου καθώς και με τον πολιτισμικό μετασχηματισμό της κοινωνίας μέσα από νέες πρακτικές που θα αφορούν στη διαμόρφωση εμπειριών και συμπεριφορών για τους πολίτες και για τον τρόπο που αυτοί θα αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους και το περιβάλλον τους.

Βρίσκοντας αναφορές και αντιστοιχίες σε όλο το αθλητικό φάσμα, τέτοιες πολιτισμικές εκδηλώσεις, με κοινωνικό και ψυχαγωγικό προσανατολισμό, μπορεί να ενταχθούν στο πλαίσιο μιας εθνικής τουριστικής πολιτικής, να υπερβούν τον τοπικό ή περιφερειακό χαρακτήρα τους, με κριτήρια την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, την προώθηση του θεματικού τουρισμού, την ανάδειξη νέων προορισμών, το άνοιγμα νέων αγορών και την προσέλκυση τουριστικών ιδεών.

Στην Ελλάδα, ασφαλώς και στην Κέρκυρα, εξαιτίας κυρίως της έλλειψης υποδομών και επιστημονικής κατάρτισης, μόνο τα τελευταία χρόνια ο αθλητικός τουρισμός αντιμετωπίζεται ως αυτόνομο κομμάτι της τουριστικής βιομηχανίας. Σε αντίθεση με ότι συνέβαινε στο διεθνές περιβάλλον, η τουριστική ηγεσία της χώρας υποτίμησε επί μακρόν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και τα αφάνταστα αποτελέσματα του εναλλακτικού τουρισμού. Αγνόησε μια παγκόσμια πραγματικότητα σύμφωνα με την οποία οι αθλητικές δραστηριότητες συνδέονται με τις πολιτισμικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες των πολιτών και ως εκ τούτου αφενός συμβάλλουν στην αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος και αφετέρου στην ανάπτυξη των οργανωμένων και εναλλακτικών μορφών των σπορ.

Σύμφωνα με τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα, ο αθλητικός τουρισμός αποτελεί ένα πολυσχιδές προϊόν που περιλαμβάνει αθλητικές διοργανώσεις, επαγγελματικές ή ερασιτεχνικές δραστηριότητες, όπως προπονητικά κέντρα και ταξίδια σωματείων ή αθλητών. Περιέχει, επίσης, εξειδικευμένες αθλητικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες, όπως ο τουρισμός περιπέτειας, ο περιπατητικός και ποδηλατικός τουρισμός, τα θαλάσσια σπορ, ο ορειβατικός και χιονοδρομικός τουρισμός, οι οικοτουριστικές διαδρομές κ.ά.

Αφορά, δηλαδή, αφενός  ανθρώπους που συμμετέχουν σε οργανωμένες αθλητικές δραστηριότητες και αφετέρου άλλους που βλέπουν τα σπορ ως ψυχαγωγικές δραστηριότητες που συνδέονται με χόμπι, αιτήματα υγείας και με έναν καλύτερο τρόπο ζωής και βέβαια αφορά συνοδούς αθλητών και φιλάθλους.

Οι κατευθύνσεις και οι προοπτικές του αθλητικού τουρισμού βρίσκουν ήδη πεδίο εφαρμογής στις τοπικές κοινωνίες, σε επίπεδο Δήμων και Περιφερειών, συλλόγων και φορέων πολιτισμικής πρωτοβουλίας. Επί παραδείγματι σε επίπεδο θαλάσσιων σπορ ή νησιωτικών περιοχών που μας ενδιαφέρουν, ενδεικτικά και μόνο, αναφέρονται ο αγώνας παραδοσιακών ξύλινων σκαφών στις Σπέτσες, οι αναρριχήσεις στην Κάλυμνο, το γκολφ στην Κρήτη, τα θαλάσσια σπορ στην Πάρο κ.ά. Υπό αυτήν την έννοια ο αγώνας δρόμου αστικού πεδίου, ο κολυμβητικός γύρος του Φρουρίου, περιπατητικές και ποδηλατικές διαδρομές, παράκτια κωπηλασία και διάφορα άλλα μπορεί να αποτελέσουν ένα επίσημο ετήσιο «καλεντάρι» στην Κέρκυρα που θα έχει πανελλήνια και διεθνή απήχηση.  

Η ανάπτυξη τέτοιων αθλητικών εκδηλώσεων και στην Κέρκυρα αποτελεί πλέον προτεραιότητα και μονόδρομο, ειδικότερα αν συνυπολογιστεί ότι ανάμεσα στα κίνητρα των τουριστών οι δραστηριότητες των σπορ αποτελούν καθοριστικό στοιχείο στην επιλογή ενός προορισμού.

Ωστόσο, σ’ ένα τέτοιο προγραμματισμό είναι αναγκαίο να τεθούν κριτήρια σχετικά με την ποικιλία των αθλητικών δραστηριοτήτων, τους πόρους και τις υποδομές σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, τη μορφολογία του χώρου και την αθλητική παράδοση της περιοχής καθώς και τις προοπτικές προσέλκυσης επενδύσεων γύρω από την ανάπτυξη ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων.

Το σημαντικό στοιχείο σε αυτήν τη δόμηση αθλητικού τουρισμού είναι η διαμόρφωση ενός θεσμικού πλαισίου οργάνωσης και διαχείρισης με πρωτεύοντα χαρακτηριστικά τη δημιουργία ενός αρχείου ιδεών, προτάσεων, συνεργασιών και περαιτέρω την τεκμηριωμένη επιλογή της μορφής αθλητικού τουρισμού, τη δικτύωση των εμπλεκομένων φορέων και τη σωστή προβολή.

