Το Ναυάγιο και ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων: Η σχέση με την Κέρκυρα

Το παγκοσμίως γνωστό πια Ναυάγιο των Αντικυθήρων εντοπίσθηκε το 1900 από Συμιακούς σφουγγαράδες. Οι πρώτες έρευνες και ανελκύσεις ευρημάτων έλαβαν χώρα το 1901 και το 1902 από τους ίδιους τους έμπειρους δύτες - σφουγγαράδες σε συνεργασία με Έλληνες αρχαιολόγους και με την συνδρομή του Πολεμικού μας Ναυτικού, το οποίο διέθεσε τρία σκάφη –  το μεγαλύτερο και  πιο γνωστό ήταν το πλοίο Μυκάλη – και υπό την επίβλεψη του τότε Υπουργείου των Εκκλησιαστικών (Παιδείας και Πολιτισμού!) που είχε επικεφαλής τον   Υπουργό  Σπυρίδωνα Στάη. Ακολούθησαν έρευνες το 1976 με Έλληνες αρχαιολόγους και Γάλλους ερευνητές, κυρίως τον Αρχαιολόγο Λάζαρο Κολώνα και τον Ζακ Υβ Κουστώ. Από το 2012 και έως σήμερα συνεχίστηκαν οι έρευνες οι οποίες απέδωσαν σημαντικά ευρήματα και άλλο ένα ναυάγιο.
Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων  βρέθηκε  και ίσως εν μέρει βρίσκεται ακόμη στο βυθό, όπου κείτεται το εν λόγω Ναυάγιο, σε βάθη από 45 έως 60 περίπου μέτρα λόγω του επικλινούς του εκεί  πυθμένα.
Το Ναυάγιο αποτελεί ένα κλειστό αρχαιολογικό σύνολο, το οποίο δυστυχώς λόγω της γεωμορφολογίας του βυθού, των «μαρμαροφάγων» οργανισμών, της διάβρωσης, του κυματισμού και των θαλασσίων ρευμάτων έχει είτε καταστραφεί είτε έχει μετακινηθεί είτε έχει κατακρημνιστεί στην πλησίον του άβυσσο.
Χρονολογικά ανάγεται στο δεύτερο τέταρτο του 1^ου αιώνα  π. Χ. (75-50 π. Χ.), κατά την Ρωμαϊκή δηλ. εποχή.
Πρόκειται για ένα μεγάλο εμπορικό πλοίο της εποχής, για μιαν ολκάδα, χωρητικότητας πάνω από τριακόσιους τόνους. Από το πλοίο έχουν βρεθεί πολλά ξύλα τα οποία έχουν συντηρηθεί και δίνουν μια σχετικά καλή εικόνα αυτού και της τεχνικής ναυπήγησης, καθώς και μερικά ελάσματα (μολύβδινες «λαμαρίνες») επικάλυψης των υφάλων του σκάφους. Ακόμα βρέθηκαν αρκετά χάλκινα μεγάλα καρφιά, μια άγκυρα, πήλινες κεραμίδες από μια υπερκατασκευή για μαγείρεμα ή και διαμονή κάποιων επιβατών και μέρη από ένα μολύβδινο σύστημα απάντλησης των υδάτων από την σεντίνα – κύτος του σκάφους.



Το φορτίο του απαρτιζόταν από ποικίλους ελληνικούς καλλιτεχνικούς θησαυρούς, όπως πολλά μεγάλα και μικρά χάλκινα αγάλματα ιδιαιτέρου κάλλους μεταξύ των οποίων και ο «Έφηβος» των Αντικυθήρων. Κι ακόμα μετέφερε και βρέθηκαν πολλά μαρμάρινα – ακόμα κι ένα  ολόκληρο τέθριππο (άρμα με τέσσερα άλογα)  με μαρμάρινα άλογα, πλήθος κεραμικών υψηλής ποιότητας και πολλά χρηστικά αγγεία, λυχνάρια, γυάλινα, μερικά κοσμήματα, και πολλούς οξυπύθμενους αμφορείς (το κάτω μέρος είναι «μυτερό» και όχι επίπεδο) – προφανώς για κρασί, λάδι και άλλα εμπορεύματα.
Το ταξίδι του μάλλον είχε άρχισε από πόλεις της Μικράς Ασίας όπως πιθανώς η  Έφεσος και από την Δήλο με φόρτωση των έργων τέχνης που προοριζόταν μάλλον για την Ρώμη, αλλά η θάλασσα δεν άφησε να ξενιτευτούν αυτά τα εξαίρετα και ιερά δημιουργήματα των Ελλήνων και να γίνουν απλά διακοσμητικά σε βίλες Ρωμαίων οι οποίοι ίσως και να μην κατανοούσαν την θρησκευτική και κοινωνική σημασία τους ουσιαστικά.
Από τα πλέον ενδιαφέροντα ευρήματα και όπως αποδείχθηκε μοναδικό είναι ο περίφημος Μηχανισμός των Αντικυθήρων, όπως έχει  πια γίνει γνωστό αυτό το «περίεργο»  δημιούργημα των αρχαίων Ελλήνων. Πρόκειται για έναν αναλογικό μηχανισμό με γρανάζια καλά μελετημένα από ανθρώπους, ειδικούς, που γνώριζαν άριστά τα τότε Μαθηματικά, την Αστρονομία και την Γεωγραφία.  

Επίσης, ο Μηχανισμός πλην αυτών είχε πίνακες με τους αστρονομικούς κύκλους του Μέτωνα, Αθηναίου αστρονόμου, του Κάλλιππου και του βαβυλωνιακού Σάρου σε τέτοια διάταξη, ώστε, εκτός από την κίνηση του Ήλιου και της Σελήνης, να δείχνει τις εκλείψεις τους και ίσως και τις κινήσεις των γνωστών τότε πλανητών. Επίσης, έχουν διαβαστεί επιγραφές – οδηγίες που αναφέρονται και σε αστερισμούς, όπως εκείνου των Υάδων, των Πλειάδων, της Λύρας, του Ταύρου, του Αετού κ.ά..
Ακόμα, είχε πίνακες οι οποίοι έδειχναν ποιο έτος θα τελούνταν οι Πανελλήνιες Εορτές, όπως τα Ολύμπια, τα Ίσθμια, τα Νέμεα και τα Πύθια. Το πολύ ενδιαφέρον βέβαια για την περιοχή της Βορειοδυτικής Ελλάδας είναι ότι αναγράφονται στον σχετικό πίνακα και τα Νάα, δηλ. οι γιορτές προς τιμήν του Διός και της Διώνης στην Δωδώνη. Αυτό φέρνει σχετικά κοντά στην Κέρκυρα, αν όχι τον ή τους δημιουργούς του Μηχανισμού, τουλάχιστον κάποιον παραγγελιοδότη της σύνθετης αυτής κατασκευής.



Το ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι οι μήνες οι οποίο αναφέρονται στον σπειροειδώς παριστάμενο Μετωνικό αστρονομικό κύκλο. Και αυτοί δεν είναι άλλοι απ’ ότι ως τώρα έχει δείξει η έρευνα από τους επτά γνωστούς μήνες της αρχαίας Κέρκυρας. Κι αυτοί ήταν οι Φοινικαίος, Μαχανεύς, Εύκλειος, Δυοδέκατος ή Δυωδεκατεύς, Αρτεμίσιος, Ψυδρεύς και Πάναμος. Οι άλλοι μήνες που αναγράφονται στον Μηχανισμό είναι οι :  Κράνειος, Λανοτρόπιος – Ηλιοτρόπιος,  Γαμέλιος, Αγριάνιος και Απελλαίος. Αυτό το δεδομένο συνδέει σε μεγάλο βαθμό την Κέρκυρα με τον περιώνυμο Μηχανισμό και ίσως ακριβέστερα τον άνθρωπο ή τους ανθρώπους που παρήγγειλαν (;) το αρχαιότερο και πολυπλοκότερο επιστημονικό εργαλείο που έχει ως τώρα έλθει στο φως.