Για τα θέματα οργάνωσης του αθλητικού τουρισμού ο Πάρις Τσάρτας, καθηγητής τουριστικής ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου σημειώνει ότι «θα ξεκινούσα με στρατηγικό σχεδιασμό, δίνοντας έμφαση στα ειδικά και εναλλακτικά τουριστικά προϊόντα, και θα ακολουθούσα πολιτική άμβλυνσης της εποχικότητας με συγκεκριμένες στοχεύσεις. Θα έδινα έμφαση στις συνέργειες της κεντρικής εθνικής τουριστικής πολιτικής με αυτές των τουριστικών προορισμών σε τοπικό επίπεδο, θα προωθούσα την ενίσχυση και εξειδίκευση πολιτικών απασχόλησης και του εκπαιδευμένου στον τουρισμό ανθρώπινου δυναμικού και θα προχωρούσα στην αναδιάρθρωση του συστήματος τουριστικής εκπαίδευσης».

Εκτιμώ, πάντως, ότι η ενδυνάμωση της σχέσης αυτών των εναλλακτικών αθλητικών εκδηλώσεων με τις οικονομικές προοπτικές ενός τόπου υλοποιείται πρωτίστως μέσα από τον εκδημοκρατισμό τους και τη διασύνδεση τους με τις ανάγκες μετασχηματισμών στις δομές των κοινωνιών μας.

Καταρχάς η φυσική και ψυχαγωγική δραστηριότητα με τη μορφή της «γιορτής» στον αστικό ιστό μιας πόλης, ενισχυμένη μάλιστα από καλλιτεχνικές δράσεις, προκαλεί πολλαπλές συζητήσεις.

Αφενός ανταποκρίνεται σε επίκαιρα αιτήματα που το τελευταίο διάστημα θέτει η παγκόσμια κρίση υγείας και συνδέονται με τις νέες ανάγκες και ταυτότητες των πολιτών, όπως είναι οι σημαντικές αξίες της εξόδου, της επικοινωνίας, της δημιουργικότητας και της διασύνδεσης στο περιβάλλον καθώς και η διαμόρφωση μιας εναλλακτικής ατμόσφαιρας «γιορτής», όπου άτομα αλλά και μικρές κοινότητες πολιτών συνυπάρχουν και μοιράζονται αγαθά στο πλαίσιο συγκρότησης μιας «καλής κοινωνίας».

Αφετέρου μέσα από τη σταθερή στο χρόνο οργάνωση μιας τέτοιας πολιτισμικής κανονικότητας σχηματοποιείται και σταδιακά διευρύνεται ένα νέο εργασιακό περιβάλλον, στο οποίο μπορεί να συνυπάρξουν διαφορετικές επιστημονικές και επαγγελματικές ιδιότητες με κριτήριο την άσκηση μιας ευχάριστης εργασίας που θα αμείβεται ικανοποιητικά και θα λειτουργεί ενισχυτικά σχετικά με την ευζωία των πολιτών και τη νέα ματιά απέναντι στο περιβάλλον. Διαμορφώνονται νέοι κοινωνικοί χώροι, όπου οι άνθρωποι, συμμετέχοντες και θεατές, ανακαλύπτουν νέες αναγνώσεις του χώρου τους, χωρίς υποχρεωτικά να καταναλώνουν ή να καταναλώνονται και συνυπάρχουν ο καθένας σύμφωνα με τις ικανότητες του και τις ανάγκες του.

Τα αθλητικά – πολιτισμικά γεγονότα, όπως είναι το urban trail κι άλλες αντίστοιχου χαρακτήρα εκδηλώσειςπου θα μπορούσαν να συγκροτήσουν έναν κατάλογο θετικών πρακτικών της πόλης, επιβεβαιώνουν πόσο δημιουργικά συνδεδεμένοι μπορεί να υπάρξουν οι πολίτες μέσα σε «καλές» κοινότητες που θα ωφελούν όλο τον κόσμο. Άλλωστε σε αυτούς τους «δρόμους» προς τις μετακαπιταλιστικές κοινωνίες η σταθερή υλοποίηση μιας σειράς εναλλακτικών δράσεων επαναπροσδιορίζει μέσα από συλλογικές συμπεριφορές τις νέες αντιλήψεις της υποκειμενικότητας και της σχέσης με το χώρο και το χρόνο.

Τελικά, αυτός ο αγώνας αστικού πεδίου στην Κέρκυρα θα μπορούσε να αποτελεί ένα παράδειγμα για το πώς μπορούμε να φανταστούμε την ποικιλότητα στο πολιτιστικό μας οικοσύστημα και συγχρόνως για το πώς μπορούμε, έστω και λίγο, να φτιάξουμε τις αισθητικές εμπειρίες μας έξω από τις επικρατούσες ομοιόμορφες λογικές. Δεν θα γίνει μεμιάς καλύτερος ο κόσμος, ούτε βέβαια αυτή η καθημερινότητα μας, αλλά θα αναπτυχθούν προτάσεις διαφορετικής θέασης του υλικού πολιτισμού της πόλης και κυρίως διαμόρφωσης νέων αισθητικών αντιλήψεων και εκφράσεων.

Η δραστηριότητα μέσα στα αστικά πεδία δίνει τη δυνατότητα στις πόλεις να δοκιμάσουν εναλλακτικές αφηγήσεις του χώρου και του χρόνου της και κατ’ επέκταση οδηγεί τους πολίτες σε νέες αναγνώσεις αυτών των πόλεων.


*  Ο Άκης Παυλογιάννης είναι Ιστορικός του Αθλητισμού / Διδάσκει Ιστορία και Διαχείριση Πολιτισμού στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο